W kambrze organizmy uczą się budować silne szkielety, które mogą zostać zidentyfikowane przez paleontologów lub ekspertów medycyny sądowej. Gwiazdą tego okresu jest trylobit, całkiem zaokrąglony stawonóg, rodzaj współczesnego prototypu raka.
Trilobite
Są takie, które z pewnym rozciągnięciem można zaliczyć do współczesnych głowonogów – przypominających ośmiornice i kalmary. Rozkwitali w ordowiku. Silur, trwający «tylko» 25 milionów lat, jest naznaczony dwoma masowymi (do 50% rodzajów życia morskiego) wymieraniami. Jeden z nich, który wystąpił 443 miliony lat temu, ordowik-sylur, był spowodowany przemieszczeniem się kontynentu Gondwany na biegun południowy i gwałtownym spadkiem poziomu oceanów. Szczególnie dotknięte były już dobrze prosperujące ramienionogi (coś w rodzaju naszych ostryg), małże, mszywioły (kolonie małych robaków) i koralowce. Okres dewonu charakteryzuje się kręgowcami lądowymi, słynnymi rybami o krzyżówkach, owadami, a także nagonasiennymi («nagie» nasiona ukryte są w szyszkach), paproci i skrzypu polnego. Pojawiają się skorupiaki i ryby. Z drugiej strony trylobity szybko wymierają z taką liczbą drapieżników. Jednak masowa zaraza na końcu dewonu dotyka ponad połowę całej morskiej flory i fauny. Przyczyną tego może być upadek komety.
Labyrinthodont
Dość długi (60 milionów lat) okres karboński lub karboński rozpoczął się 359 milionów lat temu. Charakteryzuje się, jak sama nazwa wskazuje, intensywnym tworzeniem się węgla. Rozwijają się i kwitną rośliny nagonasienne: drzewa iglaste, kordaity (drzewa przypominające te bardzo iglaste) i cykady (skrzyżowanie palmy z paprocią), plony i skrzypy. Płazy rozwijają się w ciepłych bagnach. Oto stegocefale, to labiryntodonty, przypominające krokodyla-traszkę i ripidists, jeszcze większy, 8-metrowy krokodyl. W morzach igrają rekiny, osiągając 13 metrów. długości Nad naszymi głowami szybują mega-nury – ważki o rozpiętości skrzydeł do 65 cm Samo to upojne powietrze charakteryzuje się podwyższoną – do 35% zawartością tlenu (obecnie 21%).
W okresie permu (nazwa pochodzi od nazwy rosyjskiego miasta, w pobliżu którego zaznaczono ten etap) kontynenty są zjednoczone w inny sposób. Utworzona, obmyta przez wielki ocean Panthalassa, globalna kraina Pangea.
Pangea
W okresie jurajskim następnej ery podzieli się na sześć znanych nam kontynentów. Proces geologiczny charakteryzuje się obecnie gwałtownym spadkiem powierzchni zbiorników wodnych śródlądowych i pojawieniem się pustyń. Wydmy zajmują prawie całe terytorium dzisiejszej Syberii. Złoża karbonu (węgiel) pokrywają triasowy piaskowiec różnobarwny i wapień muszlowy.
Sukcesy specjacji permu są raczej skromne – tylko kilka gatunków owadów. Okres kończy się największym wymarciem permu i triasu w historii, 252 miliony lat temu. W ciągu mniej niż 60 tysięcy lat umiera 96% gatunków morskich, 70% kręgowców lądowych i 83% klasy owadów. Główne hipotezy dotyczące przyczyn tego zdarzenia są następujące. Pierwsza to upadek asteroidy o średnicy kilkudziesięciu kilometrów na naszą planetę. Krater w obszarze Wilkes Land na Antarktydzie, 300-kilometrowa anomalia pierścieniowa, wydaje się potwierdzać tę wersję. Drugi to uwolnienie gazów cieplarnianych z zamarzniętych i chwilowo zalegających na dnie hydratów metanu. W tym przypadku oceany gotują się, podziurawione bąbelkami, jak szampan w butelce uwolnionej od korka. W ciągu niespełna pół wieku słup wody uwalnia do atmosfery cztery biliony ton metanu. Pogoda szaleje, ciężka, 6ºC w roku ocieplenia ustępuje miejsca zimnym trzaskom i mieszkańcom planety wcale to nie przypadło do gustu. Trzeci to anoksja (uduszenie). Woda wchodzi w interakcje z siarkowodorem uwalnianym do atmosfery przez syberyjskie pułapki, zalewając ogromne terytoria lawą i tracąc tlen. Szczątki zwierząt również wydzielają siarkowodór, co zaostrza tragedię.
Tak czy inaczej, śliczne trylobity, a wraz z nimi sam paleozoik, dobiegają końca.
Przywrócenie biosfery trwa pięć milionów lat. Rozpoczyna się trias, pierwszy okres ery mezozoicznej.
Archosaurus, pierwsza jaszczurka
Z gadów, które przetrwały, wyróżniają się archozaury. Kim są te «początkowe jaszczurki»? Są klasyfikowane według cech czaszki, przegrody nosowej i szczęk. Szczęśliwcy stają się przodkami współczesnych ptaków i krokodyli, a także całej rodziny dinozaurów. Pojawiają się belemnity, rodzaj kałamarnicy, amonity ze skręconymi w spiralę muszlami, ślimaki (ślimaki), czyli ślimaki, a także znane nam małże dwuskorupowe – ostrygi.
Od skorupiaków z łuskami ganoidalnymi (rombowe płytki, które łączą się na podobieństwo zewnętrznego szkieletu) wyróżnia się ryby kostne, są również rybami płetwiastymi.
Tworzy się klasyczny żółw.
Amonit
Synapsydy, są też termomorfami, są zwierzęcymi, a mianowicie ich podrzędnymi cynodontami z grupy theriodonts (jaszczurki o zębach zwierzęcych), zgodnie z teorią Darwina, przodkami nas ssaków. Ta jaszczurka ma cztery bardzo długie nogi, składa jaja, ma wełnę, sądząc po budowie przegrody nosowej, ogrzewa wdychane powietrze i na ogół nie jest już gadem zimnokrwistym.
Trias trwa 50 milionów lat i kończy się 200 milionów lat temu kolejną globalną katastrofą. Przyczyny wymierania triasu i jury mogą być takie same, jak początek tej epoki. Rezultatem jest uwolnienie nisz ekologicznych, które natychmiast zajmują dinozaury.
Dinozaury, czyli «straszne jaszczurki», różnią się od zwykłych gadów na ten czas jedynie rozmiarem. Nie ma zasadniczej różnicy. Ale rozmiar ma znaczenie. Największy przedstawiciel grupy roślinożernych zauropodów (czworonogów) – sejsmozaur, osiąga 36 m długości, 20 m wysokości i waży 140 ton. Titanosaurus waży zaledwie 50 ton, ale jest znacznie szerzej reprezentowany w szczątkach kopalnych. Teropody, czyli zwierzęta dwunożne, są zwykle drapieżnikami. Ich mistrzem jest Tyrannosaurus Rex. Wysokość do końca uda wynosi 4,5 metra, długość 13 metrów, a waga 8 ton. Współczesny słoń afrykański może pochwalić się nieco mniejszą masą.
Tytanozaur. Obiekt artystyczny, rekonstrukcja
Okres jurajski (nazwany na cześć gór Jury w Szwajcarii) charakteryzuje się klastycznymi skałami (ostrymi kamieniami), łupkami (warstwowe nagromadzenie minerałów), skałami magmowymi (bazalt to luźny szary kamień z krystalicznymi inkluzjami), gliny i piaski. Wszystko to świadczy o rozpadzie Pangei na bloki kontynentalne, z towarzyszącym powstaniem wielu płytkich, ciepłych mórz. Drzewiaste paprocie z gałęziami leżącymi w jednej płaszczyźnie, tworząc pozory liścia, a także, podobnie jak palmy, ale mniej bujne sagowce o długości 10—18 metrów, rozprzestrzeniają się. Zbiorowiska rafowe (po prostu rafy) powstają z polipów koralowych powstałych w triasie.
Pojawia się Archeopteryx – „starożytny ptak” wielkości wrony, niezdarnie, według paleontologów, planujący od drzewa do drzewa. W rzeczywistości społeczność naukowa nadal nie ma ogólnie przyjętej teorii pochodzenia ptaków. To w jury pterozaury, latające stałocieplne jaszczurki, podbijają powietrze. Znany przedstawiciel tego rodzaju podrzędu pterodaktyla – pteranodon ma rozpiętość skrzydeł