“My tas,” vra sy. Sy vat dit by hom en loop weg, bewus daarvan dat hy haar agternakyk. Hy is nie so lank as wat sy onthou het nie, en skraler. Hy lyk senuagtig en het kennelik probeer aantrek vir die okkasie, met ’n boordjie wat te nou is. Sy hoop hy is ’n goeie man wat haar goed sal behandel. Dit kom by haar op dat dit darem wonderlik sal wees as sy op haar eggenoot verlief raak … maar dis te veel om voor te hoop.
Die ruskamer is skoon en koel, en ruik na ontsmetmiddel. Nadat sy die emmer gebruik het, maak Lisbeth die deksel toe, knoop haar bloes by die wasbak oop, maak haar sakdoek nat en vee haar gesig, nek en bors daarmee af. Sy hou die sakdoek ’n rukkie teen haar oë gedruk. Dan kyk sy na haarself in die spieël. Haar oë lyk moeg en stof maak haar hare dof. Sy maak haar hare los en borsel dit, steek dit dan weer vas. ’n Bietjie lyfpoeier, knoop die bloes toe, en sy is gereed vir die tweede ontmoeting.
Hierdie keer glimlag hy vlugtig, en ontwyk haar blik. “Jou trommel is al klaar op die kar.” Hy wys vir haar om deur die gebou te loop en anderkant uit te gaan, waar twee waens en ’n kar staan. Hy praat met die man wat die karperde vashou, in ’n taal wat ’n bietjie soos Duits klink maar nie Duits is nie, die een of ander brabbeltaal. Hy sit haar handkoffer agter op die wa en bied sy arm aan om op te steun terwyl sy opklim.
Van hierdie kant van die gebou af het sy ’n beter uitsig op die dorp – stowwerige strate tussen geboue wat meer as roepafstand van mekaar af is, verskrompelde doringboompies en polle droë gras in die ooptes tussenin. Die warm, droë lug roer skaars; dis asof alles en almal effens uitasem is. ’n Klipperige rant aan die ooste, berge laag op die suidelike horison, heuwels elders. ’n Paar forte op die hoogtes wys dat dit nog ’n ongetemde grensgebied is.
“Toe ek die eerste keer hier gekom het,” sê herr Kamke, “was dit alles leeg. Dis ongelooflik dat ons dit alles in so ’n kort tydjie gebou het. In hierdie land is alles nuut, dis wat so wonderlik daaraan is.”
Dit is nie die nuwe ontwikkelinge wat Lisbeth tref nie, dis hoe oeroud die res lyk, tegelyk oud en onvoltooid. Dis asof dit uit ’n ander epog kom. Sy is moeg en oorstuur, ontvanklik vir rare gedagtes. Ondanks haar onmiddellike vooruitsig, om met ’n man te trou wat sy skaars ken, om ’n lewe te lei wat sy haar skaars kan voorstel, is daar ’n fladdering van opwinding in haar buik. Dis asof die landskap vir haar iets fluister, iets wat sy nie kan verstaan of verontagsaam nie.
“Daar’s die hotel.”
Hy het vir haar ’n kamer vir die nag bespreek – haar eie, is sy verlig om te sien. Die kamer is koel en donker, met ’n netjies opgemaakte bed, regop klerekas en wastafel teen die mure. Voor die venster staan bome met lang wit dorings, en klein voëltjies wat soos rose op die takke sit. Hulle fladder aanhoudend van plek tot plek, kwetter uitbundig. Geluk is dus moontlik in hierdie land, dink Lisbeth, miskien sal dit haar ook beskore wees.
Iemand klop aan die deur en toe sy oopmaak, dra twee portiere haar trommel in en sit dit by die bed se voetenent neer. Sy bedank hulle, maar hulle lyk traag om te loop. Sy was al self in hulle posisie, en besef dat hulle op ’n aalmoes wag. Sy het geen idee wat in hierdie land ’n redelike hoeveelheid sal wees nie. Sy kry munte in haar beursie en laat val ’n paar in die bakgehoude hande. Dit verbaas haar dat hulle palms so wit is, terwyl die res van hulle velle so swart is. Hulle lyk werklik bly, en buig en glimlag toe hulle loop. Sy kan nie ontken dat sy die ervaring verblydend vind nie. Dit is dus hoe dit voel om ’n dame te wees.
Sy maak die trommel oop en haal die trourok uit wat haar ma spesiaal gemaak het, want selfs haar gewone Sondag-beste sal nie goed genoeg wees vir so ’n groot geleentheid nie. Sy lê die roomkleurige kledingstuk op die bed uit en stryk dit so goed moontlik met haar hande glad. Dan hang sy dit aan ’n hanger agter die deur. Sy druk met haar palm teen die muur, koud en solied en stil. Op ’n ingewing trek sy haar rok uit en druk haar kaal vel teen die muur, geniet die koelte daarvan.
* * *
Die Südwester Hotel is ’n beskeie tweeverdiepinggebou soos wat jy op enige plattelandse dorpie in Duitsland sal kry. Dis skoon ook. Albert Pitzer hou toesig oor die hotelportiere wat sy bagasie teen die trap uit dra na sy kamer toe. Hulle is ook merkbaar skoon – ruik na seep en hulle wollerige hare is kortgeskeer.
Hy vra dat hulle water bring, en sodra alles gedoen is en almal is weg, geniet hy ’n luilekker bad, sit tussen die skuimborrels in die sinkbad, in koel, grys water. Hy probeer sy gemoed ook skoonspoel, om die herinnering aan elke irritasie sedert sy aankoms in hierdie land af te was. Dit het begin met die besef dat die skip nie by die kaai gaan aanlê nie, maar dat hy in die gevaarlik skommelende roeiboot moes klim, en die jongste was enkele minute gelede toe die portier ’n beloning verwag het om bloot sy werk te doen. Pitzer kry dit nie reg om aan hierdie herinneringe te ontkom nie, dis asof sy gedagtes bly blaai in ’n liasseerkaslaai met die etiket Teleurstelling. Selfs die bad is nie so ontspannend soos wat hy gehoop het nie. Hy klim uit die balie en staan wit en druipnat daar, ’n dik lyf en dun ledemate, en droog hom met ’n verslete handdoek af. Die lig deur die gekleurde ruitglas maak rooi en blou vlekke op sy vel.
Hy is so kaal soos die dag toe hy in hierdie wêreld aangekom het, en eensamer as in sy kinderdae.
Sy pa het eers vasgeskop teen ’n tweede kind, en toe die een verlaat wat hy wel het. Pitzer se ma is in sy tienerjare dood. Studies het hom aan die gang gehou, die genade van onderwysers wat deur sy omstandighede ontroer is. Gaandeweg het ook hulle belangstelling in hom verloor. Toe kom daardie noodlottige dag, net ’n paar maande voordat hy sy mediese studies sou voltooi, toe ’n pasiënt wat deur ’n perdekar omgery is in sy sorg gesterf het, omdat hy as geneesheer die duidelike tekens van interne bloeding misgekyk het. Met ’n laaste, hortende asem het daardie man Pitzer se toekomsdrome in verwyte omskep. Die gebeurtenis het sy selfvertroue geskud, en hy het die knaende vermoede gekry dat sy professors dink hy kan nie met mense se lewens vertrou word nie. Skaars ’n week later het hy self daardie opvatting gehuldig. Hy het die universiteit verlaat, hom tot selfbejammering en drank gewend, en selfs ’n paar vrot gedigte neergepen, totdat sy skuldgevoel oor sy verkwiste lewe hom genoop het om ’n pad te probeer terugvind na die blink toekoms wat eens vir hom voorgelê het. As hy nog ’n kans sou kry om iemand se lewe te red, kon hy dalk weer sy eie lewe op koers kry, maar niemand het die kans durf waag nie. Hy het dit ook nie gewaag om weer sy voete op die Charité-hospitaal se gronde te sit nie. Maar hy het nooit ophou studeer nie, en dit selfs reggekry om ’n doktorsgraad by Königsberg te verwerf, oor die fisionomie van idiote. Hy het navorsing gedoen, sy teorieë ontwikkel, by tweederangse plattelandse skole klasgegee, en geld gespaar totdat hy dit kon bekostig om te kom na hierdie land met sy primitiewe mense. Môre kom sy toerusting, en dan kan hy aan die werk spring.
Ten minste het hy sy kleretrommel, hy kan soos ’n heer lyk. Hy trek skoon onderklere aan, borsel sy pak af, en trek aan, en steek sy voete in sy gunstelingskoene – die deftige paar Wilhelm Breitsprechers is die een luukse wat hy hom veroorloof. Hy kam sy hare en baard, waks sy snorpunte, en dan is hy gereed om die wêreld tegemoet te gaan.
Sodra hy by die deur uitstap, tref die teleurstelling hom weer. Terwyl hy hom met bekende roetines besig gehou het, het hy hom half begin verbeel dat die dorp ewe bekend sou voel, dat hy as’t ware in ’n Duitse straat sou uitstap. Die stofstraat en verbygaande ossewa herinner hom egter aan sy seer lyf, die genadelose hitte, die ondraaglike tekort aan beskawing in Afrika. Hy haal diep asem, hoes van die stof wat sy keel krap en wonder of daar ’n plek is waar hy appelstrudel en koffie kan geniet. Sal dit nie wonderlik wees om weer in ’n kaffeehaus te gaan sit nie, met kanttafeldoeke, silwer teelepels, die lug swaar van die reuk van koffie en pyptabak? Hy haal ’n sakdoek te voorskyn en poleer sy knypbril se lense. Handskoene en koerante, dames met sonsambrele, mense wat boeke lees – dít is sy Duitsland. Nie hierdie plek nie. Die Kaiserreich se swart, wit en rooi vlag hang aan ’n vlagpaal by die poskantoor, pap teen die vlamwit lug. Dit lyk vir hom onvanpas.
Hy sal sy werk hier doen en maak dat hy wegkom, so vinnig moontlik.
Baie van sy landgenote glo dat die koloniale ryk ’n paradys is vol asembenemende vergesigte, eksotiese mense en diere, om van groot rykdom nie te praat nie. Nie daartoe in staat om feëverhale te ontgroei nie, projekteer hulle hul begeertes op die blanko doek van verre lande. Vir hulle