Haar oë vernou. “Wat bedoel jy?” Haar stemtoon is ’n oktaaf laer.
“Hulle gaan ons begroting met die helfte sny,” som hy die vyftien bladsy lange dokument op.
“Wat! Hulle kan mos nie!”
Hy knik, sug. “Ek’s bevrees dis hulle geld. Hulle kan seker daarmee doen wat hulle wil.”
Ongeloof en skok wys op haar gesig. “Maar hoekom? Ons doen tog ’n verdomde goeie job!”
Sy trek die boonste laai van die lessenaar oop, haal ’n foliovel uit. “Ek was juis gisteraand besig met ons jongste stats. Vandat ons drie jaar gelede begin het, is daar altesaam ses-en-veertig stroperbendes met ons inligting genail. Deur IESA se toedoen is daar al vierhonderd renosters en meer as driehonderd olifante gered . . . en dis konserwatief geskat.”
Hy hou sy hande op. “Ek weet, ek weet, Natasha. Jy hoef my nie te oortuig nie. Hulle besef dit ook. Hulle erken jou span het tot dusver ’n reuse-bydrae gemaak in Suider-Afrika. Maar hulle meen dis nou tyd dat die plaaslike bewaringsmense meer verantwoordelikheid neem. Hulle . . .”
“Hulle het nie die mannekrag nie, Werner!”
“Wag, jy’s te haastig, dié stelling is net terloops. Hulle het tientalle redes waarom hulle dink die situasie het genoeg verbeter om . . .”
“Tientalle! Ek sal dit graag wil hoor. Dit word beslis nie gereflekteer in die toename van dooie renosters nie.”
Hy skuif die dokument oor na haar. “Jy kan dit later self lees, maar jy weet tog van die afgelope paar jaar se enorme skenkings van die Nederlandse en Sweedse lotery en die Howard G. Buffett-stigting aan die Vredespark-stigting en Sanparke. In kort sê hulle dié geld sal help om die stroperprobleem ’n bekhou te gee.”
“Dalk in die verre toekoms, ja. Dis geld wat gebruik gaan word om die waarde van renosterhoring te verlaag. Jy weet self horing-ingieting, wat kamstig hul groot plan is, werk nie eintlik nie, nie met daai digte horings nie. Hulle wil glo belê in tegnologie wat die renosters kan monitor, maar dis makliker gesê as gedaan. Dink aan al die mannekrag en kundigheid wat dit gaan verg. Soos jy self weet, draai die bewaringswiele bleddie stadig. Hulle praat heeltyd van langtermynplanne, en van hulle ander planne het nog niks gekom nie. Intussen gaan die stropers soos altyd voort. Verlede jaar is meer as ’n duisend renosters doodgemaak. Vanjaar staan ons al op sewehonderd en dis nou eers Julie! Waar gaan dit eindig, Werner?”
Hy weet sy’s reg, maar hy ploeg voort. “Daar’s blykbaar aanduidings dat Suid-Afrika dit oorweeg om hulle opgepotte renosterhoring aan die Asiërs te skenk om die waarde van die horing te verlaag.”
“Onprakties. Dis net ’n tydelike oplossing.”
“Volgens hulle is daar reeds diplomatieke onderhandelings met Oosterse lande aan die gang om met opvoedkundige programme te begin. Hulle moet mense bewus maak daarvan dat stropers die wêreld se bedreigde spesies uitwis, en veral dat renosterhoring geen kuur vir kanker is nie, soos wat die Viëtnamese en Chinese glo.”
“Ag! Hulle dagdroom as hulle dink dit gaan die stropertrein stop. Opvoedkundige programme kan boggherol uitrig teen die magtige bemarkingsarm van die horingmafia. Daar’s net te veel geld op die spel.”
Werner beduie hulpeloos na die dokument. “IESA se skenkers is aan die voorpunt om saam met ander drukgroepe te onderhandel vir wettige horinghandel. Hulle meen dit sal groot voordele vir Suid-Afrika en die renosters inhou. Buitelandse valuta sal in die land bly en daardeur geld voorsien vir renosterbewaring.”
Natasha se oë is pure donderweer. “Dit gaan nie stropery keer nie! Hulle onderskat die aanvraag vir renosterhoring onder miljoene mense in die Ooste. Buitendien, hoe lank gaan dit die wêreld neem om saam te stem oor wettige horinghandel? Wanneer dít eendag gebeur, sal daar nie meer renosters oor wees nie.”
Hy sug. “Ek weet jy’s reg. Maar ons gaan hulle nie oortuig nie. Feit van die saak is hulle fokus het na Suid-Amerika verskuif. ’n Verskeidenheid aapsoorte in die reënwoude van die Amasone word bedreig. Ek kry die indruk die groot skenkers plaas druk op Tim om eerder met probleme nader aan die huis te help.”
“So die tientalle redes in die dokument is bloot lippetaal om hulle Suid-Amerikaanse motiewe te regverdig?”
“Presies. Niks gaan hulle besluit verander nie.”
Sy leun vooroor op die lessenaar. “Dit beteken ons sal mense moet afdank, dalk selfs van die helikopter moet afsien. Só raak ons maar net nog een van die baie tandelose organisasies wat weens te min geld geen verskil kan maak nie.”
Vir die eerste keer vandat hy haar ken, sien hy trane blink. Sy lyk skielik kwesbaar, asof ’n weerloosheid in haar oë gaan sit het.
* * *
Die Baganda het destyds ’n groot heldeverering vir wit mense gehad. Eendag toe ek en Smiley weer by die plaaswerkers se hutte was, het een van ons maats se pa ons met ’n frons eenkant toe geroep.
“Julle is wazungu (wit mense). Julle moet begin dink soos wazungu en julle só gedra. Julle moet gerespekteer word, op die hande gedra word, geseën word, met geskenke vereer word. Julle hoort nie hier in ons nederige hut saam met my seun nie. Julle moet ’n afstand handhaaf.”
Dié verklaring het mettertyd my siening van die lewe beïnvloed. Ek het begin glo ons wit setlaars is verhewe bo hulle. Dit het my gehelp om Joseph se dood te verwerk. Boonop het niemand ooit weer daarna verwys nie. Joseph se pa, ’n veewagter, is bloot ingelig sy seun het gedros.
Ek het selfs saamgelag wanneer Smiley grappies oor die voorval gemaak het. Smiley het my held geword: die taai plaasseun met die breë glimlag wat weet hoe dinge in Afrika werk.
4
Die skag waarin hulle die horings berg, is twee en ’n halwe meter diep. Freedom staan onder op die vloer terwyl die ander man dit van bo af vir hom aangee. Hulle bêre ook die twee gewere in die skag. Dan skuif hulle die swaar staaldeksel oor die opening.
Theodore sluit dit met slotte wat vas is aan vier hoekpenne wat sowat tien sentimeter bo die grond uitsteek. Hulle trek ’n groot plastiekseil bo-oor, vee met grasbesems grond en blare daaroor en pak dan die houtstompe bo-op.
Theodore knik dat hy tevrede is met hul handewerk. Hy oorhandig die geld in afsonderlike koeverte aan hulle, wat hulle met breë glimlagte vat.
“See you guys in a week’s time,” sê hy vir Freedom.
“We’ll be here, boss,” verseker Freedom hom.
Hulle bondel laggend by die bakkie in. Die enjin protesteer onder die swaar vrag hout toe hulle wegry. Theodore kyk die bakkie met ’n frons agterna. Hoeveel keer kan hulle dit nog waag om die Kruger onder dié dekmantel te verken?
Die volgende keer sal die laaste wees, besluit hy. Dis tyd vir ’n nuwe strategie . . . dalk weer toeslaan in die Bubiana in Zim. Hulle was lanklaas daar.
Hy stap na sy tent en haal ’n koue bier uit die yskassie. Gaan sit buite op sy kampstoel en neem ’n sluk. Die Bosveld se stilte word net versteur deur die sagte dreuning van die kragopwekker.
Onder ander omstandighede sou hy kon ontspan, maar die groot hoeveelheid horings in die skag pla hom. Dis miljarde rande werd. En die boodskap wat hy uit die Kaap gekry het dat hy nog ’n hele ruk daaraan moet vashou, maak hom nog onrustiger. Hy kan nie onthou dat hulle in die afgelope nege jaar soveel horings vir so ’n lang tydperk hier gestoor het nie. Maar hulle wag in die Kaap vir die regte tyd om die horings te verskeep. Daar is blykbaar vorentoe ’n risikovrye geleentheid.
Hy klap ’n muskiet op sy voorarm dood en neem nog ’n sluk bier. Die groot verantwoordelikheid om die goed veilig hier te hou en dan in die Kaap te kry, rus op sy skouers. Hy sal self moet bestuur. Met so ’n waardevolle vrag kan hulle nie vir Nolte vertrou nie, die bliksem ry te onverskillig. Boonop weet hy nie wat hy saam met die klomp kurio’s vervoer nie.
Theodore grawe in sy broeksak