Die vrolike voete kom nie meer nie, die dansmusiek het stil geraak, die geurige braairook het weggedrywe. Soms dink sy, in die woorde van die ou oorlogsliedjie: Where have all the flowers gone? Die huis en terrein het ook onnet geraak. Oupa Moorrees se instandhouding het lankal gewyk voor seun Charl en, na hom, kleinseun Hannes se onwil om verantwoordelikheid te vat.
Victorina kort derhalwe deeglike opknapping. Behalwe herbedrading en geute, moet die verouderde en onbekombare dakteëls met ’n nuwer soort vervang word, buite hulle finansiële bereik; maar dit moet ten minste behandel word om lekke te herstel. Die huis is soos ’n verouderende vrou wat met die grimering van ’n lagie verf af en toe die plooie probeer verberg. Op ’n afstand lyk alles nog indrukwekkend, maar van naby val die degenerasie op. Die denneboom is uniek, maar mors gruwelooslik. Dis ook ’n Europese boom, nie sterk in die harde klimaat van Afrika nie, en ’n risiko so naby die huis.
Dit sal ’n fortuin kos om alles te doen wat gedoen moet word. En waarvandaan moet dit kom? Na matriek moet Frankie gaan studeer. Sal Hannes vir hom kan betaal? Beth hoop dat hy eers universiteit toe sal gaan, want sy vermoed dat diensplig kan verval voor hy aan die beurt kom. Sy bly op hoogte van politieke sake, en weet dat dinge op die noordergrens vinnig verander. Word Frank wel opgeroep, sal hy waarskynlik in die musiekeenheid beland. So troos sy haarself, hoewel sy die gedagtes nie lug nie. Enige suggestie van pligontduiking sal vir Hannes dadelik laat lostrek en van sy eie opofferinge op die grens laat vertel, en hy sal ook sommer weer sy ekspedisie na Antarktika bysleep en die foto’s en kleurskyfies opdiep.
As ons vir Victorina maar goed verkoop kan kry, dink Beth en loop sku terug kombuis toe, amper koestend onder die portret van oupa Moorrees verby. Die gedagte grens aan hoogverraad. En tog, en tog … sy hunker na ’n gerieflike, knus huis in die dorp vir haar en Camelia. Met of sonder Hannes en Frank, want haar broer se planne is onvoorspelbaar. Dalk verkoop hulle so voordelig dat hulle iets vir Frank se studie oorhou.
Sy self kan weer voltyds werk, nie so afgesonderd ’n geldjie verdien tussen ’n spul verfhonger mure en lekkende dak nie. Natuurlik nie weer by die skool nie, dit spreek vanself. Die opknapping van Victorina lê soos ’n berg voor haar. Dit voel asof die muwwerigheid van die dak en mure begin deurslaan in die persoonlikhede van die huismense. Hoe anders was hulle lewe tog, voordat dit uiteengeval het.
Beth dwing haar gedagtes weg van die verlede. Saans wanneer sy toesluit, is die tyd van sluipende gedagtes wat haar vanuit elke skemerdonker hoek begluur. Soos elke aand, gaan sy heel laaste boontoe om nag te sê. Die houttrappe protesteer krakend onder haar tred. Die vloerbedekking moet ook vervang word. Waarmee, wáármee? Sy krap elke maand kop wanneer die rekeninge betaal moet word.
“Het jy alles?” vra sy vir Frank. Sy deur is oop, want hy weet sy kom nog nagsê. Hy sit by sy lessenaar in die gloed van die gaslamp. ’n Warm gevoel van liefde kom in haar op. Onlangs nog het sy en Camelia hom gegryp en gedruk wanneer hulle daarna voel, maar hulle het dit afgeleer namate hulle ’n skugterheid by hom begin gewaar het.
“Ja, dankie, ta’ Beth.” As ’n mens na haar luister, dink hy geamuseerd, sal jy sê hy is ’n seniele ou man wat elke nag ’n slaappilletjie, ’n beker water, ’n kamerpot en slaapmus nodig het. Tog voel hy deernis vir haar. Hy weet die geykte vraag is ’n poging om ’n geselsie met hom aan die gang te kry. Vanaand is hy egter nie van plan om dit aan te moedig nie. Hy is brandend haastig dat haar roetinebesoekie agter die rug moet kom. Ofskoon sy gesig niks daarvan verraai nie, voel hy die spanning soos ’n staalkabel deur sy spiere loop. Sy rug is ’n boog van afwagting.
“Dan sê ek geruste nag, Frankie.”
Sy wag dralend vir hom om die klein, niksseggende opmerking op te volg. Soms nooi hy haar om te sit, dan gesels hulle land en sand. Tog, selfs in hulle geselligste oomblikke, kry sy altyd die indruk dat hy dit uit beleefdheid doen. Tevergeefs probeer sy werklik tot hom deurdring, sy diepste gedagtes en behoeftes ken.
Hoe groot en mooi het hy geword, dink Beth nou met vogtige oë. Nie meer ’n seun nie, maar ’n man om bemin te word. Sy wonder of daar iemand is … Die een of ander mooi jong meisie sal sy hart steel, hom wegvat. Maar weggaan sal hy tog, hy behoort nie aan hulle nie. Hy smag na sy ma, kan nie wag vir sy vakansies by haar nie, hulle weet dit.
“Nag, ta’ Beth. Ek werk dalk laat, moenie bekommerd wees as jy lig sien brand nie.”
“Solank daar genoeg paraffien in die lamp se tenkie is?”
“Ek het gekyk.”
“Nou ja, toe dan. Moet jou net nie ooreis nie, Frankie. Kry genoeg slaap.”
Hy lag goedig, soos met een van die juniors oor wie hy prefek is. “Sal probeer.” Hy wag tot sy vir Camelia ook nag gesê en die kamerdeur toegetrek het. Die gekraak van haar voetstappe verdwyn by die trap af. Dan spring hy op, halsoorkop, sodat die ligte stinkhoutstoel, ’n nalatenskap van sy grootoupa, amper omval. Liggies tik hy aan die kamerdeur van Camelia, skuins oorkant sy eie.
“Binne, Frankie.”
So goed ken elkeen ook die bewegings van elke ander inwoner in hierdie huis, dat sy jong tante dadelik sy klop herken het.
Camelia lê op haar maag skuins oor die bed, besig om haar naels te poleer. Sy het ook ’n gaslamp tot haar beskikking. Hulle werk almal saam wat die kragkrisis betref. Sy het haar gryspienk, syerige kamerjas aan. Die geur van ’n goedversorgde jongmeisie vul die kamer, subtiel en geheimnisvol. Hy staan nog, voel opeens groter as voorheen, manlik uitgedy in die deuropening. Sy maak gevoelens in hom wakker, maar hy weet terselfdertyd dat sy nie die persoon is wat hierdie gevoelens sal vervul nie. Dit gee hom hoogstens ’n vooruitsig op goeie dinge wat vorentoe op sy pad lê.
“Ek wil met jou praat, Camelia.”
Iets in sy stembuiging laat haar opkyk. Sy sien die donker, flikkerende blik, die gespanne houding van die nek en kop.
“Oukéi,” sê sy, die laaste lettergreep uitgerek om afwagting te kenne te gee. Sy gaan regop sit. Dit voel meteens net nie vir haar reg om so te bly lê terwyl hy daar staan nie. In jare verskil hulle nie so baie nie; sy is twee en twintig, hy pas agtien. Tog was hy vir haar eers die dierbare poppebaba, later die vermaaklike kleuter en deesdae die tiener in die huis. Iets moet in sy lewe gebeur het, want sy teenwoordigheid is anders as gewoonlik. Daar is ’n soort dringende aanspraak op haar mening, of raad, of kennis. Asof sy iets weet! Sy het met haar eie lewe nie eens raad nie.
“Kan ek maar reguit praat?” vra hy. In die sagte, ferm manier waarop hy die deur agter hom laat toe klik, vind sy ’n woordelose waarskuwing dat iets inderdaad onherroeplik verander het.
Wat kan dit wees? wonder sy verward en ’n bietjie benoud. Sy hoop nie dit is iets wat bo haar vuurmaakplek is nie. “Natuurlik,” antwoord sy, maar vermy dit om reguit in daardie brandende blik te kyk. Sy hou haar naels teen die lig en gee voor dat dit nodig is om die lak van die regterhandse duimnael weer te verwyder.
Frank kyk na haar gewoonte-gebaartjies, na die manier waarop sy haar hare teruggooi wanneer dit op haar wenkbroue kom lê. En tog kom dit hom alles vanaand nuut voor. Die woorde wat hy gehoor het voordat hy vroeër die kombuis binnegestap het, het iets vreemds aan hom gedoen. Dit het as ’t ware ’n gat geslaan in enige kinderlikheid wat nog in hom kon oorgebly het. Hy het plotseling man gevoel, ten volle bekwaam en bereid om enige ander man in die oë te kyk, al is dit ’n ouer man en gesagsfiguur, en al is dit ’n blik van konfrontasie.
En nou is hy soos ’n dier in die nag, sluipvoet agter ’n prooi aan. “Wat weet jy van my ma en meneer Rabie, Camelia?” vra hy pront. Hy dring nog nader aan haar, sodat hy half gebuig oor haar staan, hande op sy knieë.
“Jou ma en meneer Rabie?” eggo sy om tyd te wen. Normaalweg is daar ’n half skertsende toon tussen hulle, sodat die skielike ongewone erns vir haar moeilik is om te verwerk. En tog het sy lankal nie meer ’n beskermende manier van optree teenoor hom nie. Sy voel dat hy eerlikheid verdien. Hoe anders moet kinders volwasse word? Die lewe openbaar hom nie kleiner of meer verpiep aan kinders as aan volwassenes nie.
Miskien is sy te realisties. Sy het nooit feëverhale gelees,