Die hart van 'n ma. Abraham Phillips

Beer, en die ander een is Salmon. Vir hom noem hulle weer die Duiwel. Ons kan nie een van die twee vastrek nie, ek praat nie nou van die kleiner smokkelaars wat ook tik verkoop nie, hulle word da­rem aan­gekeer. Dis daai twee groot visse, dis amper of hulle al ons be­wegings ken, dat hulle weet wat ons volgende gaan doen,” sê hy.

      Mpho staar stip na haar man. “Jy dink tog nie julle sit met ’n piemper in julle midde nie?” vra sy.

      “Hoekom nie, niks verbaas my meer nie,” antwoord hy.

      Wielieboy Mathabola het sy eerste vrou elf jaar gelede in ’n motor­ongeluk in die Kaap verloor. Ná ’n pynlike tydperk vir hom en sy klein dogtertjie, Shidele, het hy die pragtige jong Mpho Khu­malo ontmoet. Hulle is getroud voordat hy vanuit die Kaap na Doring­dal verplaas is. Die lang skraal Mpho praat, nes hy, Afri­kaans goed.

      Mathabola is bekend as ’n eerlike maar ervare, geharde polisie­man en hy lewer gereeld saam met pastoor Louw praatjies oor die gevare van dwelms en drankmisbruik by skole in die onderdorp. Hy het reeds ’n groot vriendekring opgebou en dien as voorsitter in die misdaadbestrydingskomitee.

      “Jy moet versigtig wees, Wielieboy, onthou daar is al op jou ge­skiet,” sê Mpho en sit haar hand op sy skouer.

      “Ja, ek weet, ek is altyd versigtig. Maar as daar korrupte mense onder ons is wat jy nie kan vertrou nie, word dit nog gevaarliker.”

      Mpho sit haar hande teenmekaar en kyk peinsend voor haar uit. Sy draai na hom. “Die man saam met wie jy werk, hoe goed ken jy hom?” vra sy.

      “Wie, Snyders? Goed genoeg om te weet hy’s ’n eerlike man, hy sal nie so iets doen nie,” antwoord Mathabola.

      “Sê wie? Ek het hom nou die dag voor die supermark uit ’n grand kar sien klim. Jy moet onthou, sy vrou het hom gelos en sy twee kinders saamgevat Kaap toe. Ek sê jou, om daai twee kin­ders en sy gewese vrou te onderhou en boonop ’n nuwe kar te hê kos geld, ’n polisieman verdien nie so baie nie.”

      Mathabola kyk af. Hy kan nie verstaan hoekom sy so agter­dogtig oor Snyders is nie. Het sy iets êrens gehoor?

      “Kom ons los nou maar ander se probleme, party dae kry ek self ’n bietjie skaam,” sê hy.

      “Skaam waarvoor?” vra Mpho.

      “Ons voorregte, en oor Shidele, sy’s in ’n goeie skool hier bo in die dorp.”

      “Wat daarvan?” vra Mpho.

      “Jy moet ’n bietjie gaan kyk hoe lyk dit in die skole daar onder,” sê Mathabola. “Kinders wat verval onder allerhande euwels, hulle flenter in die strate rond, nou die dag is die polisie ingeroep na ’n skool waar ’n seun met ’n lang mes betrap is.”

      “Ja, ek weet dis tik wat die oorsaak is van al die ellende,” sê sy.

      “Ja, dis tik. Maar ’n mens moet verder kyk, na die omstandig­hede waarin hierdie mense lewe, ’n kokkerot kan net by sy dui­sende aanteel as jou koskaste en stoof gedurig vuil is. Daar is soveel armoede.”

      Mpho bly stil.

      “Hoekom kyk jy my so?” vra hy.

      “Onthou net, jou gesin kom eerste, nie daai mense nie, jy kom byna elke dag tam en moeg by die huis, ek het in die laaste tyd niks van jou nie,” sê sy. “Hoekom begin die onderwys nie ’n soort van maatskaplike marshall plan in daardie gemeenskappe nie?”

      Mathabola staan van die sofa af op, hulle gesprekke raak by die dag vuriger. “Nou wat verwag jy moet ek doen, Mpho? Ek het al daaraan gedink om versterkings aan te vra, maar toe bedink ek my weer, dit gaan nie werk nie, ons sit al klaar met lekkasies in die mag hier by ons,” sê hy.

      “Wielieboy, verstaan jy wat sê daai ou speurder in daardie boek van hom, wat’s sy naam nou weer?” vra sy.

      “McKenzie, Hanniball McKenzie,” antwoord Mathabola. “Daar is nou ’n man uit een hout gesny, die ou korrelkop bly nog steeds in Kaggelsberg.”

      “Ek sien hy word nou nog geprys oor sy werk tussen die bruin mense en teen die gangsters,” sê Mpho. “Jy sê self die raad wat hy in daardie boek gee, is van onskatbare waarde.”

      “Dis waar, hy’t ’n sagte plek gehad vir die bruin mense. Maar jy moet onthou, Mpho, tye het verander, daai tyd was daar nie tik nie.”

      “Ja, maar McKenzie skryf daardie boggelman Jaffie Buffels is ’n baie goeie voorbeeld van hoe mense ander om die bos kan lei met hulle gedrag en voorkoms, so hou jou oë en ore oop, Wielie­boy,” waarsku sy.

      Stienie Mouries staan vroeg die volgende môre voor die spieël. Meisie is reeds weg skool toe. “Ek kan dit nie langer uitstel nie, hierdie ding met Dampies vreet my op!”

      “Maria, ek loop nou,” roep sy, en stap by die hekkie uit. “Ek hoop Dampies loop nog skool, anders weet ek nie wat ek gaan maak nie,” sê sy vir haarself.

      Toe sy by die Hoërskool Helshoogte vra om met die skool­hoof te praat, kan sy sien hy het haar verwag. Die nuus wat sy ge­vrees het om te hoor, is waar.

      “Dampies is nie meer ’n leerling hier nie, mevrou.”

      “Kan meneer hom nie maar nog ’n kans gee nie?” vra sy pleitend.

      “Ek is jammer, mevrou,” antwoord die hoof, “ons het reeds alles probeer. Jou seun en Bennie en Pietie Filander tik, mevrou, ons kan dit regtig nie meer uithou nie. Ek is jammer.”

      Stienie sit verslae. Dan staan sy op en verlaat die skoolhoof se kantoor.