Toe hy daar aangeland het in die laat tagtigs, was dit nog hoofsaaklik vir onlustebeheer. Hoe’t hulle nie daai plek deurkruis nie – snags as die sogenaamde comrades ontpop het in comtsotsi’s, ’n skrikbewind gevoer het. Die boendoehowe, waar snotkoppe van so jonk as veertien “ongehoorsames” verhoor en self gestraf het. Ouers, onderwysers, dominees – enigiemand wat die comrades geïrriteer het. Met strawwe wat wissel van lyfstraf tot necklacing.
Beeslaar ril en slaan sy hempskraag op. Hy’t op die hoek van ’n straat uitgekom wat vir hom vaagweg bekend lyk. Links af sien hy fakkelvure op die sypaadjie voor ’n restaurant. Vir die res is die strate stil. Negeuur op ’n Dinsdagaand. Waar sou die plek se krippe wees? Dorp met ’n universiteit, kollege – sal mos darem kroeë hê. Of is die plek te grênd, dalk?
Van iewers hoor hy doef-doef-klanke. Hy volg die klank. Links af, maar hy sien ’n bondel jongmense op die sypaadjie. Lyk vir hom na ’n klub of ’n ding. Hy besluit daarteen, steek die straat oor.
Hel, dié dorp moet baie geld hê, dink hy toe hy by die hoeveelste standbeeld op ’n sypaadjie verbyloop. Hierdie keer is dit ’n brons jagluiperd, van onder belig. Gooi ’n onheilspellende skaduwee teen die blanke gewelmuur van een van die dorp se ou geboue.
Dis die room van die volk wat hier bly, het Blikkies eenkeer gesê. Maar hy glo die ou het dit sarkasties bedoel. Ou Blikkies het geglo geld koop nie vir jou gaaf wees en goedheid nie. “Mens is so goed of so sleg soos jou ouers jou gelaat staan het – ryk of arm,” was sy leuse. In ’n stadium wou Beeslaar weet: “Nou wat dan van iemand soos ek, kolonel? Mý pa was nou nie juis ’n rolmodel nie.”
“Dis hoekom ék daar is,” het die ou na ’n lang stilte gesê. “Om jou in die bek te ruk elke keer as jy uit jou spoor trap.”
Beeslaar glimlag by die gedagte. Blikkies was reeds nie ’n groot man nie. Beeslaar, met sy twee meter lange lyf, het hy dikwels sy “seer vinger” genoem. Want hy’t die ou man verdwerg. Fisiek. En dit was ook al. Want daar was baie jare se harde ervaring en wysheid opgesluit in die ou man. En ja... medemenslikheid.
“Oubie!” Die stem klink skielik links van hom uit die donker op. Daar’s ’n reusestandbeeld, sien hy. ’n Naakte man wat op sy tone sluip, twee horings op die voorkop, sluwe lis wat uit hom spreek. ’n Verslete wese leun teen die beeld se massale boud aan, hou sy hand uit na Beeslaar, wat hom vererg. Hy weet nie wat dit aan hom is nie, maar hy trek dronklappe aan soos brommers na ’n bol mis. As hulle klaar met die heining gepraat het of met die ousie baklei het, dan soek hulle hóm op.
“Ja, ouboet. Gaan slaap jy maar weer, man,” antwoord hy en draai in sy spore om.
“Ek het mooi gekyk, oubie!” roep die stem agter hom aan. “Lyk ’n paar sentjies vir ’n broodjie! Dat ’n man daam oek kan ietsie eet!”
“Broodjie se moer,” mompel Beeslaar en begin spoed optel. Hy’s éintlik honger, besef hy nou. En hy soek ’n plek waar hy ’n paar gebakte eiers kan wegwerk... waar die studente sal uithang.
Hy stap in ’n lang straat af met ’n groot wit gebou regs. ’n Saal, reken hy, dalk die dorpsaal. Hy swenk regs, hou aan loop. Toe hy by ’n T-aansluiting kom, hoor hy musiek. Hy sien dis ’n ou woonhuis wat omskep is in ’n kuierplek. Mystic Boer staan daar op ’n uithangbord buite. ’n Studenteplek: jongmense wat dit van hoek tot kant volsit, shooterglase, bierbottels, wynbottels om hulle. Hy moet twee keer vra of hulle koffie bedien voor die snuiter agter die toonbank hom reg hoor. Dan verander hy van plan en vra ’n dubbel-brandewyn. Meer gepas om ’n lewe sonder Blikkies in te wy.
Hy sit ’n twintig en ’n tien op die toonbank neer, skink ’n spatsel water by en kyk rond vir ’n sitplek. Dan ontruim ’n kêreltjie met ’n baard en poniestert sy kroegstoeltjie. Hy wys Beeslaar kan maar sit. Hy sit, sluk die hele glas weg en beduie vir die knaap agter die toonbank hy’s reg vir volmaak.
Hierdie keer drink hy stadiger terwyl sy gedagtes maal oor die gebeure van die dag. Oor die gesprek met Ghaap vroeër vanaand. Hy hoop nou nie die klong loop staan en raak die kluts kwyt daar in Soweto nie. Hy wonder vlugtig of hy nie iemand kan bel, vir Ghaap terugkry by ’n plek soos Westbury nie. Tussen sy eie mense. Waar sy vuurdoop minder rou sou wees. Maar Ghaap sal hom nooit vergewe nie.
En dis later se worries. Vir eers drink hy ’n dop op Blikkies. Wat sy gedagtes onmiddellik terugvat na kaptein Quebeka. En die woede wat hy die middag aanskou het daar. En die feit dat dit nie sin maak nie. Die gevoel wat aan hom bly knaag – dat die misdaad van binne daai huis gekom het. Nie van buite nie.
Hy sluk en bestel nog een. Besluit dis nie sy worries nie.
Hoofstuk 9
9
Ghaap lê en rondrol.
Hy’s ongemaklik, kry nie sy lê met die seer been en die pap holtes van die afgeleefde matras nie. Hiérdie plek, dink hy wrokkig, gaan hom nog doodmaak. Newwermaaind Soweto, hy gaan dit nie hier in Riverlea maak nie. Want dit ráás. Lyk die mense gaan nooit slaap nie. Hy sweer hulle vat beurte om geraas te maak.
Hy het net na middernag ’n geleentheid terug huis toe kon kry – ’n konstabel wat hom in die polisiebakkie gebring het. Hy kan darem weer loop, al is sy been nog seer. Hy het dit goed kom bekyk toe hy by die huis gekom het. Die maermerrie was klaar blou rondom die brandstreep wat die 9 mm-koperpunt teen sy been af getrek het. Dit het letterlik teen die bopunt van sy stewel, tussen die broek en sy stewel, tot stilstand gekom. Hy sal oorleef. As hy kan slaap, want sy neef, Charlie, se partytjie begin nou pas op dreef kom. Die plek was klaar blou van die daggadampe toe Ghaap hier aankom. Bierbottels wat oral rondlê en die een of ander Amerikaanse gangsta rapper oor die luidsprekers, ou Charlie se maters wat vir mekaar skree “p’sop, hie’ kom’ie gattas!” Moerse snaaks.
Hy was skaars by die deur in, of Charlie probeer ’n verskrikking van ’n meisiemens aan hom afsmeer. Sy het ’n “passion gap” waar haar voortande moes gesit het. Dik gezol, haar oë glasig van die een of ander drek-drug wat die bruin mense van hierdie plek rook. Ghaap het na sy kamer gevlug, ’n stoel onder die deurknop ingedruk om seker te maak die tandelose teef los hom uit. Hy’s verby gatvol, lus om sommer nóú al in sy kar te klim en terug te fokkof huis toe.
Aan die ander kant... As hy na net tien dae huis toe gaan, sal hy nooit die einde daarvan hoor nie. En van bevordering kan hy dan vergeet.
Hy dink aan die trekkies wat hy die middag ontmoet het. Al drie van hulle is oudpoliesmanne. Mo, die reus met die hoë, hees stemmetjie, vertel dat hy vyf en twintig jaar agter die blad het. In hierdie einste Soweto, maar hy’t nie gesê by watter een van die nege stasies nie. Dis ’n moerse groot plek, het Ghaap die afgelope paar dae vasgestel. Meer as tweemiljoen inwoners, rofweg geskat. En daar kom elke dag nog by.
Ghalla, die klein outjie wat die bullet uit sy been gehaal het... Hel, streng gesproke het hy die bullet áfgehaal, nie uit nie! Ghalla is al langer weg uit die SAPD. Gebou soos ’n ratel, maar die slinkse smoel van ’n hiëna. En ’n gesig soos ’n bak roereier – growwe vel vol snymerke. Hy sê hy’t eers transit gery – menende hy het die voertuie opgepas wat geld tussen banke heen en weer ry. Lewensgevaarlike werk, want transitorowers doen die jop met AK’s. Hy’s weg by transito nadat hy die enigste oorlewende was van ’n mislukte roof. Die rowers het die swaar transitowa omgestamp. En toe hulle nie deur die versterkte staalplate van die dak of die onderstel kon sny nie, het hulle ’n kan petrol oor die trok uitgesmyt en dit aan die brand gesteek. Vier wagte binne-in het verkool. Ou Ghalla kon loskom, maar het sy bakkies verloor, onder meer.
Die jongste van die drie, Duif, is ook lankal uit. Hy’s die koel, stil Chuck Norris onder die lot. Sê minder, maar weet dalk die meeste. Hy’s die langste van die drie by die opsporingsmaatskappy. Netjiese ouens. Hy kon hoor aan hulle praat hulle is ouskool.
En toe hy vra hoekom hulle weg is uit die polisie, was hulle antwoorde maar vaag. Mo, met sy gansstem, het gesê hý’s uit oor dit vir hom tyd was. “Maar ek sal enige tyd teruggaan polisie toe,” het hy bygevoeg. “My bloed bly blou. Maar jy weet hoe dit is... ”
Ghaap