In die stad praat sy Oerdoe, ook vlot Engels, pleks van Pashto. Sy kry ’n tatoe, al is dit net van henna en borrie, want sy sien hoe ander jong vroue hulle opsmuk en mooimaak. Ná drie weke sal dit wegkwyn, en dit was pret. Eendag, iewers in die toekoms, besluit sy, gaan sy weer een kies. Miskien dieselfde een, want sy hou van die simboliek van die voël. Maar daardie een sal sy met naalde laat tatoeëer, ’n regte tatoe met ink in haar vel, ’n blywende teken soos wat sy by die aktrises op TV sien, hulle liggame versier met silwer en goud.
Sajida en Nida stap terug van die mehndi-kunstenaar na hulle hostel by die groot kompleks van die Rooi Moskee. Hulle stap in by Masdjied-straat na die madressa waar hulle onderrig word in Engels, Oerdoe, wetenskap, wiskunde en die sosiale wetenskappe. Ook die uitleg van die Koran en die hadiete soos imam Sahih al-Bukhari die voorskrifte van die Profeet versamel en saamgestel het. Sy begin verstaan waarom Nasir die pad van die moedjahedien gekies het om in die heilige oorlog te gaan veg. Sy doen moeite met die interpretasies van djihad soos Bukhari al die hadiete wat oor djihad handel in een hoofstuk saamgevat het, in Boek 52 met die titel: “Stryd vir die saak van Allah”.
Sy word ingewag met ’n boodskap dat molla Abbas haar in sy kantoor wil sien. Sy verstel die voue van die dupatta om haar kop en nek, instinktief ’n prik van skuld oor die nuwe mehndi op haar maag, al is dit onder haar kameez versteek.
“Sajida, ek’t ’n boodskap uit Kanigoram gekry. Dis nie goeie nuus nie.”
“My ma? Sy was siek . . .”
Hy knik, kyk af na sy vingers wat werk soek tussen die papiere op sy lessenaar. Kyk dan op na haar toe.
“Dis nie oor jou ma nie. Dis oor jou pa, Hassan, en jou twee broers, Afzal en Arbaaz. Hulle was by ’n begrafnis. Hulle het op molla Wada gewag toe twee Hellfire-missiele hulle tref. Drie en twintig is dood.”
Sy voel die lamheid in haar knieë, kry die leuning van die stoel beet en gaan stadig sit.
“’n Slagting, Sajida, en my hart is vol pyn dat ék die nuus vir jou moet gee.”
Sy druk die voue van die dupatta teen haar oë en gesig vas.
“Dit was gistermiddag sesuur. Die liggame . . . die liggaamsdele kan nie uitgeken word nie, maar die naasbestaandes sal elkeen iets kry vir die begrafnis. Ek’t ’n kar en drywer vir jou, jy kan oor ’n uur vertrek om oor jou pa en broers te gaan rou.”
10
Van agter die kantgordyne op die tweede verdieping staar Ignaz na Abel soos hy wegstap in Dijver. Die vinnige tred van die kort, dik bene, asof doelgerig op pad na ’n spesifieke bestemming.
Abel is vir hom ’n raaisel. Ingetoë en ’n onbeholpe geselser, asof hy ontuis voel tussen mense. Tog skenk twee donateurs stukke van hulle vel aan hom. Twee vroue. Hoe kry hy dit reg? Wat is sy geheim om ’n vrou te oortuig tot só ’n intieme donasie, ongetwyfeld met aansienlike pyn?
Hy kan die man nie peil nie, maar Ignaz is opgewonde. Hy is van plan om die vriendskap te koester en te ontgin, selfs met Sofie se hulp. Abel kan hom dalk help met sy eie donker obsessie.
En hy bejammer die man opreg. Dat hy so vervolg en gejag word in sy eie land, selfs regoor Afrika tot in Europa. Dis alles so onbillik en onregverdig.
Iets is verkeerd met die proporsies van Abel se gelaatstrekke, so sonder harmonie en balans. Neus skerp en skeef, ore soos dié van ’n kabouter, ken te groot, die vel vol maankraters. En al daardie littekens, kriskras oor sy onaantreklike gesig, van die verskriklike wonde wat hy in die ongeluk opgedoen het.
Nie die soort man aan wie se voete vroue sal val om hulle velle aan te bied nie. Ignaz verstaan dit nie.
Maar hy moet erken: daardie laaste twee velle wás onverhoeds. Die gehalte van al sewe perkamente het hom verras, veral die laaste twee. In sy dekades in die besigheid van boekkonservering en -binding het hy nog nooit die voorreg gehad om sulke velle te hanteer nie. En hy twyfel of sy pa so iets aanskou het, of sy oupa, of oupagrootjie, of enige huidenvetter-voorsaat.
Dat Abel besondere moeite gedoen het met die bewerking en looi van die velle, is duidelik. Ignaz kon sien, en voel, dat Abel die voorskrifte van sy resepte nougeset gevolg het. Hy kon ook agterkom dat Abel in die looiproses die natuurlike tannien van diereharsings gebruik het om die kollageenweefsel en -proteïene van die velle te olie en soepel te hou.
Hy neem hom voor om later, wanneer hy en Abel mekaar beter leer ken het, hom opnuut oor sy donateurs uit te vra. Hulle ken mekaar lank, maar dit was ’n vriendskap in die kuberruimte, en noudat hulle mekaar van aangesig ontmoet het, is dit asof hulle vreemdelinge vir mekaar is.
Die kuberruimte skep valse vriendskappe, dink Ignaz. Kubervriendskappe is sonder warmte en spontaneïteit, sonder menslike gevoel, sonder die eerste indruk van iemand se gelaat. Miskien as hy en Abel eers die styfheid van hulle virtuele vriendskap afgeskud het, kan daar vertroue kom, kan hulle meer geheime begin deel.
Ignaz sal ook graag wil eksperimenteer met régte maagdeperkament, nie net dié van ongebore kalwers en lammers nie. Boonop raak dit al moeiliker om jou hande op sulke dierefetusse te lê, en dis duur, ás jy dit kry. Hy wil graag Abel se geheim hoor. Daarvoor sal hy sy vriend spesiaal in die Pietje Pek gaan trakteer. Hulle vriendskap kan stellig lei tot ’n goeie akkoord van samewerking, en pragtige boekomslae, die tekstuur soos fluweel en sy onder die vingers.
In sy pakkamer in die kelder, temperatuur en humiditeit gereguleer, is Ignaz se voorraad gelooide velle van lammers en skape, melkbokke, kalwers, varke en herte, en die kleiner velynvelle van dierefetusse. Hy looi lankal nie meer sy eie velle nie, koop die leer en perkament van ’n looiery in Oudenaarde. Of hy bestel dit uit ander lande vir elke gier en smaak van sy soms eksentrieke klante: leer vir die omslae van groter boeke, die delikate perkament vir eksemplare van seldsame geskrifte.
Maar hy moet erken, ondanks sy ervaring en bloedlyn het hy nog nooit ménslike velle oorweeg nie. Daaroor nagelees, ja, en al gewonder.
Nou het Abel opnuut sy gedagtes aan die loop gesit. Miskien moet hy ook iets spesiaals nalaat, want hy is die laaste geslag boeke-Bouts. Sy vrou lê in die ou begraafplaas in Ver-Assebroek; sy seun sit in Brussel, glo die toekoms lê in e-boeke, nie in boeke met omslae van leer nie; sy dogter is sommelier by die vyfster-Kempinski, eens die Prinsenhof waar Maria van Boergondië gesterf het.
Abel kan sy tien kosmiese volumes aan ’n instituut in Samarkand nalaat; wie erf Ignaz Bouts se nalatenskap?
Maar vrugbare jare lê nog voor, en as sy en Abel se vennootskap gedy, wie weet.
Toe Abel onder in Dijver uit sig verdwyn, draai Ignaz na die trap wat na die derde verdieping lei, sy woonplek. Aan die bopunt druk hy die deur oop en betree die oopplanruimte van sy sit-eetkamer: ’n bank en twee groot stoele, alles gestoffeer, diep uitgesit, die ou materiaal blink geskuur, die patrone gerasuur soos ou leer. Die meubels en dekor uit ’n vroeëre eeu, asof die vertrek deel is van ’n museumhuis. En baie kant: lappies op die armleunings, op die sytafels, die buffet, die ronde eettafel, voor die vensters.
Die antieke muurpapier is skaars sigbaar agter dosyne geraamde foto’s, almal van dieselfde jong vrou, min variasie in uitdrukking en posering. Eintlik net vier verskillende foto’s; die indruk van verskeidenheid is die verskillende groottes waarin die foto’s afgedruk en geraam is. Die 36 foto’s van sy Jute, dood twee jaar ná Sofie se geboorte, op 25, dieselfde ouderdom as Maria – sy aan inflammasie weens beserings toe sy van haar perd afgeval het. Jute het ’n langer lyding gehad: ’n virus wat die hipotalamus affekteer, breinselle verteer, ’n seldsame en ongeneeslike metastase.
Sofie kom selde in sy woonplek, vermy hierdie plek van memento mori, verstaan nie haar pa se onsterflike liefde vir haar ma nie. Hy neem Sofie nie kwalik nie, en hy verkies dit dat sy nie hier kom nie. Dis sy private tribune van hulde. Op die buffet in die glashouer is sy belangrikste aandenking aan Jute: ’n lok van haar hare wat hy met haar dood afgesny het. Al twintig jaar bewaar hy dit as’t ware lewend in die vakuum van die klokfles.
Die idee is nie nuut nie, hy het dit ontleen aan ’n boek van Georges Rodenbach uit die negentiende eeu, al het hy eers ’n jaar