Die Tyd van die kombi's. Koos Kombuis

was, en dat agthonderd waarskynlik nader aan die waarheid sou wees.

      Shifty Records se hoofkwartier is in ’n plaashuis in die middel van nêrens. Buite in die jaart sien ek ’n hondehok van hout met ’n bordjie daarop wat sê:

      dog will be aroused only by the distinct possibility of food

      Binne-in die plaashuis skud ons hand met Lloyd Ross. Hy is ’n langerige, maer ou met hartseer oë. Hy laat ons sit op stoele op sy plaashuisstoep terwyl hy self eenkant teen die muur leun. Hy gee die indruk van ’n skugtere weerloosheid, maar wanneer hy besigheid praat, kom hy onmiddellik tot by die punt.

      “I will record your songs and release it on cassette,” sê hy met ’n hartseer stem (asof dit die slegste nuus is wat hy ooit aan iemand oorgedra het). “You will probably not make a lot of money. You might become a minor cult figure, though.” (Ek weet dit nog nie, maar hierdie is ’n historiese oomblik. Nie omdat dit die begin van my musiekloopbaan is nie, maar omdat dit die eerste en laaste keer is dat die baas van ’n platemaatskappy ooit vir my die waarheid sou vertel.)

      My kickstart in die musiekindustrie het gekom omtrent op dieselfde oomblik as my eerste groot deurbraak in die letterkunde. Hierdie suksesverhale is moontlik gemaak omdat ek raakgesien is deur ’n platemaatskappy – Shifty – en ’n uitgewersmaatskappy – Perskor. Hoewel Shifty ’n baie klein maatskappy was, en Perskor ’n baie grote, was beide hierdie instansies – hoe sal ek dit stel? – om die verkeerde redes bekend in hul onderskeie industrieë.

      Shifty was, soos hulle naam aangedui het, nie baie stabiel nie. En Perskor was – om dit nou reguit te sê – bekend vir sy inconsistent track record. Hoewel Perskor by tye briljante boeke gepubliseer het, was hulle ook berug daarvoor dat hulle swak of middelmatige boeke uitgee waaraan niemand anders wou raak nie, hul publikasies was dikwels vol set- en taalfoute, hulle het swak kwaliteit papier gebruik en hul voorblaaie was verbeeldingloos. Daar was ’n legio redes om Perskor te vermy.

      Drie faktore het egter in hul guns getel. Eerstens was hulle, soos ek reeds gesê het, ’n groot maatskappy. Die meeste Afrikaanse koerante in die Transvaal het aan hulle behoort. Tweedens het hulle die meeste populêre boekeklubs beheer, die snert en ligte vermaak vir wie ek soms weggooistories gestuur het in ruil vir maklike kontant. En derdens het ek verlief geraak op die mense wat in hul klein Kaapse agentskap gewerk het.

      Laat ek verduidelik. Daar het, benewens die sekretaresse in die ingangsportaal, slegs twee mense voltyds in hul Kaapse kantoor gewerk: ’n meisie met die naam Dineke (wat later sou help sing op my eerste Shifty-album) en ’n ou gryskop-Hollander met die naam Gerry de Melker. As ek sê “ek was verlief” bedoel ek nie ek was romanties betrokke by enigeen van hierdie twee mense nie. Gerry was byna vir my ’n vaderfiguur, en Dineke was net ’n pel. Maar ek was verlief op die konsep van Perskor se Kaapse kantoor.

      Hulle was geleë hoog op in ’n baie ou gebou in die middestad van Kaapstad; om daar uit te kom, moes ’n mens ’n hele paar verdiepings opry in ’n raserige ou hysbak. Die eerste ding wat jy gehoor het wanneer jy op die boonste verdieping uitstap, was die gekoer van die duiwe.

      Om by hul kantore in te stap was soos ’n toneel uit The Hunger. Die kamers was donker, met hoë plafonne, en tussen die boekrakke en lessenaars was groot oop spasies. Agter vuil vensterruite was die duiwe besig. Hulle was voortdurend besig om al koerend op te styg en te land.

      Daar was iets intens ouwêrelds en literêr aan die hele situasie; terwyl ek en Dineke by haar lessenaar gesit het, besig met die samestelling van my eksperimenele roman Somer II (die roman wat ek in Valerie se woonstel geskryf het), of terwyl ek en Gerry oor publikasiedatums sit en gesels het in die kantoor langsaan, sou die duiwe heeltyd fladder en skrop en raas buite op die vensterbanke.

      Ek was dol daaroor om tyd daar deur te bring. Dit was as-of net ek van hulle geweet het.

      Terwyl sommige skrywers Perskor soos die plaag vermy het en nooit eens oorweeg het om in te loer by hul Kaapse kantoor nie, was dit asof hierdie wonderlike plek my geheim was. Hierdie onontdekte hoekie van Afrikaanse letterkunde was die een plek waar ek werklik tuis gevoel het.

      Daar was altyd koffie aan die prut. Daar was byna altyd iemand om my dadelik te sien, sonder ’n afspraak. Selfs die enkele kere dat hulle my nie onmiddellik te woord kon staan nie, kon ek wag by een van die groot hoë vensters en die duiwe dophou waar hulle veg vir ’n sitplekkie op die nou lysie so hoog bo die strate van die stad, en daar kon ek staan, en ek kon droom …

      Ja, ek kon drome droom van al die boeke wat ek nog wou skryf, en publiseer, en hoe beroemd ek sou word …

      Gerry het met ’n kierie geloop, en hy was moers eksentriek, maar ek kan aan geen ander uitgewery dink wat bereid sou wees om ’n kans te vat met ’n boek soos Somer II nie.

      Tot vandag glo ek dat as Gerry nie destyds geïnteresseerd was in daai manuskrip nie, ek nie vandag ’n loopbaan as ernstige skrywer sou gehad het nie. (Het ek so ’n loopbaan? Die punt is debatteerbaar.)

      En, soos die gode dit wou hê, was Dineke net omtrent die enigste editor in die ganse Afrikaanse uitgewerswese wat kans gesien het om so ’n boek aan te pak.

      Vir ’n wyle dus was die Kaapse kantore van Perskor my geestelike tuiste, my heiligdom, die plek waar ek die advies en leiding ontvang het waarna ek my lewe lank al gesmag het, die plek waar my literêre loopbaan solank begin vorm aanneem het (terwyl ek gewag het vir Shifty Records om met my ooreen te kom op ’n datum om my album op te neem). Dit was amper te goed om waar te wees.

      Tot vandag toe, wanneer ek terugdink aan daardie wonderlike maande toe ons gewerk het aan Somer II, is dit asof ek in my agterkop die gekoer en die gefladder van die duiwe kan hoor.