“ ’n Geluk, nogal, dat juis haar aansoek die beste was,” sê Barbara. “Die hoof het tog ’n baie sterk sê. As hy iemand op sy personeel wil hê, kry hy wel sy sin. Kyk maar hoe die hoofde daarin slaag om bekwame getroude dames te behou.”
“As jy so sê,” probeer Louis die saak neutraal beklink. Hy weet wat Barbara alles met hierdie laaste opmerking wou sê. Kyk, bedoel sy eintlik, ek gaan ’n baie sterk oog op jou hou. Ek weet jy hou van ’n mooi vrou, anders sou jy nie met my getrou het nie. Stommerik, as jy liewer met ’n valetjie getrou het, was jy ’n beter proposisie as met my, wat weet hoe om jou dop te hou. Jy sal my nooit daarvan afkry dat jy ’n oog vir vroue het nie, Louis Paulter. Daarvoor was jy te lank gewoond om jou lyf weer jongkêrel te hou nadat jy jou eerste vrou begrawe het. En ek weet jy bedink dit altyd of die en daardie vrou nie dalk beter sou vaar om jou kind groot te maak nie, anders as die flerrie Barbara Bain wat nie bereid was nie.
“Ek moet gaan,” sê Louis.
“Lafaard,” merk Barbara op.
Hy is, volgens haar. As sy rusie soek, hou sy nie op voordat sy dit gekry het nie. Mense kies verskillende uitlaatkleppe vir hulle frustrasie. As dit ’n skoolkind is, kan hy hom skuldig maak aan wangedrag of witvoetjiesoekery, diefstal of opstand teen gesag. ’n Grootmens tob, of eet, of koop, of verhuis van een plek na ’n ander. Barbara het die weg van rusie gekies.
Ek kan nie nou met haar argumenteer nie, dink Louis in die noute. Ek sal laat wees vir die beheerraadsvergadering, en in elk geval loop ons met elke rusie die risiko van kinders wat hier naby drentel en afluister. Sappig, nè. Ou Long-play en sy vrou het ’n herrie gehad. Daai vuurvonk, hoor, en hy so ewe sedig . . . weet darem nie. Meneer Denysch se vrou was anders, regte ou moedertjie, altyd die kinders ingenooi vir koek en koeldrank as hulle kom serenade. Al was dit nou in die middel van die nag. Maar hierdie een sal jou uit die grond uit loop, met die swaai van haar heupe omstamp en laat lê. Tensy jy in ’n groep om haar drom en haar bewonder.
“Barbara, ek dink nie ek is ’n lafaard as ek rusie probeer vermy nie. Ek dink ek is ’n held, ’n dekselse groot held, vir wie ’n monument gebou moet word. Maar ek vra jou een ding: verstaan asseblief dat ek hierdie eerste weke onder groot stremming sal werk. Hier’s nuwe mense op my personeel, nuwe kinders, en nuwe ouers wat elkeen dink sy eier is die witste. Ek vra nie jou ondersteuning nie. Ek het aanvaar dat jy my nooit ’n titsel ondersteuning sal gee nie, omdat jy in opstand is teen my en alles waarvoor ek staan. Ek vra net genoeg begrip om my ten minste uit te los. Gaan jou gang, solank jy net nie ’n spektakel van jouself maak nie. Maar gun my genoeg ruimte om te lewe en te werk.”
“Sê my net op bladsy hoeveel van die doktorale kandidaat se tesis staan hierdie woorde, dan gaan ek dit self verder nalees terwyl hy besig is met sy noodsaaklike, onmisbare diens.”
“Bly daaroor liewer stil. Moet my nie daaraan herinner dat my tesis vir jou ’n geslote boek is nie. Ander mans se vroue tik dit vir hulle, gaan neem vir hulle boeke uit, gee raad . . .”
“Maar ek het net ’n mooi lyfie en gesiggie, liefling, jy vergeet – en niks tussen die ore nie,” koer Barbara bitter. “Jy vergeet ek is ’n kanarietjie wat jy in hierdie koutjie aanhou net om te sing en mooi veertjies te hê.”
“Sing. As jy tog maar wou sing. Dan sou ek weer kon lag.”
“Foei tog. Dis ek wat veroorsaak dat jy nie meer lag nie. Dis ek wat daardie lelike ou plooi op jou voorkop maak, of hoe? Omdat ek anders durf wees as die vrome vroue wat my voorgegaan het by hierdie onaantasbare institusie. Ou tannie Vos, en mamma Denysch. Omdat ek ’n hunkering na die kalklig durf hê, want dis mos uit die bose.”
“Die aktrise wat nooit was nie,” sê Louis en hy besef met vretende beskaming dat hy beheer verloor het. Die donkerte het in hom opgekom, dit wat hy meer as Barbara se buie vrees. “As jy ooit weer in ’n rolprent sou optree, sal dit wees om die rol van die fleur-af moeder met plooitjies om die oë te speel. As . . . as. Maar jy is nog nie weer gevra nie, dis die ding.”
“Omdat ek uit sirkulasie is. Omdat ek in Paulter se hokkie my naels sit en versorg, week in en week uit.”
Op ’n manier het hulle tog aangeleer om in lae, onderdrukte stemme rusie te maak. Maar vernietigend, soos die buikgrom van die aardbewing wat onder die oppervlak hele kontinente verplaas maar na bo slegs die barste wys.
“Goed, Barbara, ek weet jy hou dit teen my dat ek jou uit jou lewensbaan gedwing het, soos jy glo. Dis terselfdertyd ’n gerieflike verskoning omdat jy op jou gebied nie bo uitgekom het nie. Maar onthou dat ek ter wille van jou ook sukkel om in my baan te bly. Ek het lewenslank nog ’n hunkering na ’n intellektuele soort lewe.” Ou, grys biblioteke vol boeke, dink hy weeïg. Gerypte filosofieë wat saam met denkende vriende uitgepluis word.
“En die dom poppie is die blok aan jou been.”
“Jý sê dit,” bevestig hy onverskillig.
“Die dom poppie wat jy uitgekies het tussen al die geleerde vriendinne wat jou omring het met hulle swak versorgde hare en hulle koekerige klere.”
“Jy maak twee foute. Jy is nie dom nie. Net onintellektueel, en voorkoms en kleredrag het níks daarmee te doen nie. Verder, ek het jou nie soseer uitgekies nie. Jy het jou flikkers vir my gegooi toe ek reeds ’n jaar alleen was. Jy het jou as ’n vars bries voorgedoen.”
“En jy was te ‘ordentlik’ om te gryp wat ek jou aanbied. Nee, dit moes mos ’n trouery wees. ’n Stukkie papier wat elke drang moet edel maak. As jy my dan net om een rede getrou het, moet jy tevrede wees met die asse na die vlam.”
“Die vlam het nie uitgebrand nie. Die feit dat ons nog rusie kan maak, en ongelukkig voel daarna, gee vir my nog baie hoop vir ons huwelik, Barbara.” Met dankbaarheid vind hy dat die redelikheid terugkeer. Hy pleit feitlik om begrip . . . dat hulle gedagtes tog mag saamwoon soos hulle liggame. “As ons ’n bietjie meer in mekaar probeer belang stel. As jy kans sou sien dat my kind hierheen kom. Jy sal vir hom lief raak. Ek vra nie wonderwerke nie, net ’n klein bietjie geluk.”
“Nou het jý weer twee foute gemaak, Louis. Eerstens, ek voel nie ongelukkig na ’n rusie met jou nie. Dit verskaf my helse genot. Ek wens ek kon jou bloed op die vloer sien, dit sou vir my meer beteken as ’n paar keer saam met jou in die bed. En wat het ek aan ’n ander vrou se kind? As ek self nie een wil hê nie? Goed, ek is gewillig dat hy van nou af kom kuier. Dit sal al die tonge lekker aan die gang sit wat nie eers geweet het jy het ’n bloedjie iewers nie. Maar jý versorg hom dan, verstaan. Hy’s nou al ’n bietjie groter, ek het alle hoop dat hy nie meer op my mat sal dinges nie.”
Hy het ’n idee dat sy eerder die viesliker woord wou gebruik, hy het dit reeds in haar keel sien vorm. Louis Paulter voel ’n blindheid voor sy oë kom. Hy weet dat as hy nou skietgee, hy haar ’n stamp sal gee. Eintlik is hy kwaad genoeg om haar te verwurg.
“Ek wens jy kan jou eie gesig nou sien. Dis verwronge van woede. Toe, slaan my, jy wil mos lankal,” tart sy hom.
Maar net so gou vergaan die intense wrewel. Hy voel flou en bewerig. “Ek is nie ’n vroueslaner nie,” verklaar hy kort. Hy het ’n afsku van geweld, en hy het ’n vaste reël om nie aan ’n kind te raak as hy kwaad is nie, ook nie uit toegeneentheid nie. Dieselfde geld sy personeel.
“Hoe jammer. Hulle sê dis so lekker om op te maak na jou man jou geslaan het.”
“Hou op, Barbara, moenie my selfbeheersing oorskat nie.”
“Ek wonder net wie van die beheerraad dit vanaand sal glo dat dieselfde man wat so verstandig in hulle midde is, soveel woede op sy gesig kan hê.”
“Dalk moet ek jou aan hulle toevertrou. Dan sal hulle saamstem jy moet van voor af opgevoed word.”
Hy voel moeg en verneder tot in sy siel. Nie oor wat hy gedoen het nie, maar oor wat hy sou kon doen. Dit was hittete, of hy het haar ten minste gestamp dat sy steier. Wat ’n beskaming vir die mens, dat sy lagie ordentlikheid