Ingrid se hare swiep deur die lug toe sy skielik omkyk. “Wanneer het Pa ingekom?”
“Nou net,” jok ek.
“Uitflippeneindelik!” Sy kom gee my ’n drukkie. Vandat sy ’n adolessent is, is drukkies iets wat so half in die verbygaan gebeur. “Sies, Pa stink na rook, en kyk net hoe vuil is die hemp! Ek het my amper vrek geworry toe ek sien hoe die berg brand. Hoekom bel Pa my nie?” raas sy.
Terwyl ek my hande onder die kombuiskraan afspoel, haal Ingrid hoenderpita uit die mikrogolfoond. Sy kom sit oorkant my aan tafel, haar voete op die stoel, en vra uit oor die brand. Ek vertel van die plaashuise wat ontruim moes word. Omdat min plase brandpaaie het, moes ons veldwagters selfs die vee uit die stalle en krale gaan red. Op ’n aand soos vanaand is dit goed dat Natuurbewaring ’n goeie verstandhouding met die plaaslike boere handhaaf. Vandat ek ’n jaar gelede hierheen verplaas is, hou ons gereeld rivier- en veldpatrollies. Ons reël ook staptoere in samewerking met die boere. Op dié manier verdien die boere ’n ekstra inkomste, terwyl die publiek die kans kry om koue water in ’n klipskeur te ontdek of te swem in van die Waterberg se vele riviere, spruite en fonteine. In die somer verdien die streek sy naam met donderstorms in die agtermiddae wat soms in vloede oorgaan. In ’n goeie reënjaar vloei water van die bergfonteine in die klowe rondom die dorp – ’n roete waaroor die toeriste gaande is. Nou het die brand die ekosisteem so ontwrig dat ek al dié uitstappies sal moet kanselleer. Maar dis die minste van my bekommernisse.
“Die mense glo die brand was kwaadwillig.”
“Ag nee, nie al weer nie,” sê sy met ’n klik van die tong. “Dié dorp gaan op hol oor tjol. Wie sal tog nou die plase wíl afbrand? Robert Mugabe?”
’n Ou man en sy kleinseun is weg, sê ek. Dis my kollega Jan Rats se pa en sy broerskind.
“Shame, hoe vat die arme ou dit?”
Dit is Ingrid se sagter stem. Ek hoor, maar ek hou my doof. Skielik is ek tot in my gebeente toe moeg en so ontwater dat ek ’n hele liter water drink. Met ’n “dankie vir die lekker kos” sit ek my leë bord in die skottelgoedwasser en wonder in die stilligheid hoe ’n mens nou eintlik verlies moet vat. Ek raai Rats vat dit soos ’n man. Hy sou seker die skok wou uithuil, maar ek dink hy het ook vergeet hoe.
Maraai
Als is swart waar ek vir Groentjie by die hekkie staat en inwag. Die roet sit soos vlieë op onse stoele, onse kooigoed, onse eetgoed. Als is toe onner die swart stof. Arme klein Fraaifina is nou ’n heel anner ras.
“Ma?” Dis Jan Rats daai. “Hier’s lekke soet koffie.”
Ek kan nie praat nie. Ek’s onner trane.
“Ons kan tog niks maak nie, Ma. Die polieste het beloof om te soek. Zack en die boere ook.”
Hoe moet dít my troos? Dis mos nie die soort manne in wie se hanne jy jou hart wil sit nie! Zack, wat wet buig, ’n regte ou skelm in die derm. Braam, wat gaaf is as dit by kleingeite kom, maar val jy die slag die hel in, draai hy maklik rug. Tog te besig om met Vrekbek te woelfletter.
“Groentjie kén die berg, Ma. Hy speel elke mirrag daar. Almiskien kruip hy sommer vannag in ’n ou erdvarkgat of so. Staat tog nader, ’seblief, Ma.”
Jan Rats is moeg en seer, ek hóór. Vannag het ons mekaar norig. Veral vannag met die skok wat rou rondlê op die jaart.
Koffie in die hand sit ek by Rats. In onse huis lê Jan Pampoen sy gô en uitsnork. Hy kan tog so rumoerig raak, wat sal hy maak as hy hoor sy klein Groentjie is weg? Wil nie weet nie. Rats gooi nog mieliestronke op die vuur. Elke keer as die vlamme my kant toe lek, wonner ek hoe dit is om weg te skroei en as te word.
“Ma?”
“Rats?”
“Daar’s ’n ding waaroor ek al jarre wonner, maar Pa was altoos in die omte. Nou’s ek en Ma vannag alleen, nou wil ek weet, Ma.”
“Vra maar, my kjend.”
“Die dag van Groentjie se geboorte … Wat het daar gebeur, Ma?”
Hoe kan Rats dit nou vra? Hy en Pampoen het tog saam grootgeraak, en koorsag vir alleranne goete. Toe die lus later agter Pampoen aansleep, het hy pad gevat en die ding loop doen. Hoe en waar en met wie, dié hou ek vir myselwers, maar een more kry ons die kleinding hier voor die deur. Ons het sommer geweet dis Pampoen se job, want die kjend had dieselle skeeloog as hy.
“Jan Pampoen,” het Mampoer geskel, “wat het jy gemaak?”
Pampoen het aangedrentel gekom. “Ek maak g’n niks. Ek stap.”
“Moenie vir jou onnosel hou nie. Het jy gepeuter?”
“Ek’s nie onnooslik nie. Myself is baie slim.”
“Het jy getokkel?”
“Lamtietie damtietie. Ek vry net bietjie-bietjie.”
Mampoer het die swerkater in geraak. “Dit lieg jy, jou windbek! Vir jou neuk ek lat jou tong uithang.”
Die hen het duskant toe gevlie toe die osriem klap. Pampoen het spore in die lug getrap. Sy bakkies was blink gehuil. “ ’Seblief toggie, Pa.”
“So het jou pa hom gemoker oor die kjend, tot Pampoen lat spat het om die draai. Wat ken jy nog van daaise dag?”
Rats vat ’n groot sluk koffie. “Ek’t die mirrag van die skool af gekom, toe kry ek vir Pampoen waar hy agter die boom tjank. Die osriem het vleishale oor sy been gegooi. Hy’t sy broek afgetrek om sy agterent vir my te wys en dit was … lelik, Ma. Toe hoor ek ’n kleintjie huil en ek vra: ‘Wie’s dit?’ Hy’t gebrom: ‘Wat dink jy? Dis my gatvelle wat daar tjank.’”
“Sowaar, is dit wat hy geseg het? Jy weet, Pampoen was die een wat daaise dag vuur gemaak het lat Ma vir Groentjie in lou water kon was. Hy’t self vir Groentjie die hanstiet gegee.”
Ek skop die kole toe met grond. Groentjie, Groentjie, waar’s jy? My kalfie wat nie aan sy eie ma se vrot mastitistiet mog gesuig het nie. My weggooilam, Groentjie. My laatlamkjend.
Ebro Botha
From: Ebro Botha [[email protected]]
Subject: RE: storiejag
Hahooi, Ingrid
Jou vonkpos lê al dae in my draft & muf. Thunderbird het uitgebom. Kuberplaag! Voel of alles hier opkonk. My gesin is besig om te krimp & krim & kri … Jip, my ouers skei. Amptelik des moers. Nou’s dit maar tarra, charra. Skielik lees my pa Men’s Health & my ma Facebook haar skoolboyfriend van 30 jaar gelede. Laaste twak was toe Pa se kollega vir hom ’n bobbejaanspinnekop uit die Bosveld bring. Ma freak toe heeltemal uit by die gedagte om die huis met ’n “harige minnares” te deel. Whatever blows your hair back, baby.:)
’n Bietjie meer oor myself (enough about me, let’s talk about me): Ek het besluit om uit die huis uit te trek, weg van alles wat so bloomin sielsdiep is. In die onpersoonlike stilte van my koshuiskamer sit & puzzle ek die jaar stuk vir stuk bymekaar. Ek weet voor my onheilige siel ek moet my regruk, anders gaan ek kop verloor. Dis crunch-tyd by die varsity. Ek moet aan die eindjaaruitstalling werk, maar my konsentrasie is ’n konsternasie. Die ratte kners. Ouch, ouch, ouch. Wat ek nodig het is ’n nuwe vonk vir my kuns, Ingrid. Iets van die wonderbaarlike/misterie/geheimenis/droomsfeer/mitologie. Ek lees nou ’n great boek waarin die skrywer vertel hoe die mitiese mens altyd ’n onmoontlike stryd moet stry. Dit help as hy/sy die taal van die onbewuste kan praat, die taal van dit wat voor die mens daar was, die primordiale, die taal van die dier (soos Mowgli & Tarzan). In mitologie is ’n bos/woud soms die simbool van vroulike genitalieë – ’n verdwaalplek waaruit nuwe dinge gebore word. ’n Innerlike wêreld, soos die wêreld van drome. ’n Droom is glo ’n private mite & ’n mite is ’n publieke droom.
I