Thula-thula (Afrikaanse uitgawe). Annelie Botes

neem. Om nuwe goeters te sien. Toe hy sy donkiekar en sy donkies agtermekaar het, sê hy hy gaan pad vat en kyk hoe lyk die wêreld.

      Ek huil op die biesiemat in my mama se ronde huis. Oor Samuel wat weggaan. Ek gaan nie winkel toe nie.

      Toe kom hy die Sondagagtermiddag al die pad na my toe.

      “Thandeka, hoekom kom jy nie meer winkel toe nie?” vra hy. “Waaroor huil jy?”

      Ek staan op en vat die wateremmer. “Laat ons gaan water haal by die rivier.”

      Ek breek vir hom ’n riet af en sê hy moet vir hom ’n fluit maak, en as hy daarop blaas, moet hy my onthou.

      “Hoekom kom jy nie saam nie, Thandeka? Ons kan uit jou tata se huis uit trou. Daar’s genoeg geld in my bankboek vir drie lobola-beeste … Dan gaan kyk jy saam met my wat lê oorkant die berge.”

      Toe vat ek hom, oordat hy my wou gevat het. En oordat ek wou weet wat lê agter die berge.

      Darem het ek een tjint gekry, van Abel. En nog al die jare kyk sy goed na my.

      Die rooi kombers is warm oor my kniekoppe en onderbene. In die werweltjies van my rug, daar waar my murg loop, sal dit nooit weer warm raak nie. Is koud in my hart. Want lank terug het Samuel afgesterf. En nou is Abel afgesterf.

      My bêretyd is aan’t nader kom. Abel het gesê as ek eendag gebêre word, sal dit op Kiepersolkloof wees, langes Samuel. En hy sal ’n kopsteen laat opsit wat tot aan Samuel se kant loop. Dan sal hy my naam en my jare op die kopstuk laat skrywe.

      Thandeka Malgas.

      Gebore 30 Maart 1935, tot die dag wat iNkosi my kom haal.

      Abel was nog sterk. Ag-en-vyftig jare oud. Ek is vyftien jare ouer, ampers blind. Ek moes eerste gegaan het.

      Ek verstaan hoekom Gertruida hulle op die dorp gebegrawe het. Maar latertyd raak mens se kwaad sagter, en jou spyt groter. Dan kan jy hulle nie loop uitgrawe en vars gate spit nie. Maar straks dra die wind my asem tot by die dorp se begraafplaas, en hy hoor my as ek sê: laat dit goed gaan op die reis, Abel …

      Net ek, Thandeka Malgas, weet watse mens Abel rêrig was en hoe die dolosse vir hom geval het.

      Ek en Samuel het ver gery met onse donkiekar. Hoedat ons die pad gery het tot op Kiepersolkloof, het my ontgaan. Maar die donkies was moeg, en Samuel het gesê is tyd om tot ruste te kom en huis op te sit.

      Daardie tyd was Abel maar so vyf jare oud. Mooie tjint. Was dit nie vir sy klere nie, moes mens goed kyk of dit straks ’n meisietjint is. Ek het die kos gekook en vloere gevryf. Wasgoeters, strykgoeters. Kooiens, ruite was, stoepe vee. Klompe ander werke wat Abel se mama my gegee het.

      Sy was ’n goeie mens. Altyds gesê ek moet helfte van die hoendereiers vat voor die likkewaan dit vreet. Mos ’n likkewaan se ding om hoenderhok toe te kom as hy die koei met sy blou-en-geel tong klaar uitgesuip het. Maar sy’t gesê ek moenie vir die ouman sê nie. Oordat hy moeilik is. Hy was nie ’n ou man in jare nie, maar sy hart was oud en swart. Tot vandag toe vat ek ’n eed met my vinger in die lug dat hy slegte skrape op Abel agtergelos het.

      Ek moes help ooghou oor die tjinners. Abel was die kleinste van die drie broertjies en ek het ’n sawwe plek vir hom gehad. Op plekke vol duwweltjies het ek hom geabba, want sy voete was nog sag. Toe seil daar ’n rinkhals in die huis in en pik sy mama waar sy in die kombuis met die skottel groenvye en die priknaald gesit het. Maak nie saak hoe ons gesuig het om die gif uit te kry nie, voor sonsak daardie aand het die rinkhalsgif haar laastere asem uitgedruk.

      Is swaar om sonder ’n mama groot te raak.

      Nóg swaarder as jou papa jou wegdruk. Dit kan ’n tjint se oë laat skeef draai, sodat hy die wêreld met skeelte bekyk. Baie môrens het ek die nat matras gesleep tot agter die putlewwetrie waar die ouman nooit kom nie. Want as hy sien, verander sy tong in ’n meslem, reg om te slag. Latertyd word die tjint ’n jong man met wangbaard, en hy bewe voor sy papa. Die jong man word ’n uitgegroeide man met harde baard in wie se kop als loop staan en skeef draai het.

      As Gertruida weer hier kom, moet ek vir haar sê hoe ek en haar pa ooreengekom het, en vra of sy vir die grafsteenmense sal sê om Samuel se naam en jare by sy kant van die kopsteen te skryf. By my kant moet hulle skryf my naam beteken “goeie mens”.

      Partykeers is ek goed.

      Ander kere is ek sleg.

      Partykeers is ek iewerster in die middel van goed en sleg.

      My naam sê maklik, maar my van lê verkeerd op my tong. Malgas. Dit wil nie klap soos dié van my tata nie. Noqobo. Maar dis hoe ek dit van Samuel gekry het en ek moet sy nagedagtenis eer.

      Samuel en Anthonie het op dieselfde dag gesterf toe die bakkie oor die afgrond is. Anthonie was daardie tyd tien jare oud. My bloed wil ys om te dink as Mabel nie loop fynhout optel het nie, sóú sy saamgery het. Vandag trek sy by twee-en-dertig jare. iNkosi was my genadig. Hý sê waffer tjint moet gaan en waffer een moet nog bly.

      Daaroor het ek altyd sawens, toe ek nog in die donker kon sien, vir Missus Susarah onder die sterre loop bid. Hoekom sy nie daar in die begintyd gekeer het toe sy sien die dinge loop lelik met Abel en Gertruida nie, is seker omdat sy met blindheid geslaan was oor Anthonie. Want dat sy krom gebuig het onder sy afsterwe, is nie altemits nie.

      Maar een ding is nie altemits nie, en dit is dat Abel nooit ’n engel gehad het wat saam met hom kon rondvlieg nie. iNkosi gee vir elkere mens ’n engel om Satan te help wegstamp. Al engel wat Abel gekry het, was ek. Sy swart mama. Toe stamp m´y lyf hom latertye in ’n lelike ding in. En boop alles het Mabel al die jare haar hart klipperig gemaak teen hom. Nóg bloed van sy bloed wat hom wegdruk. Moet swaar gewees het, oordat Mabel heeldag in sy huis en op sy werf is. En iewerster vandaan soek hy ook na liefde. Nes elkere mens.

      “Jy moet dié goeters met Abel uitpraat, Mabel,” het ek baie aande voor die vuur vir haar gesê. “Sodat dit kan gaan stillê in jou kop.”

      “Los dit, Mama. ’n Huismeid stry nie met die baas nie.”

      “Dis bitterte wat jou só laat praat, Mabel. Hy’t nog altyd vir ons …”

      “As dit bitterte is, is dit oor wat hy aan Gertruida doen. Eendag as ek op die dorp is vir Mama se pensioen, gaan ek poliesstasie toe loop en sê hulle moet kom kyk wat …”

      “Hou jou neus uit by witmenssake, Mabel. Wit mense weet hoe om baadjies oor mekaar se koppe te trek. Los die polieste uit.”

      My murg is koud. My oumenshart wil uitmekaarbreek as ek dink Abel gaan nooit terugkom Kiepersolkloof toe nie.

      Ek gaan Mabel roep om ’n koppietjie melk warm te maak en sê sy moet die stoel omdraai sodat my rugkant hitte kry. As my maag warm raak van die melk, moet sy my kooi toe help. Tot dan toe sal ek by die vuur sit en vir Gertruida ’n lied sing. Want al is haar dunne lyf enige dag net so sterk soos ’n man s’n, en al kan sy ’n fisant se oog van ver af uitskiet, het sy ook al die jare geskort aan ’n engel.

      Abel sal wil gehad het ek moet vir haar sing. Want maak nie saak hoe verkeerd allester was nie, met sy goeie kant hét hy haar liefgehad.

      Thula baba, vala amehlo … Hush, my baby, close your eyes, time to fly to paradise, till the sunlight brings you home, you must dream your dreams alone …