Sy wil nie. Sy sal nie. Want sy hou nie van die kerk of van God nie. Want Hy los haar snags alleen, al bid sy dwarsdeur die nag. God roep haar pa as ’n diaken en maak haar ma ’n belangrike vrou by die ACVV. As Hy regtig slim is en oral kan sien, hoekom straf Hy hulle nie? Wat help dit sy druk ’n skoenpunt onder haar kamerdeur in, en vra God moet die deur toehou? Wat help dit sy sê vir haar ma van die lelike dinge, en haar ma klap haar teen die skouer en sê sy moet ophou stories uitdink?
Die biblioteekboek sê Kwakers glo nie in dominees en kerke nie. Dalk is dit beter om ’n Kwaker te wees, want dit help haar niks om Jesus se kind te wees nie. Die boek sê Kwakers sit net botstil en wag, maak nie saak waarvoor nie. Dís wat sy wil doen: by die rivier sit en wag dat die gedruis in haar kop stil raak. Maar dit raak nooit stil nie. Elke dag raak dit deurmekaarder.
Toe dit atletiekdag was, het sy onder haar pa se bakkie weggekruip. Sy wou nie aflos hardloop nie. Haar pietermuis was seer, want die vorige aand het haar pa gesê hulle moet speel haar pietermuis is ’n stoofpot, en hy kook ’n jong murgpampoentjie in die pot. Dan roer en roer hy die pampoentjie. Dis bietjie lekker, en bietjie seer. Toe sy die oggend pie, brand haar pietermuis so erg dat sy afknyp. Haar pietermuis jeuk; sy gaan nié aflos hardloop nie. Toe luister sy wat skinder die tannies wat langs die bakkie op ’n kombers onder ’n swarthoutboom sit.
Die kind se aweregsheid moet ’n bitter pil wees vir Abel en Susarah. Abel sê hy kan nie elke Sondag in sy kerkpak agter haar aanhardloop nie. Beter om haar by die bediende te los. Sy’s só onstigtelik in die kerk. Susarah sê sy’s veilig as sy so in die berge dwaal, want die Jack Russell pas haar op. Maar ek weet darem nie … Nou moet die aflosse gehardloop word, en sy verdwyn soos ’n groot speld. Abel en Susarah moet ’n harde lewe hê onder haar. Sy was so ’n oulike dogtertjie, maar ná Anthonie verongeluk het, het sy soos handomkeer verander.
Sy hou nooit vir die paddas kerk nie, sit net op die sand. Luister na die stemme in haar kop. Partykeer klink dit soos perdehoewe, of soos droë blare. Partykeer tik daar ’n horlosie in haar kop, al is sy ver van ’n horlosie af. Dan huil sy. En sy vloek. Skuur haar hande met sand tot dit brand en sy dink die visreuk is weg. Of sy skryf met ’n rietspaander in die sand; vee dit weer dood.
Sy sukkel om haar woorde met ander mense te deel, want dit voel of daar ’n rou wors in haar keel vassit. Om te vergeet van die wors en omdat sy nie ’n stoofpot wil wees nie, skryf sy nog en nog woorde en sinne in die sand.
Vee dood.
Skryf.
Vee dood.
Ná matriek sit sy en Braham een Vrydagmiddag by die hoektafel in Die Koffiekan, weggesteek agter die nooienshaarvaring. As die hoektafel beset is, wag sy tot die mense opstaan. Nét die hoektafel is reg. Sy wil nie omring en vasgekeer word nie, en sy wil só sit dat sy die restaurantdeur kan sien. As sy wil vlug, moet sy weet waar is die deur.
“Die mense skinder oor ons, Braham.”
“In ’n klein dorpie skinder almal oor alles.”
“Hulle sê jy was my onderwyser, en jy’s van lotjie getik om met mý …”
“Laat hulle sê wat hulle wil.” Hy stryk oor haar voorvingerkneukels. Sy ruk weg. “Ek wíl by jou sit. Ek steur my nie aan die mense nie.”
Vat die pen uit die rekeningomslag, krabbel in bykans onleesbare lettertjies agterop die rekening. Gebruik nét die letters van haar naam. Uitdra. Tirade. Digter. Terdeë. Dis ontsnapping. Elke woord wat sy skryf, krap sy dood.
“Gertruida, as jy nie die tafel tien maal met ’n servet afvee nie, skryf jy op die rekening. Kyk na my, Gertruida …” Hy sit sy vinger onder haar ken.
“Moenie aan my raak nie, Braham.” Druk sy hand weg. “Jy weet ek gril.”
“Laat ek sien wat jy skryf …”
Skuif die rekening na hom toe; alles is onleesbaar.
“Wat staan onder die ink, Gertruida?”
“Dat ek jou wíl liefhê.”
“Het my dan lief, toe? Gaan volgende Vrydagaand saam met my hospitaaldans toe?”
Vou die servet in ’n rolletjie; vee oor die tafel. Hy sit sy hand op haar gewrig. Dit kielie-skok tot in haar blaas. Sy walg as haar blaas kielie. “Ek besit nie ’n rok nie. Ek kan nie dans nie. En ek sal weghardloop as iemand ’n hele aand lank so naby my is.”
“Tot waar wil jy hardloop, Gertruida, en hoekom?”
Teken sirkels met ’n tandestokkie op die tafel. “Ek sal nooit ophou hardloop nie.” Sy sit genoeg geld in die rekeningomslag. “Ek moet gaan, Braham. My pa wag vir die grassnyerlem en dis amper melktyd.”
Hy haal die note uit, hou dit na haar. “Dis my betaalbeurt. Sit nog ’n rukkie, toe?”
Sy sit die note onder die blompotjie. “Nie vandag nie. Ek kom nie Vrydag dorp toe nie, moenie vir my wag nie.”
Op die plaaspad draai sy die venster toe teen die warrelstof. Dit voel of sy op iets slymerig sit. Iets wat uit haar onderlyf kom waaroor sy geen beheer het nie. Sy slaan op die stuurwiel, haar stem galm in die kajuit. Abel Strydom, wat het jy aan my gedoen! Wat doen jy stééds aan my! Ek wens jy vrek! En ek wens ék vrek!
Ná daardie dag in Die Koffiekan het sy met haar vinger op die plastiektafeldoek geskryf, sodat haar woorde vir Braham duister bly.
Die eerste letter wat sy kon skryf, was ’n A. Vir Anthonie. Dit het soos ’n spitsdakhuis sonder skoorsteen gelyk. Sy het dit op Anthonie se skoolboeke gesien as hy naweke van die koshuis af gekom het. Anthonie het nie omgegee as sy deur sy skoolboeke blaai nie. Hy was ses jaar ouer as sy. Hy en Mabel was in dieselfde standerd. Maar hy was in die dorpskool, en Mabel was by tannie Magriet van Bosfontein in die plaasskooltjie.
Eers in 1992, sewe jaar ná Anthonie se dood, is Mabel ook dorpskool toe. Mabel was haar engel in die koshuis en by die skool. Want Mabel het altyd vir haar baklei.
Los vir Gertruida uit, of ek slaan jou bek stukkend!
Jý aan my slaan, bleddie common klimeid!
´Die Vrydag sit Mabel detensie oor sy sê die wit kind het ’n bek. Maar die wit kind gaan huis toe, al het sy gesê “common klimeid”.
Daar was nog talle sulke voorvalle. Maar Mabel het haar staan gestaan.
Sy was vier en Anthonie tien toe hy dood is. Al wat sy van sy begrafnis onthou, is ’n papier met ligpers Jesushande, en die A van sy naam, net onder die Jesushande. Sy moet ophou tob oor Anthonie. Hy is al meer as twee-en-twintig jaar dood. En sy het hom nie regtig geken nie. Al wat sy ken, is die ontgogeling wat ná sy dood soos ’n swart kombers oor Kiepersolkloof kom lê het.
Tog, dikwels droom sy ontstellend helder van Anthonie. Van die geboortemerkie op sy voorarm; toe sy toonnael afgeval het nadat die muisvalletjie dit geslaan het. Van ’n geelen-groen John Deere-verjaardagkoek. Wanneer sy wakker word, is haar wimpers nat, en haar gemoed droef. Maar in die woesteny van haar verste onthoue weet sy dis nie oor Anthonie dat sy hartseer is nie. Dis oor iets in haarself.
Niemand het haar ooit van Anthonie se dood vertel nie. Maar sy het alles gehoor wanneer Abel en Susarah baklei. Veral as Abel dronk was. Dit het min gebeur dat hy hom uit sy verstand suip. Maar dan was dit rasend-verskriklik. Eers as die dronkverdriet inskop, het hy begin kalmeer.
Elke baklei het by Anthonie se dood gaan draai, dié dat sy ver meer weet as wat hulle gedink het.
Dom Gertruida.
As hulle maar kon weet hoe slim sy is.
Die reën is weg; die wind het bedaar. Misvlies