Sy bêre die moeilike woorde in haar kop, omdat sy lief is vir woorde. Suurstof. Tangverlossing. Tienpondbaba. Daar is groot woorde wat sy nie verstaan nie. Allergies, terapie, geneties, trauma, masturbasie. Maak nie saak nie, solank sy dit bêre. Partykeer haal sy die woorde uit, sê hulle saggies oor en oor, sodat net haar tong roer in haar mond. Snags as daar lelike goed in haar kamer gebeur, sê sy dit aanhoudend. Dan vergeet sy ’n bietjie van die seer en die sardiensreuk, en sy verdwyn uit haar eie lyf en word iemand anders.
Dis lekker om iemand anders te wees. Dan is sy nie soos Meneer Niemand wat niemand is nie.
Allergies Strydom het deurskynende vlerke en kan tot teen die wolke vlieg. Terapie Strydom maak ’n geel-en-rooi houtbootjie en roeispane, en ry op die rivier tot by die see, bo-oor krokodille en riviermonsters. Geneties Strydom is Gouelokkies se beste maatjie. Hulle pluk giftige sampioene in die woud en voer dit vir Sneeuwitjie se stiefma. Trauma Strydom is die kamermeisie wat Doringrosie se hare kam terwyl sy slaap. Masturbasie Strydom speel altyd baas. Sy hou nie van Masturbasie Strydom nie, want hy maak haar seer.
Waar sy haar op haar elmboog stut, sien sy aan die voet van die berg, oorkant die rivier, hoe krul die rook uit die skoorsteen van Mama Thandeka se huis. Nou is net sy en hulle en OuPieta en sy vertraagde Pietertjie oor op Kiepersolkloof. Al die ander werkershuise staan lankal leeg. Abel het gesê die wet maak dit onmoontlik om permanente werkers in diens te hou. Maar Mama Thandeka en Mabel en OuPieta en Pietertjie het blyreg.
OuPieta help op die werf met Susarah se tuin en die groentetuin, die hoenders, saans se melkery. Maar hy is oud en staan einde toe. Pietertjie is al in sy laat veertigs; tot weinig in staat. Al waarmee hy goed is, is sing en jelliemannetjies eet. Wat van hom sal word die dag as OuPieta doodgaan, was tot Sondag Abel se probleem. Nou is dit hare. OuPieta moenie doodgaan nie. Hy is vir haar meer van ’n pa as wat Abel ooit was. Saans saam met hom eiers uitgehaal toe sy klein was. Neem haar rooi bekertjie kraal toe met melktyd. Hy skep vir haar warm melk. Maar later het sy begin walg vir melk.
Sy moet hom ’n slag dokter toe neem vir ’n ondersoek. Mama Thandeka ook.
Alle ander arbeiders wat hier kom, is kontrakwerkers. Draadspanners, snoeiers, beeswerkers, damstoters, tuinarbeid. Abel het hulle laat aanry soos hy hulle nodig kry. Behalwe vir OuPieta, was s´y Abel se werfhand. Daar is niks wat sy nie kan doen nie. Water lei, melk, soutlek uitsit, grensdrade nagaan, slagysters stel vir die muskeljaatkatte. Skaap slag. Maar Abel het die skape verkoop. Gesê dis goedkoper om by die slaghuis te koop, omdat hy kaalgat gesteel word.
Abel het haar mooi geleer.
“Ons moet haar met iéts besig hou,” het sy hom vir kuiermense hoor vertel, “siende dat sy nie selfstandig genoeg is om universiteit toe te gaan, of oorsee te gaan werk nie. Maar ek en Susarah gee nie om nie, ons is bitter lief vir haar.”
Niemand sal haar glo as sy vertel hoe mooi hy haar geleer het van ’n ander soort hande- en lyfarbeid nie.
Die enigste mense wat Abel en Susarah se ware aangesigte ken, is Mama Thandeka en Mabel. Maar niemand sal húlle glo nie.
Mama Thandeka en Mabel het immers mekaar, en hulle is lief vir mekaar. Anders as sy en Susarah wat heeltyd kopgestamp het. Van nou af is sy alleen in die huis. Maar nie eensaam nie. Vir die grootste deel van ses-en-twintig jaar begeer sy om alleen te wees. Geen vloerplank of deurknop te hoor nie. Dalk het die koedoe haar gered van tronkstraf, want die dag was naby dat sy hulle elkeen ’n doodskoot in hulle slaap sou gee.
Die telefoon lui in die huis. Dit moet maar lui. Sy wil met niemand praat nie.
Die vleipaddas raas. Haar maag gor. Sy het vandag nog niks geëet nie. Nie eens tee gedrink ná die begrafnis nie. Heeltyd padgegee van al die hande wat jammerhartig oor haar bo-arms vryf. Sy gru as mense aan haar raak.
In haar haas om die kennisgewingbord op te sit en die hek te sluit, het sy die bakkie in die waenhuis getrek en die winkelsak met brood, tamaties, boeliebief, lemoene en Mariebeskuitjies op die sitplek vergeet. Mama Thandeka se medisyne en OuPieta se suiker en jelliemannetjies ook. Sy sal dit later kry.
Sy wil haar eie kos hê. Die kos in die huis is vuil. Dalk moet sy by Mama Thandeka gaan roosterkoek vra.
Toe Mabel vanoggend ná sonop met die wasgoedmandjie vol wildekastaiingblomme op haar kop op die werf aankom, het sy gesê sy laai net af, dan moet sy huis kry, want daar staan ’n kniesel en rys.
“Is jou ma se bors beter, Mabel?”
“Nee. Daar’s reentweer aan’t kom. Mama het in die nag beginte hyg. Kos my in die middel van die nag haar rug sit en vrywe met Vicks. Jy moet asseblief borsdruppels bring, ons s’n lê onder kwart. Roulynolie en Turlington ook. En OuPieta vra suiker, en lekkers. Hy sê vandat Pietertjie se lekkergoed eergister opgeraak het, sing hy eenstryk ‘Ek soek na my Dina’, tot in sy slaap, en dit dryf hom terug na turksvyskonfaan toe.”
“Wil jy nie maar saamgaan begrafnis toe nie, Mabel? Ek ry eers tienuur, daar is genoeg tyd om …”
“Vergeet dit, Gertruida. Ek gaan nie met valse groetnis in die huis van die Here sit vir ’n man vir wie ek nikse respekte het nie. Ek is bly ek hoef nie vandag die gesig op te sit wat jy moet opsit nie.”
“Gaan saam, toe?”
“Nee. Ek moet loop hout optel voor dit reent. Ek wou net blomme pluk vir afgooi op die kiste. Oor ek lief was vir jou ma. Sy’t my baie goeters geleer.”
“Jy’s gelukkig, Mabel. Sy het nooit moeite gedoen om mý …”
“Dit lieg jy, Gertruida! Sy’t opgegee oordat jy haar weggedruk het. Jy wóú niks by haar leer nie. Sy’t my geleer,” en Mabel het teen die wasgoedmandjie gedruk met haar voet, “waar die wildekastaiings uitspatlik blom, is valse rykdom. Dik beursies, dun harte. Jou ma was ’n goeie vrou, Gertruida, maar jou pa …”
“Hy het dit darem in hom oorgehad om jou en jou ma lewensreg te gee in julle huis, en hy …”
“Lewensreg? Ja, Gertruida, hy hét my die lewe gegee. Toe Mama al oorkant van veertig was, en hy ’n snotkop van ses-en-twintig. Hy skúld my en Mama die lewensreg. Ek loop nou. Moenie die borsgoeters en suiker en lekkers vergeet nie.”
“Ek wil jou ’n guns vra, Mabel. Sal jy in die huis ingaan en my swart langbroek en my wit langmoubloes hiernatoe bring? My swart skoene …”
“Vaderland, Gertruida, jy kan mos die klere self loop haal!”
“Ek wil nie in die huis ingaan nie.”
“Nou waar’t jy die laastere drie nagte geslaap as jy nie in die huis geslaap het nie?
“Jy spaai mos oral, jy weet goed ek het in die kliphuis geslaap. Bring ’n skoon bra en pantie ook. En my haarborsel.”
“Vaderland, Gertruida, dink jy miskien dit spook in die huis?”
“Nee. Dit spook nie; dit stink.”
“Ek het laastere Vrydag skoongemaak, na wat kan dit nóú staan en stink?”
“Dit stink na Abel en Susarah. Gaan haal assebliéf die goed vir my?”
Mabel het die goed gebring. “Jy moet jou hare was, Gertruida. Jy kan nie met so ’n vaal kop begrafnis toe nie. Ek loop nou. Jy moet sterk staan vandag.”
Mabel was al verby die laventelheininkie toe sy haar inhaal. “Dankie, Mabel, vir die blomme. En vir …”
Toe steek Mabel haar arms uit. Hulle staan omgewe deur die geur van gekneusde laventel. Halfsusters uit die saad van dieselfde man.
“Gooi ’n moerse klip op sy kis, Gertruida, en sê ek sê dankie vir die lewensreg.”
Sy sit regop. Haar hande is blou van die koue. Die nat broek ets haar maerheid af.
Rivierkant toe is die paddas ’n massakoor.