Rycina 6.3.
Niesteroidowy szlak biochemiczny biosyntezy białek w komórkach. Odcinki zakończone strzałkami lub pomarańczowymi kółkami wskazują odpowiednio na aktywację mechanizmu lub jego hamowanie. Akt – serynowo-treoninowa kinaza białkowa (kinaza białkowa B); ATP – adenozynotrifosforan; β, γ, α – podjednostki receptora; cAMP – cykliczny adenozynomonofosforan; FOXO – rodzina czynników transkrypcyjnych; GTP – trifosforan guanozyny mTOR – kinaza serynowo-treoninowa, której aktywność hamowana jest przez rapamycynę; p70SK6 – kinaza rybosomalna S6; PI3K – kinaza 3-fosfatydyloinozytolu; PKA – kinaza proteinowa.
6.6. β2-MIMETYKI A DOPING
Biorąc pod uwagę biologiczne efekty pobudzenia receptorów β2-adrenergicznych przez β2-mimetyki, oczekiwanymi efektami przyjmowania tych związków w celach dopingujących są: możliwość poprawienia wytrzymałości (dzięki zwiększonej wydolności oddechowej) lub siły i masy mięśniowej (dzięki ich działaniu anabolicznemu). Wykazano m.in., że doustne stosowanie salbutamolu poprawiało wydolność zdrowych osób, a nawet krótkotrwałe doustne przyjmowanie tego związku poprawiało siłę mięśniową zdrowych sportowców. Silne działanie anaboliczne wykazuje także inny β2-mimetyk – klenbuterol. Związek ten, podobnie jak raktopamina, wyjątkowo jest klasyfikowany przez WADA w grupie środków anabolicznych (S1).
Biorąc pod uwagę, że wielu zawodników ma objawy astmy, stosowanie β2-mimetyków jest dość powszechne w sporcie. WADA dopuszcza stosowanie wziewnych preparatów niektórych β2-mimetyków, tj. salbutamolu (maksymalnie 800 µg w ciągu 12 godzin), formoterolu (maksymalna dawka dobowa 54 µg) i salmeterolu (maksymalnie 200 µg na dobę). Wynika to z faktu, że w przeciwieństwie do doustnej drogi podania, wziewne zastosowanie β2-mimetyków nie wpływa na wydolność u zdrowych sportowców. W metaanalizie obejmującej 20 randomizowanych badań klinicznych z zastosowaniem placebo wykazano, że wziewne stosowanie substancji z tej grupy u zdrowych sportowców nie poprawiało ich wydolności i nie wywierało działania anabolicznego. Tylko w trzech z przeanalizowanych badań klinicznych wykazano działanie zwiększające wydolność, jednak autorzy metaanalizy stwierdzili w nich liczne nieprawidłowości metodologiczne.
Tabela 6.1. Przykłady znanych β2-mimetyków
* Substancja wymieniona przez WADA wśród przykładów środków dopingujących w klasie β2-mimetyków (S3) w 2020 r.
** Substancja klasyfikowana przez WADA w grupie środków anabolicznych (S1).
Stosowanie innych niż podawane drogą wziewną postaci leków zawierających salbutamol wymaga uzyskania wyłączenia dla celów terapeutycznych (TUE; patrz rozdz. 18: „Wyłączenia dla celów terapeutycznych”). Formoterol i salmeterol nie są aktualnie dostępne w postaci preparatów do stosowania systemowego, ale ich potencjalne systemowe stosowanie również wymaga uzyskania TUE, podobnie jak stosowanie jakichkolwiek leków z innymi β2-mimetykami (tab. 6.1). Jednocześnie WADA przyjęła, że obecność w moczu salbutamolu w stężeniu przekraczającym 1000 ng/ml lub formoterolu w stężeniu przekraczającym 40 ng/ml nie jest efektem zamierzonego użycia danej substancji w celach terapeutycznych i będzie uważana za pozytywny wynik badań antydopingowych (ang. Adverse Analytical Finding – AAF; wynik niekorzystny analitycznie), chyba że sportowiec udowodni, uczestnicząc w kontrolowanym badaniu farmakokinetycznym, że odbiegający od normy wynik jest związany z terapeutycznym użyciem leku w postaci wziewnej, w dozwolonej dawce.
6.7. DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE β2-MIMETYKÓW
Stosowanie β2-mimetyków obarczone jest ryzykiem wystąpienia wielu działań niepożądanych, które u zdrowych sportowców w trakcie wysiłku fizycznego mogą prowadzić do poważnych następstw zdrowotnych, w tym zgonu. Do najważniejszych należą działania niepożądane ze strony układu sercowo-naczyniowego, takie jak: rozszerzenie naczyń i zmniejszenie obwodowego oporu naczyniowego, tachykardia odruchowa i w wyniku pobudzenia receptorów β1 w mięśniu serca, działanie inotropowe dodatnie, arytmie spowodowane wpływem na receptory β1 w kardiomiocytach i hipokaliemią. Działania te są szczególnie niebezpieczne u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego. U osób z nadczynnością tarczycy leki te mogą nasilać objawy związane z tym schorzeniem poprzez zwiększenie obwodowej konwersji hormonów tarczycy i bezpośredni, wspomniany powyżej, wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Dodatkowo leki z tej grupy mogą powodować drżenie mięśni szkieletowych, bóle głowy, wzrost stężenia kwasu mlekowego w osoczu oraz hiperglikemię, które mogą niekorzystnie wpływać na aktywność sportową.
Udowodniono, że stężenie β2-mimetyków w surowicy po inhalacji wynosi ok. 20% wartości stężenia po podaniu dożylnym dawki wywierającej ten sam efekt bronchodylatacyjny. Niższe stężenia w surowicy po podaniu wziewnym w stosunku do drogi doustnej lub dożylnej przyczyniają się do zmniejszenia systemowych działań niepożądanych β2-mimetyków.
1. Andersen K.F., Kanstrup I.-L.: Effects of acute oral administration of 4 mg salbutamol on exercise performance in non-asthmatic elite athletes. J. Exerc. Physiol. Online 2009; 12: 36–47.
2. Barisione G., Baroffio M., Crimi E. i wsp.: Beta-Adrenergic Agonists. Pharmaceuticals (Basel) 2010; 3: 1016–1044.
3. Billington C.K., Penn R.B., Hall I.P.: β2 Agonists. Handb. Exp. Pharmacol. 2017; 237: 23–40.
4. Cazzola M., Page C.P., Calzetta L. i wsp.: Pharmacology and therapeutics of bronchodilators. Pharmacol. Rev. 2012; 64: 450–504.
5. Cazzola M., Page C.P., Rogliani P. i wsp.: β2-agonist therapy in lung disease. Am. J. Respir. Crit. Care Med. 2013; 187: 690–696.
6. Collomp K., Candau R., Lasne F. i wsp.: Effects of short-term oral salbutamol administration on exercise endurance and metabolism. J. Appl. Physiol. 2000; 89: 430–436.
7. Gawlik R., Kurowski M., Kowalski M. i wsp.: Asthma and exercise-induced respiratory disorders in athletes. The position paper of the Polish Society of Allergology and Polish Society of Sports Medicine. Post. Dermatol. Alergol. 2019; 36: 1–10.
8. Hostrup M., Kalsen A., Auchenberg M. i wsp.: Effects of acute and 2-week administration of oral salbutamol on exercise performance and muscle strength in athletes. Scand. J. Med. Sci. Sports 2016; 26: 8–16.
9. Kalsen A., Hostrup M., Bangsbo J. i wsp.: Short-term ingestion of salbutamol increases isometric muscle power in endurance athletes. Eur. Resp. J. 2012; 40(supl. 56): 853.
10. Kindermann W., Meyer T.: Inhaled β2-agonists and performance in competitive athletes. Br. J. Sports Med. 2006; 40(supl. I): i43–i47.
11. Kitaura T.: How β2-adrenergic agonists induce skeletal muscle hypertrophy. J. Phys. Fitness Sports Med. 2013; 2: 423–428.
12. Lynch G.S., Ryall J.G.: Role of β-adrenoceptor signaling in skeletal muscle: implications for muscle wasting and disease. Physiol. Rev. 2008; 88: 729–767.
13. McGraw D.W., Liggett S.B.: Molecular mechanisms of β2-adrenergic receptor function and regulation. Proc. Am. Thorac. Soc. 2005; 2: 292–296.
14. Schmidt E.W., Ulmer W.T., Rominger K.L.: Pharmacokinetics and pharmacodynamics of β2-agonists (in the light of fenoterol). Respiration 1995; 62: 190–200.
15. Węglarz L., Grzanka A., Rogala B. i wsp.: β2
Конец ознакомительного