2.3. Podsumowanie
Modele praktyki organizują i porządkują wiedzę teoretyczną terapeutów. To struktura, która nakreśla terapeutom, co robić, jak to robić i dlaczego to robić. Modele pozwalają na postrzeganie dużego i złożonego obrazu pacjenta w sposób uproszczony, bardziej wyraźnie i zrozumiale. Dzięki modelom praktyki interwencja terapeuty zajęciowego charakteryzuje się działaniem opartym na wiedzy teoretycznej i dowodach naukowych, działaniem dobranym do potrzeb pacjenta oraz wieloaspektowym podejściem do jego problemów.
Pytania sprawdzające
1. Wymień i opisz poszczególne składowe omawianych modeli terapii zajęciowej.
2. Czym jest terapia zajęciowa według omawianych modeli terapii zajęciowej?
3. Jak definiowany jest occupational performance w wybranych modelach praktyki?
4. Jakie zastosowanie w praktyce terapeuty zajęciowego mają modele?
Piśmiennictwo
1. O’Brien J.C., Hussey S.M.: Introduction to occupational therapy. Elsevier, Mosby, St Louis 2012.
2. Forsyth K., Keilhofner G.: The Model of Human Occupation: Integrating theory into practice. W: Foundations for practice in occupational therapy (red. E.A.S. Duncan). Elsevier, London 2006.
3. Law M., Cooper B., Strong S. i wsp.: The Person-Environment-Occupation Model: A Transactive Approach to Occupational Performance. Canadian Journal of Occupational Therapy, 1996, 63, 9–23.
4. Kielhofner G.: Model of Human Occupation: Theory and Application. Lippincott Williams & Wilkins, Baltimore 2008.
5. Sumsion T., Blank A.: The Canadian Model of Occupational Performance. W: Foundations for practice in occupational therapy (red. E.A.S. Duncan). Elsevier, London 2006.
6. Townsend E.A., Polatajko H.J.: Enabling occupational II: Advancing an occupational therapy vision for health, well-being & justice through occupation. CAOT Publications ACE, Ottawa 2007.
7. Turpin M.J., Iwama M.K.: Using Occupational Therapy Models in Practice: a Field Guide. Elsevier Churchill Livingstone, Edinburgh 2011.
3
Analiza aktywności
Urszula Chrabota
Słowa kluczowe: zajęcie, analiza aktywności
3.1. Wprowadzenie
Analiza aktywności jest jedną z najbardziej podstawowych i najstarszych umiejętności wykorzystywanych w pracy terapeuty zajęciowego. Pozwala na kompleksową ocenę zajęcia, tak aby móc najlepiej zrozumieć i ocenić wymagania, jakie muszą być spełnione, aby zajęcie mogło być wykonane przez konkretną osobę. Taka dogłębna ocena umożliwia odpowiednie dostosowanie zajęcia, w które pacjent chciałby się zaangażować, z uwzględnieniem jego realnych możliwości funkcjonalnych i warunków środowiskowych, w jakich zajęcie będzie wykonywane. Analiza aktywności jest najczęściej stosowanym narzędziem w pracy terapeuty zajęciowego.
W piśmiennictwie angielskojęzycznym istnieje różnica terminologiczna pomiędzy zajęciem (occupation – zajęcie wykonywane przez konkretną osobę, np. mycie naczyń przez panią N.) a czynnością, aktywnością (activity – zajęcie bez kontekstu konkretnej osoby, np. mycie naczyń). Ze względu na specyfikę języka polskiego w niniejszym rozdziale pojęcia te będą traktowane jako synonimy.
3.2. Znaczenie i cele analizy aktywności
Umiejętność przeprowadzenia analizy zajęcia jest nieodzownym elementem procesu terapeutycznego. Bez analizy praktycznie niemożliwe jest dobre zaplanowanie i przeprowadzenie interwencji terapeutycznej w zakresie terapii zajęciowej. Szczegółowa analiza pozwala na określenie i przeanalizowanie czynników wewnętrznych związanych z osobą pacjenta oraz zewnętrznych – środowiskowych, jakie wpływają na możliwości i sposób wykonania danej czynności. Analiza dostarcza wielu informacji o zajęciu, jego potencjale terapeutycznym, pozwala lepiej zrozumieć sytuację pacjenta, ustalić racjonalny i realny cel terapii.
Przeprowadzając analizę, należy zwrócić uwagę na czynniki wpływające na wykonanie zajęcia, takie jak:
→ czynniki kulturowe – przekonania, standardy zachowań charakterystyczne dla danej grupy,
→ czynniki środowiskowe – związane ze środowiskiem fizycznym, w jakim zajęcie jest wykonywane,
→ czynniki społeczne – związane ze środowiskiem społecznym,
→ czynniki osobowe – wiek, płeć, wykształcenie,
→ czynniki duchowe – związane z motywacją do wykonywania różnych zajęć,
→ czynnik czasowy – związany z porą dnia, porą roku, w jakim dane zajęcie jest wykonywane,
→ czynniki finansowe.
W wyniku procesu analizy aktywności możemy:
→ zidentyfikować rzeczy, materiały potrzebne do wykonania danego zajęcia,
→ zdobyć informacje o kolejnych etapach, jakie muszą być wykonane, aby zajęcie mogło być zrealizowane,
→ uzyskać informacje o potencjale terapeutycznym zajęcia,
→ lepiej zaadaptować zajęcie, aby pacjent mógł się w nie zaangażować,
→ uzyskać odpowiedź na pytanie o wpływ kontekstu na zajęcie i sposób jego wykonania,
→ zidentyfikować etapy zajęcia, w których pacjent potrzebuje pomocy lub adaptacji,
→ dokumentować proces terapeutyczny.
Ze względu na to, że zajęcie w procesie terapii zajęciowej jest postrzegane nie tylko jako cel terapii, ale również jako środek do osiągnięcia celu, analiza aktywności może przybierać dwie formy:
→ analiza aktywności zajęcia wybranego przez pacjenta jako ważne i istotne dla niego – analiza aktywności w kontekście konkretnej osoby (occupation based activity analysis),
→ analiza aktywności obejmująca typowy sposób wykonywania czynności, którą chcemy wykorzystać jako narzędzie w procesie terapii – analiza aktywności bez