Шкоды ў полі нарабіў,
Здрасаваў шнуроў тры грэчкі,
Вератнік[2] аўса прыбіў!
I за тое ж дасталося
Ад суседзяў, ад бацькоў.
Многа выцерпець прыйшлося
Папіханак, кулакоў!
Толькі ж хлопчык не чуў болю,
I не тым занят быў ён:
Зыкі смутку, песні волі
Чуў хлапчук з усіх старон.
I цяпер, як непрытомны,
Стаў на гонях і стаіць,
Як выгнаннік, як бяздомны,
Што не мае дзе схіліць
Галаву сваю сірочу,
I надзей у ім няма.
Сам хлапчук не знаў, што хоча,
Дзе, аб чым яго дума.
Ён не ведаў, што з ім стала —
Сэрца поўніў нейкі спеў,
Думка дзесь не тут блукала,
Дух як бы кудысь зляцеў.
– Эй, Сымон… Заснуў, ці што ты?
– А, то ты… Ах, мой дзядок!..
– Дзе ж авечкі… Ой, блазнота…
Ну, й дадуць табе, браток! —
Тут Сымон ахамянуўся,
Бегчы кінуўся кулём.
– Стой! куды ты?.. Не ачнуўся!
Унь авечкі, за аўсом! —
«Збілі хлопца зусім з тропу,
Як ён рух яшчэ схаваў?
Б’юць, як цэпам тым па снопу!» —
Дзед з сабою разважаў.
– Ну, што думаў, брат Сымоне?
– Ах, дзядуня, любы мой!
Дудары тут шлі сягоння…
Як жа гралі! а-ё-ёй!
– Дудары? – стары спытаўся —
Гм!.. дык унь што… пачакай!
Ты, відаць, не просты ўдаўся,
Дам табе я нешта… грай!
Вось, пакуль што, мой бядача,
Дудку дам табе я ў дар:
Ты – музыка, брат, няйнача,
Будзеш некалі дудар. —
Расхінуў тут дзед халат
Ды з кішэні-бакавушку
Выняў дудку-весялушку
I зайграў на гэты лад:
«Свінні ў рэпе,
Свінні ў рэпе,
Парасяты ў грэчцы,
А музыка
Без языка
Каля печы трэцца!..»
I яшчэ дзед разоў пару
Спрытна пальцамі прабег.
У Сымонкі ў вочках, твару
Бегаў ціхі-ціхі смех.
Ен, працягшы сваю ручку,
Вочак з дзеда не спускаў.
– На, Сымоне, маеш штучку!
Грай здаровы! – дзед сказаў.
Як бы дар які там з неба,
Дудку тую ўзяў Сымон.
– Намачыць яе, брат, трэба:
Галаснейшы будзе тон.
III
Непрыхільны, як сіротка,
Не прыласканы нікім,
Ведаў хлопчык, як салодка
Жыць вось так, сабой самім.
На Сымонку даўно ў хаце
Ўсе махнулі ўжо рукой.
Не радзіцца б лепш дзіцяці
З такой чуткаю душой
У куточках, дзе спрадвеку
Беднасць лютая гняце.
Цяжка жыць у цемнаце,
У знявазе чорнай, здзеку,
Дзе адбітак свой з-за хлеба
Накладае талака,
Дзе так пільна праца трэба,
Плечы моцныя, рука,
Дзе рот лішні на прымеце,
I так топчацца сям’ёй, —
Лепш