Тауарлар мен капиталдың халықаралық қозғалысы. Оқу құралы. Әсемгүл Бекмухаметова

шоты кредитінде көрсетіледі.

      Қарастырылған үш теңгерім шоты ағымдағы операциялар есепшотымен біріктіріледі. Ағымдағы төлемдер сальдосы елдің игіліктерінің (Е – Z = NE) таза экспорты болып табылады.

      Ағымдағы операциялар есепшоты бойынша аталмыш кезеңде жүзеге асырылған мәмілелердің сомалық сальдосы тек қана кездейсоқ жағдайда нөлдік болып шығуы мүмкін. Бұл есепшот бойынша оң сальдо (NE > 0) шетелдің ел алдындағы міндеттемелерінің өсуін білдіреді, ал теріс сальдо (NE < 0) елдің шетел алдында өзінің міндеттемелерін өсіргендігінің көрінісін беред. Бұл өзгерістер капитал мен қаржы құралдарымен операцияларды есепке алу кезінде ескеріледі.

      Бұл есепшотта сауда кредиттерін көрсетуден басқа, мұнда бейрезиденттердің елде және резиденттердің шетелдерде жүзеге асырылған инвестициялары, сонымен қатар капиталдық трансферттердің көрінісі беріледі. Бұл жағдайда инвестициялар қоржындық (құнды қағаздар сатып алу), тікелей және тағы басқалар деп бөлінеді. Қоржындық және тікелей инвестицияларды шектеу үшін практикада келесі критерийлерді қолданады: егер де инвестор кәсіпорынның кәдімгі акцияларының 10 %-на ие болатын болса, онда ол салған қаражатты тікелей инвестициялауға жатқызылады. Тағы басқа инвестицияларға (прочим инвестициям) халықтың жинақтау қаражаты, сауда кредиті, мерзімі асып кеткен қарыз ретінде қолдану үшін сатып алған шетелдік валютаны жатқызады.

      Капиталмен жүргізілетін операциялар сальдосының есепшоттары таза капитал экспорты (NKE) деп аталады. NKE > 0 болуы жағдайында елдің капиталы таза сыртқа ағады (шығарылады), ал NKE < 0 болуы жағдайында оны таза ішке құю (енгізу) жүреді.

      Ағымдағы операциялар мен капиталмен жүргізілетін операциялар есепшотының сомалық сальдосы төлем теңгерімінң сальдосы (ZB) болып табылады. Егер де NE > NKE болса ел белсенді (артық) төлем теңгеріміне, ал NE < NKE болса пассивті (жетімсіздік) төлем теңгеріміне ие болады.