Лорис-Меликов ша а ца тешара хIокху тIаьххьарчу шарахь Нохчийчохь хIоьттинчу тийналлех. Айкхаша цунна тIекхачабора Iедал шекдолчу наха дIа мел боккху ког. Даймахка йухавогIуш Кунта-Хьаьжин Стамбулехь нохчийн, хIирийн, чергазойн эмигрантийн тхьамданашца цхьаьнакхетар а, вовшашца къайлаха барт а хилла бохуш а, хазийнера цунна. ТIаьхьа иза бале валахь, лакхахь шена диканиг эр доцийла хуучу Лорис-Меликовс лацийтира Кунта-Хьаьжа. ТIаккха карзахбевллачу цуьнан мурдаша, Шелан редуте а гулбелла, шайн устаз схьавийхира.
И машаре манифестаци гIаттаме йерзарна кхеравеллачу Лорис-Меликовс сихонца Шела хьажийра инарла-майор эла Туманов коьртехь йалх батальон гIашлой а, йиъ йоккха топ а, гIалгIазкхийн йиъ сотни а. Чаччамех йуьзна тIейиттинчу йаккхийчу тоьпаша тоба дIасайаьржийча, арен тIехь дисира цхьа бIе кхузткъе бархI стеган а, йалх зудчун а декъий.
Оцу тIехь чекх ца далийтира Лорис-Меликовс ша долийнарг. Цхьа кIира даьлча, 26-чу январехь, цо Грозне гулбира Нохчийчуьра берриг наибаш, Iеламчаш. Цхьа а тайпа хьийзораш ца йеш, царна хьалха ультиматум хIоттийра цо: Шелахь йинчу хьовр-зIовран коьрта бехкениш а, хьалха махкахбаха билгалбинарш а шега схьабалар. Кунта-Хьаьжин вирдан зуькар дихкира. Йуьртарчу цхьана стагах баьллачу бехкана йерриг а йуьрто жоп дала дезар хаийтира. И дерриг а кхочушдан цхьа кIира хан йелира. Шен ультиматум кхочуш ца йахь, йерриг а йарташ хIаллакйан кхерам а тесира. Цигара цIа бирзинчу наибийн а, динадайн а гIоьнца Кунта-Хьаьжин велийх вейтта, гергарчех пхийтта стаг а лецира. Йартех жоп дала дезачу тхьамданийн спискаш Лорис-Меликовна хьалха Iохкура. Ша дийцинарг эрна доцийла хоуьйтуш, областера эскаран дерриг дакъош тIеман низаме а далийра.
Лорис-Меликовн омрица, гIарабевллачу молланашкий, къеданашкий Iедална мегачу чулацамца массарна цхьатерра хьехамаш а йазбайтина, улло шатайпа приказаш а тийсина, уьш массо йарташкий, маьждагашкий дIасабахьийтира. Нагахь гIаттам иэккхахь а аьлла, Нохчийчохь болчу ницкъаш тIе Кубанера эскарийн керла дакъош далийра.
ЦIе лата кечйелла лаьттара Нохчийчоь. Нохчашна шера хаьара Россин арахьарчу пачхьалкхашца йукъаметтигаш а, полякийн гIуллакхаш а. Областехь гIуллакхдечу ссылке бахийтинчу полякашца цхьаьнакхетачу нохчийн эпсарший, талмажаший халкъа йукъа даржадора полякаша шайн къоман маршонехьа латточу къийсамах хабарш.
Масех бутт хьалха гуттар къармазечу нохчех вовшахтоьхна цхьа полк Польше йахийта дагадеара Лорис-Меликовна. Иза кхочушдаделча, ши пайда хуьлура: цкъа-делахь, уггар къармазе