Doqquz il başqasının kəbinli arvadı olduğunu Rəhmana danışmaq Diləfruza ar gəldiyindən o bunu da öz yaşı kimi xeyli ixtisar eləmişdi. Hələ üstəlik, ərini sevmədiyini, ancaq anasının təkidi ilə ona getdiyini də Rəhmana eşitdirmişdi. Guya buna görə də cəbhədən ərinin həlak olması xəbərini alan Diləfruz o qədər də kədərlənməmişdi.
İndi Diləfruz Rəhmana getmək xatirinə hər şeyi danmağa hazır idi.
Ləpədöyəndə keçən günlər
Məktəblilərin yay tətilində Rəhmanın bacısı Adilin anasının qırxını verməyə gəlmişdi. Qardaşı oğlunun evdə darıxdığını görüb, gedəndə onu da özü ilə kəndlərinə apardı.
Onlar qatarla getdilər. Gün batana yaxın bibisi Adilə stansiyaya çatdıqlarını bildirdi.
Qatardan düşüb xeyli getmişdilər ki:
− Ayaqqabılarını çıxart, oğlum, − deyə bibisi ona tapşırdı. Meyvə bağlarının arasilə uzanan qumsal yollarda çəkmə ilə addımlamaq çətinlik törədirdi.
Adil də, bibisi də ayaqqabılarını soyunub əllərinə aldılar. Hava yavaş-yavaş qaralır, sərinlik çökürdü.
Bir-birindən uzaq, alçaq kənd evlərinin çoxu yaşıl ağacların arasında gizləndiyindən güclə görünürdü. Ətrafda tam sakitlik idi: sanki bu evlərdə heç kəs yaşamırdı. Adil əvvəllər də anası ilə bu yollarla bir neçə dəfə getmişdi. Lakin o vaxtlar uşaq olduğundan, indi bibisigilin kəndlərini xatırlaya bilmirdi.
Qarşıdan əsən sərin yel Adilin qıvrım saçlarını oxşayır, bibisinin nazik örpəyini oynadıb onun üzünə sürtürdü. Adil bu örpəkdən nə isə xoş bir ətir duyur,anası yadına düşür; elə bil bibisinin örtdüyü bu qara örpək onun anası Nərgizdən qalmışdı.
Yol getdikcə uzanırdı.
Uşağın yorulduğunu hiss edən arvad:
− Az qalıb, oğlum, − deyə ona ürək-dirək verməyə başladı, − bax, o qaya üstündəki böyük çinarın altından evimiz görünəcək.
…Onlar böyük çinara yetişəndə qaranlıq bağların üzərinə qanad gərmişdi. Buradan ancaq zəif ay işığında parıldayan dənizin nəhayətsiz səthi sezilirdi. Adilə elə gəldi ki, dəniz yaxında, lap ayaqlarının altındadır; elə buradan tullansa birbaş suya düşər.
Qayanın dörd yanını torpaq basmışdı. Yaşıl otların arasilə uzanan cığır sahilə enirdi. Enişə çatanda Adil istər-istəməz dayandı. Evlərin kiçik pəncərələrindən işıq gəlirdi. Ara-sıra boğuq it hürüşməsi eşidilirdi. Buradan dəniz bayaqkından xeyli uzaqda görünürdü.
− Bax, o qıraqdakı ev bizimkidir, − deyə bibisi əlini qabağa uzadıb qaranlıqda ulduz kimi yanan bir işığı göstərdi.
…Alçaq daş hasarın kiçik qapısından həyətə girəndə onları balaca bir qız qarşıladı. Bu, Adilin bibisi qızı Mənsurə idi. Anasının yanınca gələn oğlanı görəndə o sevinclə içini çəkdi:
− Adil? –deyə qəfildən, cingiltili bir səslə qışqıraraq tullanıb onun boynuna sarıldı. Bu vaxt Adil ayaqlarına nə isə tüklü, yumşaq bir şeyin toxunduğunu hiss edib qorxan kimi oldu.
− Toplan! Yədd ol buydan, biybaş evə! –deyə qız təpiyilə iti qorxudaraq, yenə bayaqkı zil səslə çığırdı. –Özgə adam deyil, mənim dayım oğluduy…
Toplan ağ quyruğunu bulaya-bulaya qaranlıqda gözdən itdi.
Adil, Mənsurənin nazik qolları arasından birtəhər çıxıb soruşdu:
− Bibiqızı, necəsən?
Mənsurə tutuquşu kimi fasilə vermədən dil-dil ötdü:
− Mən yaxşıyam, sən necəsən? Dünən qızlayla giz-lənpac oynayanda ağacın dibində gizlənmişdim, buynumu ayı sancmışdı. Şişmişdi, lap çox şişmişdi ey, olmuşdu ay-mud kimi. Utanıydım, bayıya çıxa bilmiydim, elə indi də şişi qalıb ey, Adil, biy əlini vuy…
Adil, qaranlıqda Mənsurənin burnunu axtardı:
− Bərk sıxma, incidiy ey, − deyə Mənsurə Adilin əlini tutub ehtiyatla burnuna yaxınlaşdırdı.
− Nə yekəlib heç adamın ovcuna sığışmır.
Mənsurənin anası uşaqların həyətdə çox yubandığını görüb onları evə çağırdı.
Adil içəri girəndə işıqdan gözlərini qıydı. Doğrudan da Mənsurə çox eybəcər şəklə düşmüşdü: qızın şişmiş burnu par-par parıldayırdı.
Mənsurəgilin evlərinin Adilə xoş gələn sadə bir bəzəyi vardı. Döşəmə üç-dörd köhnə palazla örtülmüşdü. Divarlar əhənglə ağardılmışdı. Yuxarı başda küncə söykədilmiş kiçik stolun üstündə Mənsurənin kitab-dəftəri, mürəkkəbqabısı, qələmi, karandaşı dururdu. Stolun o başında divardan dövrəsinə əyri-üyrü əlvan nəqşlər vurulmuş dərs cədvəli və təqvim asılmışdı. Ortada üstünə göy müşəmbə salınmış dəyirmi mizin yanında iki təzə stul vardı. Qapı ilə üzbəüz bəzəkli dəmir sandığın üstünə, az qala tavana qədər çit yorğan-döşək qalanmışdı. Qabağında çarpayı qoyulmuş pəncərənin sağ tərəfində, divarda Mənsurəgilin ailə üzvlərinin və Adilə tanış olan qohum-ların şəkli vurulmuşdu. Sol tərəfdə köhnə asma saat çaq-çuqla işləyirdi.
Adilin hər şeyə diqqətlə fikir verdiyini görən Mənsurə ona yaxın gəlib soruşdu:
− Necədiy? Evimizi bəyəniysən, ya yox? –Mənsurə Adilin cavabını gözləmədən anasına tərəf döndü və dili ağzında yanırmış kimi tez-tez danışmağa başladı: − Ana, bəlkə Adil acdıy. Yumuyta bişiymişdim, yayısını yemişəm, yayısını saxlamışam. Vey Adil yesin, əgəy, az olay yenə bişiyəyəm. Sən də yeyəcəksən, ana?
− Az danış, ay qız… Bu saat özüm hər şeyi düzəldərəm, − deyə anası qıza acıqlanıb gözlərini ağartdı.
Mənsurə bir an susduqdan sonra yenə qramafon kimi ötdü:
− Ana, o sayı toyuğu kəs də Adil üçün. Nə olay, ay ana? Adil bizə həmişə gəlmiy ki. Ana, ay ana, gedim tutum, gətiyim sayı toyuğu, kəsiysən?..
Mənsurənin bir dəqiqə nə dili, nə də özü hərəkətsiz dururdu. O gecə yatana kimi qızın danışıqları yazılsaydı, beş günə oxuyub qurtarmaq olmazdı.
Səkkiz yaşına yenicə girmiş Mənsurənin çevikliyinə baxmayaraq, bədəncə çox cılız idi. Onun girdə sifəti, əsmər yanaqları, qələm kimi nazik qaşları və üzərinə şeh düşmüş qara şanı giləsi kimi parlaq, badamı gözləri ətrafında sıx, uzun kirpikləri vardı. Açıq xurmayı gödək hörükləri hər iki yandan siçan quyruğu tək çiyinləri üstə sallanmışdı. Onun civə kimi bir yerdə sakit duran vaxtı olmadığı üçün hörükləri də hey tərpənirdi. Yəqin ki, o çox dəcəllik etdiyindən, əynindəki rəngi bozarmış oğlan maykası nəyəsə ilişib iki yerdən cırılmışdı.
Şam elədikdən sonra Mənsurə dayısı oğluna qayğıkeşlik göstərib dedi:
−