Heç məni arzular, dilərmi Ceyran?
Min dəfə keçmişdim qızlar içindən,
Mən onu seçmişdim qızlar içindən.
Ağrıyar ürəyim, sızlar içindən,
Dərdimə bir çarə elərmi Ceyran?
Gözəl bir şeirdir nigarın səsi,
Çəkildi qulaqdan o yarın səsi.
İndi hey inildər bu tarın səsi,
Eşidib nəğməni gələrmi Ceyran?
Çəkibdir qəlbimi dara gözlərin,
Vurubdur sinəmə yara gözlərin.
Deyirəm, rəhm etsə ala gözlərin
Bir də mənə baxıb gülərmi, Ceyran?…
Zarafat, gülüş və musiqi səsləri yataqxananın açıq pəncərələrindən Moskvanın küçələrinə yayılırdı.
– Sakit olun, yoldaşlar! – deyə Tarçalan oğlan tarını kənara qoyub tamadadan söz almadan ayağa qalxdı.
İyirmi iki-iyirmi üç yaşlarında olan bu oğlanın əynindəki qara şevyot kostyum sanki enli kürəklərinə və dolğun bədəninə darısqal gəlirdi. Oğlan, ağ ipək köynəyinin yaxalığını pencəyi üstə qatlamışdı, sinəsi yarıyadək açıqdı. Hələ qırışıq düşməmiş geniş alnına tökülən şabalıdı qıvrım saçlarına elə bil heç daraq toxunmamışdı. Qəşəng sifətində parlayan iri qara gözləri çox düşüncəli görünürdü. O da başqa azərbaycanlı cavanlar kimi gödək, qara bığ qoymuşdu. Çənəsindəki zənəxdan təzə qırxılmış üzünə xoş bir ifadə verirdi.
– Xahiş edirəm, yoldaşlar, bunu da içək bizim qoca professorumuzun sağlığına! – deyə Tarçalan oğlan qırmızı şərab dolu kiçik qədəhini qaldırdı.
– Sağ olsun! Gərək biz onun özünü də buraya dəvət edəydik! – deyə sarışın bir rus qızı ilə yanaşı oturmuş çeşməkli oğlan yerindən dilləndi. Bu, Tarçalan oğlanın yaxın dostu Boris idi. Başqa birisi də ona cavab verdi:
– Yaxşı ki, dəvət etməmişik, yoxsa sən öz Nataşanla bu qədər mehriban otura bilməzdin.
– Bizdə taqsır yoxdur, ikimizə bir stul çatıb.
Qədəhlər boşaldı.
– Bura bax, bəs sənin qədəhin niyə yarımçıq qaldı? – deyə Tarçalan oğlan, onunla üzbəüz əyləşmiş gürcü dostuna sataşdı, – deyəsən, professordan beş qiymət almadığına görə sağlığına da ürəklə içmirsən?
Məclis qızışdıqca səs-küy çoxalırdı.
Boris ayağa durub, əlini Nataşanın çiyninə qoydu. Sonra qədəhini götürüb, tələsmədən sözə başladı:
– Uşaqlar, təklif edirəm bunu da, özləri bizdən uzaqlarda, ürəkləri bizimlə olan analarımızın cansağlığına içək! Nataşanın, Vasilyevin, bizim bu bakılı balası Tarçalan oğlanın, hamımızın anasının sağlığına! Onlar bizim əzizlərimizdir…
Borisi axıra qədər danışmağa qoymadılar. Hamı ayağa qalxdı, qədəhlər cingildədi. Tarçalan oğlan gözlərini yerə dikdi, qaşlarını çatıb fikrə getdi: sifətinə kədər çökdü. Sonra qədəhini stolun üstünə qoyub qırağa çəkildi. Onun bu halını heç kəs sezmədi.
İndi kimisi radionun gur musiqisi altında rəqs edir, kimisi oxuyur, kimisi də pəncərədən aylı, ulduzlu Moskva axşamını seyr edirdi.
Boris də öz Nataşası ilə bir qırağa çəkilib pıçıldaşırdı.
Bir az sonra yenə hamı süfrə başına toplaşdı.
– Bəs Tarçalan oğlan hanı? – tələbələrdən biri yan-yörəsinə baxıb soruşdu. Onun qədəhinin dolu qaldığını görcək əlavə etdi:
– Heç qədəhini də boşaltmayıb ki!
– Elə belə olar, – deyə oğlan sözə qarışdı. – Bayaqdan mənə rişxənd eləyirdi.
Boris yoldaşlarını nigarançılıqdan qurtarmaq istədi:
– Görəsən hara gedib, indi gələr, – dedi və otağın qapısını aralayıb dəhlizə baxdı.
Dostları Tarçalan oğlanı çox gözlədilər. O gəlmədi.
Gecədən xeyli keçmiş onu yataqxananın həyətində tapdılar. Tarçalan oğlan qaranlıq küncdə, bir daşın üstündə oturmuşdu. Uşaq kimi tez-tez burnunu çəkir, için-için ağlayırdı.
Lakin gizlində tökülən bu göz yaşlarının səbəbi heç kəsə, hətta dostu Borisə də məlum deyildi.
Qırmızı kirəmidli evdə
Qapının zəngi elə bərkdən səsləndi ki, evdə fincana çay süzən Rəhman özünü bir boy atdı.
– Bu dəqiqə gəldim! – deyə o, əlindəki çaydanı tələsik stolun üstünə qoyub pilləkənləri iki-iki enərək həyət qapısına yüyürdü. Azacıq sonra dolu bədənli, girdəsifət, əynində yaşıl ipək paltar olan hündürboy bir qadın içəri girdi. Həyəti ətir bürüdü. Bu, Rəhmanın arvadı Diləfruz idi. O, ərinin üzünə baxmadan tövşüyə-tövşüyə pilləkəni qalxmağa başladı.
Diləfruzun başında əlvan tovuz lələklərilə bəzənmiş yaşıl rəngli bir şlyapa vardı. Şlyapanın üstündə dovşan qulaqlarına oxşar dörd-beş əyri-üyrü qırmızı mahud parçası dimdik durmuşdu. Sanki arvadın başındakı içi boşaldılmış yarım qarpızın qabığı idi, onun da üstündə iki xərçəng ayağa qalxıb əlbəyaxa olmuşdu.
Rəhman bundan əvvəl də arvadına Moskvadan bir neçə bəzəkli şlyapa alıb gətirmişdi. Lakin onlar gah paltarının rənginə düşmədiyindən, gah köhnə dəbdə olduğundan, gah da başına böyük gəldiyindən Diləfruzun könlünə yatmamışdı. Nəhayət, bu sonuncu şlyapanı axtarıb tapınca Rəhmanın Moskvada gəzmədiyi mağaza qalmamışdı. Kişinin anadan əmdiyi süd burnundan gəlmişdi. Hətta bu şlyapanı alanda da arvadının tapşırığı ilə əvvəlcədən aynanın qabağında öz başına ölçüb sonra götürmüşdü.
Diləfruz içəri gircək, qapının çərçivəsindəki düyməni burdu; tavanın ortasından üçqollu sarı zəncirlə asılmış iri çilçıraqda ona qədər elektrik lampası yandı, evi gözqamaşdırıcı bir işıq bürüdü.
Divarların yağlı boyalarla çiçəklər çəkilib, nəqşlər vurulmuş bu geniş otağa başdan-başa güllü türkmən xalçası sərilmişdi. Evin ortasındakı dəyirmi yemək stolunun üstünə salınmış bəzəkli məxmər süfrənin güləbətin saçaqları yerə qədər uzanırdı. Otağın tül pərdələr asılmış dörd pəncərəsi şüşəbəndə, iki pəncərəsi isə küçəyə açılırdı. Buradan şəhərin hündür evləri, yaşıl ağacları və Xəzərin mavi suları apaydın görünürdü. Şüşəbəndə açılan pəncərələrdə, içərisində iri yarpaqlı fikus gülləri olan taxta dibçəklər qoyulmuşdu. Güllər vaxtında sulanmadığından büzüşüb boyunlarını əymiş, bəzisinin yarpaqları solub saralmışdı. O biri pəncərədəki böyük akvariumda beş-altı xırda balıq üzürdü. Baş tərəfdəki divarda, enli haşiyəli zərli çərçivədə Diləfruzun cavanlıq şəkli vurulmuşdu.
Diləfruz