Qarı cümə axşamları Adildən gizli Nərgizin qəbrini ziyarətə gedərdi. Qoca ananın taqətdən düşmüş üzgün ürəyi bu ağır dərdə dözə bilməzdi. O, gözləri şişincəyədək həzin-həzin ağlardı. Evə qayıdanda onun qəmgin sifətindən əhvalatı duyan Adilin kiçik qəlbinin yarası təzədən sızıldamağa başlardı.
Rəhman oğlunun xahişilə Nərgizin şəklini böyütdürüb, evin yuxarı başında divardan asmışdı. Adilin çarpayısı bu şəklin altında idi. O, hər gecə yerinə uzanan kimi yarımqaranlıq otaqda gözlərini anasının əksinə dikib ürəyində saatlarla onunla danışardı. Adilin nəzərində bu şəkil hərəkətə gələr, onun dodaqları tərpənər, danışar və gülümsərdi…
Rəhmanı isə bu vaxt tamam başqa bir şey düşündürürdü. O, müharibədən öz canını salamat saxlamaq üçün gecə-gündüz yollar axtarırdı.
Bu qayda ilə bir müddət ötdü. Rəhman dəmir yolunda qulluğa girdi. Bundan sonra atası tez-tez səfərdə olduğundan Adil evdə nənəsilə qalardı.
Çox çəkmədi ki, qarı da xəstələnib yorğan-döşəyə düşdü və iki həftə sonra ömrünü nəvəsinə, nəvəsini isə Rəhmana tapşırıb gözlərini yumdu…
Dəmir yolunda Rəhmanın işi pis getmirdi. O, nə müharibənin gurultularını eşidir, nə dəhşətlərini duyur, nə də çörək, yavanlıq dərdi çəkirdi. Hələ üstəlik sevdaya da düşmüşdü; necə deyərlər, bir könüldən-min könülə bir qadına vurulmuşdu. O bu barədə iki-üç dəfə Adilə də eşitdirmişdi: “Oğlum, indi gərək bir elə arvad xeylağı tapaq ki, bu evin işini görsün. Sənin də, mənim də paltarımı yusun, çayımızı, çörəyimizi hazırlasın”.
Atasının bu sözləri Adilə qəribə gəlsə də, narazılıq etməmişdi. Doğrudan da, evin işini görməyə bir adam lazımdı. Lakin Adil həmin adamın kim olacağı, onunla necə rəftar edəcəyi barədə düşünməmişdi. Əgər Adil bununla maraqlansaydı, Rəhman evə gətirmək istədiyi qadının mülayim təbiətli, təmizkar və işgüzar olduğunu ona deməyə hazır idi.
Rəhmanın Diləfruzla tanış olmasının maraqlı bir tarixçəsi vardır.
Diləfruz, dəmir yol sərnişin vağzalında qoyulmuş yaşıl bir butkada su, şərbət, bəzən də papiros, spiçka satırdı. Əri cəbhəyə gedəndən sonra Diləfruz hər səhər özünə yngülcə bəzək verib işə gedər, ağ xalatını geyinib qollarını dirsəyə qədər çirməyər və budkaya yaxınlaşan müştəriləri cürbəcür söhbətlərlə əyləndirməklə gününü keçirərdi. Belə vaxtlarda Diləfruzun dili şərbətdən də şirin olurdu. Elə onun qazancı da cavan oğlanlarla işvəli danışmasından çıxardı.
− Nə qədər verəcəyəm bacı? – deyə müştəri içdiyi suyun, aldığı papirosun qiymətini soruşanda, Diləfruz əvvəlcə onun üzünə gülümsəyir, sonra adəti üzrə qaşlarını dartıb gözlərini süzə-süzə:
− Əşi, heç verməsən nə olar, qiyamət qopmaz ki, − deməklə öz yerini şirin salırdı. Sonrası isə müştərinin səxavətindən asılı idi.
Diləfruzun yüngültəbiətli qadın olduğunu hiss edən müştərilərin bəzisi tez-tez “su içməyə” gəlib-getdikdən sonra ona başqa şeylər də təklif edirdilər. Arvad belə bir arzunun ancaq ərə gedəndən sonr ayerinə yetə biləcəyini üstüörtülü ibarələrlə başa salırdı.
İsti yay günlərinin birində Rəhman da Diləfruzun budkasına yan alıb sərin su istədi.
− Bu saat, qardaş, bircə dəqiqə gözləyin! –deyə Diləfruz budkanın divarından asdığı kiçik ayna qabağında saçlarını nizama salıb, sifətinə xoş bir ifadə verərək üzünü Rəhmana tutdu: − Nə buyurdunuz, qardaş?
− Bir stəkan sərin su.
− Şərbətlə, yoxsa…
− Necə xətrin istəyir.
Diləfruz da söz üçün məəttəl qalmadı.
− Bəlkə, mənim xətrim istəyir stəkanı xalis şərbətlə doldurum…
− Qəbulumdur. Şərbət də versən içərəm, zəhər də.
Rəhman Nərgizin vəfatından sonra ilk dəfə idi ki, yad bir qadınla belə danışır və ona başqa nəzərlə baxırdı. O, əvvəllər də Diləfruzun əlindən su alıb içmişdi. Onda bu arvada heç fikir verməmişdi. Bəlkə, elə qabaqlar da Diləfruz ona bu xoş sifəti göstərmiş, şirin dillə “qardaş, qardaş” demişdi. Lakin Nərgizin sağlığında Rəhman nə bu qadının dediklərinə əhəmiyyət vermiş, nə əməlli-başlı üzünə baxmış, nə də onun çılpaq qollarına diqqət yetirmiş. O vaxt Rəhman buna ehtiyac hiss etməmişdi. Indi isə o, laqeydlik göstərmədi. Diləfruzun ağ barmaqları arasında ona uzatdığı şərbət dolu stəkanı aldı, suyu içə-içə bir daha diqqətlə bu dolubədənli, qabarıq sinəli, girdəsifətli, oynaq gözlü qadını süzdü. –Daha nə dərdin, Rəhman, − deyə fikirləşdi, − istədiyin yar idi, yetirdi pərvərdigar.
İçdiyi sərin sudan Rəhmanın ürəyinin hərarəti söndüsə də arvadın gözlərindən qəlbində nə isə alışıb yandı. Diləfruz da oğrun baxışlarla Rəhmana təpədən-dırnağa nəzər yetirdi. Kişinin qalın, enli qaşları altında bic-bic gülümsəyən gözləri arvada sanki gizli bir söz demək istəyirdi. Qartal dimdiyinə oxşayan burnunun ucu sarımtıl bığlarının üstünə əyilmişdi. O sanki bütün simasını arvada göstərmək üçün furajkasını da çıxarıb əlinə götürmüşdü. Daz başı tərdən par-par parıldayır, hər şeyi ayna kimi özündə əks etdirirdi. Gicgahlarındakı qara tüklərin arasında tək-tək ağları da nəzərə çarpırdı. Rəhman rəngi bozarmış dəmiryolçu köynəyinin üstündən bağladığı enli kəmərinin ucuna bir qarışa qədər başqa qayış tikmişdi. Bu onun sonradan kökəldiyini göstərirdi.
Kişi suyu içib, stəkanı yerə qoyanda Diləfruz dilləndi:
− Bir də süzümmü?
Rəhman əvvəlcə nə cavab verəcəyini bilmədi. Qadının eyni təbəssümlə həmin sözləri təkrar etdiyini eşitcək ürəyi çırpındı. Qəlbində sanki bir sim titrədi.
− Ver, bir stəkan da ver içək! –deyə bu dəfə Rəhman da ürəyindən keçənləri aydınca ifadə edən mənalı bir tərzdə qımışdı.
Bəli! Onların əsl məhəbbət macərası bu ikinci stəkandan sonra başladı.
O günü axşama qədər, pərvanə çırağın başına fırlanan kimi, Rəhman da pəncərəsindən zəif işıq gələn bu yaşıl budkanın ətrafına dolandı. Elə bil Diləfruzun əlindən alıb içdiyi o ikinci stəkanın sərin suyu ilə, qadının odlu eşqi də Rəhmanın canına süzülmüşdü.
Kişi o gecə ah-uf edib səhərə kimi yerində qurdalandı. Lakin arabir gözü Adilin çarpayısına və onun başı üstündən asılmış Nərgizin şəklinə sataşanda qəlbi sıxılır, nə edəcəyini bilmirdi. Rəhman gözlərini yuman kimi yenə yaşıl su budkası içərisində dayanmış ağ xalatlı Diləfruz şərbət dolu stəkanı ona uzadıb gülümsəyirdi: “Bir də süzümmü?” Ancaq burada da Nərgizin xəyalı onu təqib edirdi. Rəhman budkadan uzaqlaşmış Adillə, Nərgizlə qarşılaşdı. Hər ikisi acıqlı-acıqlı ona baxıb susurdu. Bu iti baxışlar iynəyə dönüb