Vir die eerste volgelinge van Christus wat uit die Joodse geloof gekom het, was hierdie belydenis ’n voortsetting van die woorde in Deuteronomium 6:4, wat die hoeksteen van die Joodse geloof gevorm het: “Luister, Israel, die Here is ons God, Hy is die enigste Here.”
Ek is dankbaar dat hierdie belydenis steeds die belydenis van my hart is. Ek kan vandag bely dat Jesus ook my Here is. My verstaan van dié belydenis het gegroei, sodat dit nie meer presies dieselfde as destyds is nie, maar ek bely dit met groter oortuiging as ooit tevore. Ek sing graag Lied 177 uit die Liedboek van die kerk:
Jesus, gróót bo almal –
sterke Verlosser, magtige Heer en Heiland,
Immanuel – God is met ons –
reddende Here, lewende Woord.
’n Tweede gedagte waarmee ek grootgeword het, is dat die Bybel die Woord van God is. Dit is die bepalende koersaanduider vir my lewe. Dit is die boek waardeur ons God leer ken, maar ook die boek waardeur ons God se stem hoor.
Ook dít is ’n oortuiging waarby ek steeds staan, ook met meer oortuiging as toe ek ’n seuntjie was. Maar ook wat dit betref, het ek geleer om beter te verstaan wat ek daarmee bedoel.
Hierdie twee oortuigings – dat Jesus die Here is en dat die Bybel die Woord van God is – is die hoekstene van my geloof. Dit is daarom ook my vertrekpunte vir enige gesprek oor die geloof, en spesifiek vir die gesprek oor verhoudings tussen mense van dieselfde geslag.
Dit is egter ongelukkig so dat Christene, mense wat hulle geloof in die drie-enige God bely, nie hierdie kernbelydenisse op dieselfde manier verstaan nie.
Self verstaan ek dit anders as toe ek dit as seuntjie aangeleer het. Daar was baie spesifieke ervarings wat my gehelp het om in my verstaan van hierdie belydenisse te groei. Ek deel ’n paar van hierdie ervarings in hierdie boek om daardeur te vertel wat ek oor Jesus en die Bybel geleer het, en hoe ek geleer het om Jesus en die Bybel te verstaan.
Die Bybel
Toe ek ’n klein, klein seuntjie was, het my ma en my susters elk ’n hoed gehad wat hulle kerk toe gedra het. Dit was hoe dit was: Vroue het hoede gedra kerk toe, soos mans dasse kerk toe gedra het.
En toe, iewers in my vroeë laerskooljare, bars daar ’n groot debat in die kerk uit oor of vroue wel ’n hoed kerk toe moet dra. Dié debat is onder meer in koerante se briewekolomme gevoer en ek het dit met aandag gelees – waarskynlik nie omdat die dra van ’n hoed vir my ’n belangrike saak was nie, maar omdat ek nuuskierig was, en dalk omdat ek toe al ’n aanvoeling gekry het dat dit hier oor baie meer as hoede gaan. Dit gaan oor die Bybel, en oor hoe ons verstaan wat in die Bybel staan. Die Bybel is immers die Woord van God.
Ek onthou dat daar destyds dominees was wat vroue by die kerk uitgejaag het as hulle sonder ’n hoed daar sou opdaag. Of as die ietsie wat hulle as ’n soort hoofbedekking gedra het, volgens die dominee se sin, te skraps was. Sommer so van die kansel af, as die dominee so ’n vrou in die banke vol mense voor hom sou opmerk, sou hy haar betig en uit die kerk wegstuur.
Sulke dominees het ’n Bybelgedeelte gehad waarop hulle hulle beroep het: 1 Korintiërs 11. In dié gedeelte, van vers 2 tot 16, word daar in soveel woorde gesê dat ’n vrou tydens die erediens iets op haar kop moet dra. En dit is nie net ’n losstaande opmerking nie. Daar word ’n hele argument gevoer om dit te regverdig.
Maar toe kom daar ’n verduideliking wat gou deur die hele kerk aanvaar is: Ons moet die voorskrif dat ’n vrou vir die erediens iets op haar kop moet sit, verstaan as deel van die kulturele konteks van die Bybelse tyd. In die destydse kultuur sou dit vir ’n vrou skandalig gewees het om met ’n kaal kop in die openbaar te verskyn. Sou sy dit doen, sou sy soos ’n prostituut lyk. Paulus se voorskrif het daarom ten doel gehad om daardie skande te vermy. Dit gaan nie oor die hoed as sodanig nie. Dit gaan oor die skandalige gedrag wat vroue behoort te vermy.
In vandag se kultuur het ’n hoed glad nie meer hierdie kulturele betekenis nie. Dit sou in vandag se kultuur geen skande wees as ’n vrou sonder ’n hoed in die erediens sou verskyn nie. Daarom hoef vroue nie hoede kerk toe te dra nie, al staan dit so in die Bybel. Maar al hou ons nie meer by hierdie letterlike voorskrif nie, sou mense waarskynlik steeds saamstem dat dit nie goed sal wees as ’n vrou haar soos ’n prostituut gedra nie.
Dit het my ’n belangrike les geleer: Ons kan nie alles wat ons in die Bybel lees net so op vandag van toepassing maak nie. Daar is ’n groot kultuurverskil tussen ons en die gemeenskappe waarin die Bybel ontstaan het. Ons moet, in ons vertolking van die Bybel, die kulturele kontekste van toe en nou in ag neem. Ons moenie net na die woorde kyk wat daar staan nie. Ons moet vra wat die bedoeling met daardie woorde destyds was en wat dit vir vandag sou beteken.
Ek het ook ’n tweede les oor die Bybel geleer, wat voortgespruit het daaruit dat ek die Bybel en dit wat daarin geskryf staan regtig ernstig wou opneem.
’n Mens hoor soms dat mense met nadruk sê hoe belangrik die Bybel vir hulle is, maar as jy ’n bietjie met hulle gesels, kom jy agter hulle lees nie regtig die teks nie. Hulle het so ’n paar godsdienstige idees wat hulle dink uit die Bybel kom, en om dié idees te regverdig of te propageer of te verdedig, beroep hulle hulle op die Bybel. Soms kom daardie idees nie eens regtig uit die Bybel nie.
Een voorbeeld hiervan is die gedagte dat Jesus sou gesê het ’n mens moet soos ’n kind glo. En dan bedoel hulle jy moet naïef glo, glo sonder om te dink of vrae te vra, blindelings moet glo. Mense glo dit, want hulle glo dit is wat Jesus gesê het. Maar dit is nié wat Jesus sê nie. Jesus sê in Matteus 18:1-5 ons moet soos kinders wórd. Kinders was onbelangrik in die destydse samelewing en Jesus sê ons moet net so onbelangrik word. Dit is iets wat Hy oor en oor op verskillende maniere sê. Ons moet net reg lees.
Ook waar Jesus in Lukas 18:15-17 sê ons moet die koninkryk soos kindertjies ontvang, sê Hy nooit ons moet naïef glo nie. Dit is eintlik ’n baie vreemde gedagte dat God vir ons die gawe gee om te dink, maar dat ons dit dan nie mag gebruik nie. Dit klop ook nie met die opsomming van die wet nie. Daarin staan tog dat ons God met ons hele verstand moet liefhê.
Die punt is, ons moet die teks ernstig opneem. Ons moet lees wat regtig in die teks staan en verstaan wat daarmee bedoel word.
Juis omdat ek die teks ernstig opgeneem en probeer lees het wat regtig in die Bybel staan, het ek onder die indruk gekom van die groot aantal kere dat daar teenstrydighede of oënskynlike teenstrydighede in die Bybel is.
Vanuit ’n sekere hoek beskou, sou ’n mens selfs kon sê die Bybel is “vol foute”. Inderdaad is daar dan ook baie mense wat dit sê. Vir my het dit ’n krisis geword. Ek het later gewonder of ’n mens regtig die Bybel nog die Woord van God kan noem.
Een voorbeeld om dit mee te illustreer, is die verhale oor Jesus se verskynings nadat Hy uit die graf opgestaan het. In al vier Evangelies lees ons van ’n vrou of vroue wat die oggend na Jesus se graf toe is. Daar kry sy of hulle die leë graf. Maar die vier Evangelies verskil van mekaar oor watter vrou of vroue dit was. Volgens Matteus was dit Maria Magdalena “en die ander Maria” wat gegaan het. Markus sê dit was Maria Magdalena, Maria die ma van Jakobus en Salome wat gegaan het. Lukas praat van Maria Magdalena, Johanna, Maria die ma van Jakobus en die ander vroue saam met hulle. En Johannes praat net van Maria Magdalena.
As dit gaan oor die historiese feit van watter vrou of vroue by die leë graf aangekom het, het elke Evangelie ’n ander weergawe. As jy die Bybel sou probeer lees soos ’n boek wat ’n foutlose geskiedenis oorvertel, word dit natuurlik ’n probleem. Want dan beteken dié verskille dat minstens drie van die vier Evangelies foute bevat, en ons weet nie watter drie dit is nie.
Ek moes leer verstaan dat die Bybel ook ’n menslike boek is, ’n boek wat byvoorbeeld, vanuit ’n historiese hoek beskou, foute bevat.
Maar al verskil die Evangelies oor watter vroue na die graf toe is, is hulle eendragtig daaroor dat die graf leeg