14
A.I. Beach, Women as Scribes: Book Production and Monastic Reform in Twelfth-Century Bavaria, Cambridge 2004.
15
K. Bodarwé, Sanctimoniales litteratae. Schriftlichkeit und Bildung in den ottonischen Frauenkommunitäten. Gandersheim, Essen und Quedlinburg, „Quellen und Studien. Veroffentlichungen des Instituts fur kirchengeschichtliche Forschung des Bistums Essen”, t. 7, Münster 2004.
16
C.J. Cyrus, The Scribes for Women’s Convents in Late Medieval Germany, Toronto 2009.
17
I. Czachorowska, Książka w rękach klarysek śląskich, „Śląski Kwartalnik Historyczny. Sobótka” 1966, nr 3, s. 407–419; eadem, O nowe spojrzenie na śląskie średniowieczne klasztory żeńskie [w:] Studia z dziejów kultury i ideologii ofiarowane Ewie Maleczyńskiej w 50 rocznicę pracy dydaktycznej i naukowej, red. R. Heck, Wrocław 1968, s. 99–103.
18
A. Sutowicz, Dorobek piśmienniczy śląskich klasztorów żeńskich od XIII w., „Wrocławski Przegląd Teologiczny” 2008, nr 2, s. 158.
19
Biblioteka Uniwersytetu Wrocławskiego (dalej: BUWr), sygn. I Q 233. Czas powstania rękopisu budzi kontrowersje. E. Kloss uważał, że są to lata 1255–1267, Jasiński uważa, że jest to rok 1300. K. Jasiński, Ilustracje kalendarzowe w rękopisie wrocławskim z około 1300 r., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1959, nr 2, s. 61.
20
Jasiński skłania się ku koncepcji, że rękopis powstał w skryptorium klarysek wrocławskich, jednak dopuszcza możliwość, że mógł powstać poza klasztorem, ale zaznacza, iż „należałoby przyjąć, że rękopis sporządzono na zamówienie wrocławskich klarysek”. Ibidem, s. 54.
21
I. Czachorowska, Książka w rękach…, s. 415.
22
E. Kloss, Die schlesische Buchmalerei, Berlin 1942, s. 210; por. K. Jasiński, op. cit., s. 52, przypis 37.
23
I. Czachorowska, Książka w rękach…, s. 416.
24
BUWr, sygn. I F 430.
25
BUWr, sygn. IV Q 202.
26
Forma vitae ordinis sororum pauperum, quam beatus Franciscus instituit; Legenda s. Clarae, BUWr, sygn. IV Q 202, ff. 5a, 15; A. Sutowicz, op. cit., s. 160.
27
BUWr, sygn. I Q 256.
28
A. Sutowicz, op. cit., s. 161.
29
I. Czachorowska, Książka w rękach…, s. 409.
30
E. Sander, Błogosławiona Salomea i klasztory klarysek w Zawichoście, Skale i Krakowie do końca XV wieku, Kraków 2015, s. 141–142.
31
I. Czachorowska, Książka w rękach…, s. 411.
32
E. Sander, op. cit., s. 142.
33
Ibidem, przypis 655.
34
A. Sutowicz, op. cit., s. 160.
35
W. Nehring, Iter Florianense. O Psałterzu floriańskim łacińsko-polsko-niemieckim w szczególności o polskim jego dziale, Poznań 1871, s. 24–30.
36
A. Brückner, Literatura religijna w Polsce średniowiecznej, t. 2, Pismo święte i apokryfy. Szkice literackie i obyczajowe, Warszawa 1903, s. 5–6.
37
I. Czachorowska, Książka w rękach…, s. 411.
38
J. Sok, Wpływ klarysek starosądeckich na rozwój kultury liturgiczno-muzycznej na przełomie XIII i XIV wieku, „Studia Redemptorystowskie” 2008, nr 6, s. 9–19.
39
Ibidem, s. 19.
40
C. Grajewski, Ważniejsze polskie źródła oficjum brewiarzowego, „Saeculum Christianum. Pismo historyczno-społeczne” 2004, nr 2, s. 224.
41
J.G. Mayer, Tajemnice sztuki medycznej średniowiecznych zakonnic, przeł. U. Poprawska, Kraków 2010, s. 14.
42
M. Borkowska, Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII–XVIII w., Tyniec 2017, s. 310.
43
Ibidem, s. 311.
44
Żeńska gałąź zakonu cystersów powstała ok. 1125 r. w Tart. Pod koniec XII w. pierwsze cysterki zostały włączone do zakonu i podporządkowane władzy kapituły generalnej.
45
Zakon kartuzek jest żeńską gałęzią zakonu kartuzów. Początek żeńskiej gałęzi zakonu sięga 1145 r., kiedy to zakonnice z Prébayon w Prowansji na południu Francji przyjęły regułę kartuzów i zostały włączone do zakonu przez Anthelma, przeora La Grande Chartreuse (klasztoru macierzystego kartuzów). Jednak uznano wówczas, że kobiecy temperament nie jest w stanie znieść wszystkich rygorów samotności mnichów kartuzów, stąd reguła dla mniszek miała bardziej rozbudowaną część życia wspólnotowego. Dopiero w 1970 r. zakonnicom zezwolono na życie w pełni według reguły kartuzów. The Cartusian Nuns, http://www.chartreux.org/en/nuns/index.php [dostęp: 18.06.2019].
46
A. Czyż, Jezusa „marnotrawnego” dar „hojny” dla nas. Hermeneutyka egzystencji w prozie medytacyjnej benedyktynek epoki baroku (rękopisy sandomierskie A-1 i A-17), referat wygłoszony na II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej Filozoficzne aspekty literatury, Lublin, 26 października 2018 r.
47
T. Fitych, Michael Willmann – współtwórca i uczestnik krzeszowskiego kręgu religijno-kulturowej wymiany darów, „Perspectiva.