Ek het my in die los sand langs Cinthia se graf in ’n bondel opgerol. My longe skoongeskree. Tannie Suzy, en al wat ’n ander outannie was, het my natuurlik try troos, maar dit het als net vererger.
Hulle geraamtevingers om my arms het soos die arend se kloue gevoel. Ek het net aanhou skree, al hoe harder tot ek hees was.
Agter die sentrum kies ek sommer die eerste straat en hoop dit bring my vandag nog by die huis uit. Die straatname is lankal weg, gesteel. Dit hang seker nou teen een of ander ou se kamermuur. Was ek so lanklaas hier?
Die son is ook vrek warm. Die sweet het die verband al papnat, dit loop teen my voorkop af. Dit brand my oë. Ek vryf daaraan, maar dit help nie regtig nie. My kopvel onder die stuk lap jeuk dat dit vrek.
’n Paar treë die straat in hoor ek die geroggel van ’n grassnyer se enjin. Dit klink of die ding sukkel om te start, maar dan vat hy. Die klank skreeu eers in my ore, toe vibreer dit deur my ingewande. My hande begin bewe. Waar de donner is ek?
Ek voel-voel na my pakkie sigarette in my broeksak, trek die laaste een uit en bring dit na my lippe. Die leë pakkie smyt ek sommer in die straat neer.
Die dimp op my lippe en die rook in my longe smaak soos water in die woestyn. Vir drie blokke loop ek rustig so suig-suig en uitblaas. Toe gewaar ek ’n bekende rooi baksteenhuis op die hoek. Ons huis behoort nou net verder op in die straat te wees, op die ander hoek. Voor die rooi huis gaan staan ek eers onder ’n boom en rook klaar, met my oë toe.
My bors brand, dis soos ’n waarskuwing. In my verbeelding soengroet ek die rook vaarwel, die lug in. Die reuk hang nog tot die wind dit saam met die as op die paving wegwaai. Toe sien ek hom: ’n arend wat met sy wit kop en geel snawel deur die boomtakke skeur.
Dis weer sulke tyd.
Die pille, of eintlik die tekort daaraan, het sy nagevolge – kom ons noem dit maar onttrekkingsimptome. Dit skommel my kop deurmekaar en los my dan op plekke wat nie eens bestaan nie.
Ek krap met my naels onder die verband, die dimp se stompie tussen my vingers skuur teen my voorkop. Ek moet eerder probeer fokus. Wat kan ek onthou?
Oukei, ek onthou die huis waar ek in my graadvier-jaar, die dag ná Cinthia se begrafnis, gaan bly het. ’n Huis met blou mure wat my ouma in haar jonger dae glo self geverf het. Met ’n houtvoordeur wat by ’n klein ingangsportaal inloop.
’n Huis op die hoek van Bergstraat en Agtstelaan. ’n Omgewing waar Cinthia in haar kinderjare nog buite kon speel. Maar nie ek toe ek jonger was nie. Te veel crime.
Ek onthou in die ingangsportaal hang daar ’n portret van my oorlede oupa teen ’n rooi muur. Hy het ’n geweer in sy hand en ’n helmet op sy kop. Hy kyk veroordelend deur sy klein, ronde brilglasies. Sterk, jong, manlike gelaatstrekke en saamgeperste lippe. So sonder ’n smile.
Dis ’n oupa wat ek nooit geken het nie. ’n Drie-en-twintigjarige man wat ook nooit die geboorte van sy enigste dogter gegun is nie. Nicholaas Fouché het gesneuwel, soos die history-boeke sê, op die slagveld by die grens, net voor Cinthia se geboorte. Angolan Bush War. 1976.
My hart klop vinniger.
Ek sak af op my hurke op die sypaadjie, knyp die dimp tussen my vingers en trek die veters van my sneakers stywer. Fokus. Moenie panic nie. As ek dit alles net kan vashou in my mind, sal ek die pad vind.
Ek onthou my ouma se sitkamer – so my brein is nie heeltemal suf nie. ’n Sitkamer met stokou bruin meubels wat my selfs op die warmste dag kan laat vries. ’n Groot, ouerige TV wat net aangesit word wanneer die ouvrou se soaps wys. Sy probeer so krag spaar, maar soms cut Eskom haar ook uit soos ’n deleted scene. Sy gooi dan so ’n lekker tantrum dat die porseleinbeeldjies, wat op ’n rak langs die TV staan, moet koes om nie raakgegooi te word nie.
Ek was nog altyd oortuig daarvan my ouma se beeldjies is getoor, want dit voel soms of hulle ’n mens dophou, of die porseleinkatte in die nag kan real word om jou te knife.
Ek asem diep in deur my neus, die herinnering aan die reuk van my ouma se gebak wat ’n mens onverwags tref as jy by die huis inkom, skielik by my. ’n Reuk wat almal dink heaven is all about. Die reuk van soet koeksisterstroop en vars brode. Soms gemeng met oumensmedisyne.
Die eerste deur wat uit die gang loop is die kombuis. ’n Kombuis met twee staalkaste, ’n outydse yskas, ’n tafel met twee stoele en ’n ou gasstoof.
Verder aan, verby die badkamer is my kamer, die deur gewoonlik toe. En dan kry mens die ouvrou se kamer. Van kleins af het ek gedink die reuk van die dood, bedompig en bitter, hang heeldag en aldag daar rond. ’n Reuk nou so vars in my geheue dat ek dit selfs hier in die staat op my tong kan proe. ’n Vomit overdose. Oumense flippen stink.
Ek moet eerder ’n grip kry en fokus op nou.
Ek staan op. Die wind waai koud teen my lyf. Vryf my oë met die palms van my hande, trek ’n laaste keer aan die opgerookte dimp voor ek weer my oë oopmaak en die stompie pad se kant toe skiet. Ek sluk ekstra hard aan die spoeg in my mond, met die hoop die ouvrou ruik nie vandag die rook op my asem nie. Sy sal weer ’n helse preek afsteek.
Ek draf die laaste ent. Dis stil. Almal is seker by die werk. My rugsak se straps sny in my skouers in, maar ek is amper daar. Amper by die huis.
2
wie luister, hoor
Ek staan eers vir ’n lang ruk voor die huis met sy vuilblou mure, my hand op die koue yster van die hek.
Zatan kom om die hoek gedraf. Sy stert swaai tussen sy bene en hy druk sy swart lyf teen my broek toe ek die hek oopmaak. Toe pis hy my sneakers nat, lippe opgekrul, net oë en tande.
Ek skud die hond en die pisplas af en vloek onderlangs terwyl ek voordeur toe stap.
“Waar was jy?” wil die ouvrou sommer met die intrapslag weet, haar grys oë donker geworry en haar kort hare onversorg.
Ek sluk swaar aan die hol gevoel wat in my keel opkruip.
My ouma vee haar deeghande teen haar voorskoot af. “Kom hier,” sê sy, haar skoongevryfde hande nou na my uitgestrek.
Sy trek my teen haar bors vas en druk die sewe lewende helle uit my uit asof sy my lanklaas gesien het. Haar bril hang skoon skeef toe sy my wegstoot. “Ek was nou net op pad om die polisie te bel – die hele dorp soek al na jou.” Toe snuif sy in die lug. “En begin jy al weer jou longe besoedel?”
As dinge kom by oordryf, kan die ouvrou jou nogal ’n paar goed leer.
“Sorry, Oums,” sê ek en sluk weer. “Ek … ek moes net vandag daar wegkom.”
“Hoe voel jy?”
Sy stoot my ’n entjie weg, haar vingers klou nog aan my arms, stukkies deeg onder haar naels. “Ek’s orraait, Oums.” Sy kyk na die verbande om my kop. Haar lippe bewe. “Ek belowe, Oums.”
“Jy’s natgesweet.” Sy los my en draai om kombuis toe. “Oums se kind is ook seker dood van die honger?” praat sy oor haar skouer. “Daar’s kos in die kombuis. Maak solank vir jou warm.”
Toe verdwyn sy kamer toe. Sy loop en mompel iets oor ’n spul telefoonoproepe om die soektog na my te staak. En iets oor ’n middagslapie van al die opwinding.
Ek gooi my rugsak op die stoel in die kombuis neer.
Die kombuis is warm. Ouma se varsgebakte brode staan op ’n afkoelrak op die tafel, en die kos op die stoof wag om vir die week gevries te word. Ek skep ’n bord vol en druk dit in die microwave. Terwyl ek wag vir die kos om warm te word, sit ek die ketel aan en haal vir my ’n beker uit, gooi twee opgehoopte lepels koffie in en tel nie eens die suiker nie. Een van Skadujagter se songs pols in my kop.
Ek is op die edge, die drumpel, op ’n donker pad se skouer-rimpel.
Ek