* * *
Hy talm in die donker buite die langwerpige, verbeeldinglose struktuur, neem ’n instinktiewe inventaris van uitgange, vensters en die afstand tot by sy bakkie. Die Yellow Rose moes ’n plaasopstal gewees het, ’n kleinboer se woning uit die vyftigs, voor die Khayelitsha-gety se hoogwatermerk hier verbygestoot het.
Onder die nok van die dak is ’n neonlig met die naam en ’n heldergeel roos. Rap-musiek klop binne, ’n vinnige, ontstemde hart. Daar is nie gordyne voor die vensters nie. Die lig breek uit en maak lang bane oor die parkeerterrein, ’n vrolike vuurtoring op ’n verraderlike swart rif.
Binne sit hulle dig getros om goedkoop tafels. Hy sien ’n paar Europese toeriste, die geforseerde gemoedelikheid van skrikkerige mense, soos sendelinge in ’n stat van kannibale. Hy vleg deur en sien daar is twee, drie sitplekke oop by die dennehout-kroegtoonbank. Twee jong swart kroegmanne spook daaragter om bestellings te vul. Kelnerinne gly behendig tot by hulle, elkeen met ’n geel plastiekroos flappend bo hul borste vasgesteek aan die dun wit T-hempmateriaal.
“What’s your pleasure, big dog?” vra die kroegman wat hom kom bedien in ’n vae Amerikaanse aksent. Biehg dawg.
“Het jy Windhoek?” vra hy in sy eie taal.
“Lager or Light, my friend?”
“Is jy ’n Xhosa?”
“Yes.”
Hy wil sê: “Dan praat jy met my in Xhosa,” maar hy hou hom in, want hy het inligting nodig.
“Lager, asseblief.”
Die drank en ’n glas verskyn voor hom. “Elf rand tagtig.”
Elf rand tagtig? Monomotapa gevind. Hy gee vyftien. “Hou die kleingeld.”
Hy tel die glas op en drink.
* * *
“Ek hoop julle klap nog hande as ek klaar is,” sê Griessel wanneer die ovasie bedaar. “Want ek gaan vanaand sê wat ek al in 1996 moes gesê het. En julle gaan nie noodwendig daarvan hou nie.” Hy kyk na Vera, die bruin vrou in die voorsitterstoel met die simpatieke glimlag. Die see van koppe is na hom gedraai, elke gesig ’n eggo van Vera se onvoorwaardelike ondersteuning, en hy voel die ongemak wat hom wil oorrompel.
“Ek het twee probleme met die AA.” Sy stem vul die vertrek, asof net hy daar is. “Een is dat ek voel ek pas nie hier nie. Want ek drink nie uit swakheid nie. Ek drink omdat ek moet. Ek is ’n poliesman. Moord is my spesialiteitsgebied. Elke dag.” Sy vingers het die leuning van die blou plastiekstoel voor hom beet. Hy sien sy wit kneukels en dan kyk hy op na Vera, want hy weet nie waar anders om te kyk nie. “En ek suip, want dit maak die stemme stil.”
Vera knik, asof sy verstaan. Hy soek ’n ander fokuspunt. Daar is plakkate teen die muur.
“Ons skree wanneer ons doodgaan,” sê hy, stadig en sag, want hy moet dit reg uitkry. “Ons hou almal vas aan die lewe. Ons hou verskriklik styf vas en wanneer iemand ons vingers losmaak, dan val ons.” Hy sien sy hande hier voor hom beduie, twee verbete kloue wat oopgaan. “Dit is dán wanneer ons skree. Wanneer ons weet dit sal nie meer help om te gryp nie, ons val te vinnig.”
Die mishoring by Mouillepunt weeklaag ver en diep. Hier in die kerksaal is dit stil. Hy haal diep asem en kyk vir hulle. Daar is nou ongemaklikheid, die blymoedigheid het versteen.
“Ek hoor dit, ek kan dit nie help nie. Ek hoor dit as ek inloop, as hulle daar lê. Die skree hang daar – dit wag dat iemand dit moet hoor. En as jy dit hoor, dan kom dit in jou kop in en dit bly daar.”
Iemand hoes senuagtig hier links van hom.
“Dit is ’n verskriklike geluid,” sê hy en kyk na hulle, want nou wil hy die ondersteuning sien. Hulle vermy sy oë.
“Ek het nog altyd stilgebly daaroor,” sê hy. Vera beweeg, asof sy iets wil sê. Sy moenie nou praat nie. “Want mense sal dink ek is nie lekker hier bo nie. Júlle dink dit. Nou. Maar as ek mal was, sou die drank nie gehelp het nie. Dit sou dit erger gemaak het. Die drank help. Dit help as ek by ’n moordtoneel inloop. Dit help dat ek deur die dag kom. Dit help as ek huis toe gaan en ek sien my vrou en my kinders en ek hoor hulle lag, maar ek weet daardie skree lê binne-in húlle ook. Ek weet dit wag daar en eendag sal dit uitkom en ek is bang dat ék die een sal wees wat dit hoor.”
Hy skud sy kop. “Dit sal vir my te erg wees.”
Hy kyk af na die vloer en fluister: “En die ding wat my die bangste maak, is dat ek weet daardie skree is hier binne-in mý.”
Hy kyk op in Vera se oë. “Ek drink, want dit vat dáárdie vrees ook weg.”
* * *
“Wanneer laas was John Khoza hier?” vra Tobela vir die kroegman.
“Who?”
“John Khoza.”
“Yo, man, there are so many dawgs coming in here.”
Hy sug en haal ’n vyftigrandnoot uit, skuif dit met sy palm oor die toonbank.
“Probeer onthou.”
Die noot verdwyn. “Sort of thin dude with bad skin?”
“Dis hy.”
“He mostly talks to the Boss Man – you’ll have to ask him.”
“Wanneer laas het hy met die Boss Man kom praat?”
“I work shifts, man, I’m not here all the time. Haven’t seen John-dawg for ages.” En dan is hy weg, om iemand anders te bedien.
Hy sluk nog bier, die bitter smaak oud-bekend, die musiek te hard, die basnote wat in sy borskas vibreer. Oorkant teen die venster is ’n tafel van sewe. Uitbundige gelag. ’n Gespierde bruin man staan op ’n stoel, ingewikkelde tatoeëermerke op sy arms. Hy sluk ’n groot beker weg, skree dan iets, die woorde verlore, en die leë beker word omhoog gehou.
Dis te leeg vir hom, te hol, te kunsmatig, dié vrolikheid. Dit was nog altyd, ná Kazakstan, maar dit is lank gelede. Honderd en twintig swart broeders in ’n Russiese opleidingskamp wat saans gedrink en gesing en gelag en verlang het, moeg tot op die been. Kamerade, krygers.
Die kroegman kom weer verby.
“Waar kry ek die Boss Man?”
“It can be arranged.” Hy staan daar, wagtend, sonder om ’n oog te knip.
Hy haal nog ’n vyftig uit. Die kroegman beweeg nie. Nog een. ’n Palm swiep die geld weg.
“Gimme a minute.”
* * *
“Die tweede probleem is in die Twaalf Stappe. Ek ken dit uit my kop uit en ek verstaan as dit vir ander mense werk. Stap Een is maklik, want die f … die Vader weet, my lewe is buite beheer, die drank het oorgeneem. Stap Twee sê ’n Mag groter as onsself kan ons heelmaak. Stap Drie sê gee net ons wil en ons lewe aan Hom.”
“Amen,” sê ’n paar van hulle.
“Die probleem is,” sê hy met soveel apologie as wat hy in sy stem kan sit, “ek dink nie daar ís so ’n Mag nie. Nie in hiérdie stad nie.”
Selfs Vera vermy sy blik. Hy staan ’n oomblik nog in die stilte. Dan sug hy. “Dit is al wat ek kan sê.” Hy gaan sit.
* * *
Aan die einde van sy tweede bier sien hy die Boss Man deur die vertrek aangestap kom, ’n vet swart man met ’n kaalgeskeerde kop, ’n goue ring aan elke vinger. Hy talm hier en daar by ’n tafel, sê-skree iets vir die gaste – van die kroegtoonbank af is die woorde onhoorbaar in die rumoer – tot hy eindelik hier by Tobela kom staan. Daar is fyn sweetdruppels op die gesig, asof die tog inspannend