“Ek sal dokter Louw gaan sê u is hier.”
“Karen, Karen, my vroutjie, ons kan nie nou teruggaan nie. Ons sal moet …” Otto praat sag en dringend.
“Ek wil huis toe gaan … na my huis en na my kind toe, Otto!” smeek sy snikkend. “Ek kan nie hier bly nie! Ek sal sterf! Selfs … selfs die lug ruik anders hier … Het jy dit geruik, Otto? Selfs die lug ruik … anders …”
Die lang man in die wit doktersjas kom staan by hulle en Otto voel ’n sterk hand op sy skouer druk.
“Stap binne, meneer Viljoen. Eerste deur regs.”
Otto kyk nie eens op toe hy, met sy arms nog om die snikkende Karen, binnestap en werktuiglik die bevel gehoorsaam nie. Hy laat haar in ’n stoel neersak en neem op die armleuning plaas, sy kop oor hare gebuig terwyl sy hom krampagtig aan die baadjielapelle vasklou. Sy oë is toe, en daar is druppels sweet op sy bleek voorkop. Die drang om sy vrou in sy arms te raap, met haar na die motor te hardloop en van hierdie plek af weg te ry, die wye wêreld in, is byna onweerstaanbaar. Maar hy weet dit sal onvolwasse en baie onverstandig wees.
Die man agter die lessenaar bestudeer hulle met sagte blou oë, ’n wêreld van begrip in die blik wat op hulle rus. Hierdie smart ken hy. Dis geen vreemde toneel wat hom afspeel nie. Die rou hartseer wat die jong man en sy vroutjie op hierdie oomblik ondervind, het die afgelope paar jaar deel van sy daaglikse bestaan geword. Tog gryp dit hom elke keer opnuut aan, maak dit seer.
Toe ’n hand met ’n glas water en ’n pil voor hom gehou word, neem Otto dit en laat Karen dit sluk tussen die snikke deur, sonder dat sy eintlik weet dat sy dit doen. Die dokter neem voor die venster plaas met sy rug na hulle, sy oë somber starend oor die groen grasperke voor hom.
Dis eers ná ’n hele rukkie dat die kalmeerpil sy werk begin doen en Karen haar nat gesig van haar man se bors af oplig. Die eerste wat sy sien, is die groot gestalte in wit voor die venster. Die dokter lyk vir haar soos ’n oordeelsgesant uit ’n ander wêreld.
Sy gesig is net ’n dowwe vlek voor haar toe hy begin praat, maar sy stem dring tot haar deur. Eers luister sy onwillig na hom, omdat sy moet; later omdat die onbekende stem met die teer ondertoon vir haar die eerste ligpunt van hoop skilder in hierdie donker nag van wanhoop waarin sy verdwaal het.
“Mevrou Viljoen, ek sal netnou self weer toetse doen vir my eie bevrediging, maar daar bestaan geen twyfel volgens jou laboratoriumtoetse dat jy wel leprose het nie. Ek is baie jammer dat ons in sulke omstandighede moet ontmoet, en tog is daar geen rede tot wanhoop nie, want leprose kan vandag genees word.”
Otto kyk die man strak aan.
“Jy bedoel dit werklik, dokter? Jy sê nie maar net so om …”
“Nee, meneer Viljoen. Dit is so. Leprose word vandag genees. Weliswaar kan ek nie nou sê hoe lank dit gaan duur om jou vrou weer gesond te maak nie, maar dit sal gebeur. Ek moet jou egter sê dat leprose van pasiënt tot pasiënt verskil en dat dit vir een miskien ’n maand of twee maande of ses maande duur om daarvan te genees. Vir ’n ander duur dit miskien tien jaar of … selfs ’n leeftyd.”
“ ’n … Leeftyd …” sê Karen met ontsetting, en dokter Tertius Louw vervolg vinnig:
“Ja, maar dis die baie gevorderde gevalle. Hoe gouer ’n geval onder ons aandag kom, hoe gouer is daar resultate. Party pasiënte is ook aansteeklik, ander nie, en dié wat aansteeklik is, moet natuurlik in afsondering gehou word ter wille van die mense daar buite. Dit is met elke ander aansteeklike siekte die geval. Ek wil julle asseblief vra om leprose nie as ’n siekte afsonderlik van enige ander siekte te beskou nie. Dis heeltemal verkeerd; soos talle ander siektes word dit deur ’n kiem gedra.
“Baie mense beskou leprose as ’n vloek, ’n soort bonatuurlike ding wat op jou neerdaal. Dis nie so nie. Die grootste vloek aan leprose verbonde, is die vrees wat die mens daarvoor het, ’n buitensporige vrees wat geen grond het nie.”
Karen kyk hom verbysterd aan. Wil hierdie man voorgee dat dit niks is om melaats te wees nie? Hy moet van sy sinne af wees!
Dis of die dokter haar gedagtes lees, want hy vervolg:
“Dis waar, mevrou: die meeste siektes in ’n gevorderde stadium is gewoonlik aanstootlik. Jare gelede, toe die mediese wetenskap nog nie so ver gevorder het soos vandag nie, was alle siektes iets om te vrees, iets om ’n afsku van te hê, nie net melaatsheid nie. Maar intussen het die mediese wetenskap ontwikkel. So het ons vandag inenting teen pokke – ’n afgryslike, walglike siekte wat die afskuwelikste verminking meebring indien dit nie behandel word nie. En jy dra geen buitensporige vrees vir pokke in jou hart om nie, of hoe? En wat van kanker? So oud soos die berge self en seker een van die gedugste siektes waarmee ons te doen het, en een waarvoor daar nog geen onfeilbare geneesmiddel gevind is nie, veral in sy gevorderde stadium … en tog is jy banger vir melaatsheid wat gewoonlik baie min pyn meebring en genees kán word. Kan jy nou sien, mevrou, dat jy geen grond het vir hierdie ontsettende vrees vir die siekte nie?”
Karen sluk swaar. Met haar hele hart wil sy gryp na hierdie dinge wat hy haar vertel het, en tog is sy bang … Die ingewortelde vrees by die mensdom vir melaatsheid is ook in haar hart gewortel.
Otto staar die dokter fronsend aan. Ook hy glo moeilik wat hy hoor.
“Maar die Bybel sê …” begin hy aarselend.
Dokter Louw hou sy hand op om hom tot swye te bring.
“Ek weet. En nou moet jy dit wat ek nou gaan sê, nie as kettery beskou nie. Ek loop my elke keer teen dieselfde muur vas wanneer ek ’n nuwe pasiënt opneem. Min glo my as ek hulle vertel dat melaatsheid nie so buitensporig gevrees hoef te word oor wat ‘die Bybel sê’ nie …
“Jy en die deursneemens se kennis van melaatsheid strek sover as wat julle daarvan in die Bybel lees. Die tragedie van die hele ding is dat jy meestal glad nie van melaatsheid lees nie, al word dit in die Bybel so genoem.
“Sover dit geskiedkundig vasgestel kan word, was daar geen melaatsheid in Israel in die dae van die Ou Testament nie … nie dit wat ons vandag melaatsheid noem nie. In die Hebreeuse skrif is velsiektes van verskillende soorte onder die naam terui Saraath saamgevoeg. Hieronder is velsiektes soos lekkerjeuk (jeuksiekte), omloop, psoriase en ander saamgevat, en ons Bybelvertalers het hierdie terui as melaatsheid vertaal. Die siekte wat ons vandag melaatsheid noem, is nie wat in die Bybel onder hierdie groepering voorkom nie.
“Onder meer word daar gepraat van melaatsheid van huise, van klere … en ons ken die siekte nie só nie. Mirjam is byvoorbeeld uit die laer gestuur, ‘melaats, wit soos sneeu’, en Gehasi, ‘melaats, wit soos sneeu’. Wat ons vandag melaatsheid noem, is nooit wit nie. Jy kan dus sien dat ’n wanindruk gewek is, en so is ’n tradisionele weersin deur die eeue teen hierdie besondere siekte opgebou. Daar het ’n stigma aan melaatsheid begin kleef wat die siekte nie verdien nie. Melaatsheid is afkomstig van ’n kiem waarmee ’n mens in aanraking kom, hoe en waar weet ’n mens gewoonlik nie. En tog wek, om een voorbeeld te noem, sifilis, wat ’n ‘vuil’ oorsprong het, nie die weersin in die mens op soos wat leprose doen nie. Die stigma wat eintlik eersgenoemde toekom, kleef aan laasgenoemde.”
Sy oë gaan beurtelings van die een na die ander. “Dan moet julle ook in ag neem dat leprose baie moeiliker aansteek as baie van die ander siektes waarmee julle daagliks in aanraking kom. Tering is byvoorbeeld baie aansteekliker as melaatsheid, en tog sal julle met groter vrymoedigheid by ’n teringinrigting instap as wat julle vanoggend hier ingery het, nie waar nie?”
Hy sien die erkenning in Otto se oë, en sug saggies. Soos talle kere tevore voel hy weer asof iets binne-in hom wil losbreek.
Die algehele onkunde van die gewone mens in verband met leprose is soos ’n doring in sy vlees. In verband met ander siektes word die mensdom gedurig opgevoed. So word die eerste gevaartekens van kanker byvoorbeeld