Dit is reeds skerp skemer toe Herman met sy motor by die stalle verbyry en vir oulaas vir Wynand wuif wat net op pad terug huis toe is. Die motorligte is reeds aangeskakel. Net toe hy om die draai wil gaan, moet hy vinnig rem trap en skerp na links swenk om nie die donkies te tref nie. Dit is egter nie van skrik dat hy ’n oomblik lank roerloos agter sy wiel bly sit nie. Toe spring hy uit en terselfdertyd klink Wynand se voetstappe agter hom op. Uit die hoek van sy oog sien hy oom Fasie ook vinnig aangewikkel kom om die spektakel wat helder in die motor se ligbaan te sien is, van nader te kom beskou.
“Hemel! Dis jy!”
Soos ’n paar uur gelede, kyk die onstuimige groen oë weer opstandig in Herman s’n. Met kniekoppe tot by haar ken opgetrek, sit sy op die hoek van die lendelam donkiekar met ’n string kleingoed neffens haar. Maar hoewel sy besmeer en beteuterd lyk, wys sy gou dat daar niks met haar gees skort nie. Sy lig haar ken parmantig.
“Wat is so snaaks? Het jy nog nooit donkiekar gery nie?”
“Ja, maar …” Toe gooi Herman sy kop agteroor en skaterlag. “Wil jy vir my sê die ou dame het besluit sy wil vannag op die vlakte slaap? Maar sy kan aangerand word!”
Wynand kyk hom vererg aan en sê bedaard: “Is daar nog ’n ou dame ook? Juffrou, waar het jou motor gaan staan?”
Herman proes, maar sluk dit weg toe Wynand hom openlik ontevrede aankyk. “Jy verstaan nie, Wynand. Jy het nie geluister toe ek julle vanmiddag vertel het nie. Die ou dame is ’n 1934-Fordjie met die baie beskrywende naam van Tjorries.” Hy kyk met vonkelende oë na die bondeltjie mens op die hoek van die donkiekar. “O ja! Daar was mos nog ’n passasier ook! Of het hy agtergebly om die ou dame te beskerm?”
“Aag, gaan na die duiwel, man! Tjorries het nóg ’n pap wiel gekry – wat my natuurlik glad nie verbaas nie. Dis verskriklik soos hierdie paaie lyk! Dis ’n skande, om dit sag te stel. Die skerp klippe lê …”
“Hokaai! Moenie met mý baklei nie,” keer Herman laggend, sy hande afwerend voor die blitsende oë. Hy wys met sy duim. “Hier is die man wat jy moet pak. Hy is op die raad, nie ek nie.”
Haar oë vlieg na die ander man, maar vreemd, dit is of haar sêgoed skielik opdroog. Sy kyk vinnig weg en oom Fasie stap haastig nader.
“Kom, niggie, dat ek jou afhelp.” Sy kreun hardop toe haar voet grondvat en die ou oom kyk bekommerd na die vuil gesig waarop hy duidelik die spore van ou trane kan sien.
“Wat makeer? Het jy nie dalk die motor omgegooi nie?”
Sy skud haar kop en maak haar stram rug reguit. “Nee, oom, regtig nie. Dis net …”
“Nee, oom Fasie, motor omgooi sou sy nie, al wou sy ook. Daardie bejaarde ou dame van haar kan nog kwalik twintig kilometer per uur haal …”
“Herman, bly jy nou stil en hou op om haar so te terg,” berispe oom Fasie kastig streng, maar met ’n glimlag om die mondhoeke. Mag, waar sou die meisiekind aan ’n 1934-Fordjie gekom het? Hy wens hy kan hom … haar te siene kry. Op sy dae het hy self so een gehad en wás hy windmakerig!
“Nee, oom, sien,” verduidelik sy met ’n dwars blik na Herman, “toe kom dié ou man op sy donkiekar verby en ek vra of ek nie kan saamry nie. En hier is ek. Ons het darem eers vir Tjorries uit die pad gestoot.” Die groen oë blink bekommerd. “Hulle sal haar mos nie regtig aanrand … ag, ek bedoel, iets aandoen nie, nè, oom? Sal sy veilig wees tot môre wanneer ons haar kan gaan haal?”
“Natuurlik, niggie. Herman praat sommer kaf. Jy is nou in ’n ordentlike kontrei. Niemand sal iets aan haar doen nie en ek sal haar self môreoggend gaan regsien … ag, ek bedoel, gaan haal.”
“Net ’n oomblik.” Sy is verplig om die derde man in die oë te kyk, want hy spreek haar direk aan. “As jou eindbestemming nie te ver is nie, juffrou, kan ons help om jou daar te kry. Of jy kan jou mense bel en verwittig dat jy teenspoed gehad het. Waarheen was jy op pad?”
Sy frons liggies … “Nêrens nie. Ag, ek bedoel ek is waar ek wou wees. Dit is mos Rietkuil dié, dan nie? Oom is seker Hechter, nie waar nie?” Sy praat met oom Fasie en maak asof Wynand nie bestaan nie.
“Ja, sus, ek is Hechter en dit is Rietkuil dié, maar … hoe’t jy gesê? Was jy op pad hiérheen?”
“Ja. Ek het nie laat weet ek kom vanaand nie, maar oom-hulle het my tog verwag. Ek moet dan oormôre begin.”
“Hoe sê?” Oom Fasie krap sy agterkop dat sy velhoed windskeef oor sy een oor hang. “Sussie, nee maar hier is seker ’n fout. Hoe meen jy nou – ons verwag jou?”
Die ander twee mans se oë is ook skerp en toe is dit of daar meteens ’n lig vir een van hulle opgaan. Breed glimlaggend laat hy hoor: “Maar, oom Fasie, natuurlik verwag jy haar. Oom het netnou gesê oom wens hier wil ’n vroumens uit die blou lug val en … Maar oom onthou tog waaroor ons netnou gesels het, nie waar nie?” hou Herman guitig vol, die duiwels dansend in sy oë. “Nou ja, hier is sy, hier reg voor oom!”
“Ag, Herman, man, hou nou op met jou stuitigheid! Ek verstaan niks hiervan nie. Wat sal die meisiekind hier op Rietkuil kom soek en dan nog sê dat ons haar verwag …” Toe val oom Fasie se mond oop en hy kyk verbaas na Herman. “Jy bedoel … bedoel …” Sy stem laat hom in die steek en sy knopperige wysvinger swaai vraend na die klein mensie hier teen sy boepmagie. Hy staan so ’n tree agteruit. “Kind, wat is jou naam?”
Herman spring haar weer voor, maar dié keer rus sy oë op die stil gestalte skuins voor hom. “Ek het julle mos al vanmiddag gesê. Haar naam is Nic, en sy gesels met haar naamgenoot. Ek het julle tog vertel, maar julle wou my nie glo nie!”
“Herman, staak hierdie lawwigheid. Juffrou, wie is jy?” klap Wynand Hechter se stem meteens tussen hulle en die klein lyfie ruk.
Sy wend haar tot oom Fasie. “Oom is seker die baas van Rietkuil, nè?”
“Oom Fasie is nie die baas van Rietkuil nie. Ék is. Nou … wie ís jy, juffrou?”
Sy kyk verslae op na die streng gesig wat nou reg voor haar in die ligbaan verskyn het. Vir oom Fasie het sy kans gesien. Sy is seker sy sou hom kon hanteer. Maar hierdie man … “Nou ja, ek is … is …”
Herman sien dat sake begin skeefloop en hy tree vinnig nader. Sy glimlag het verdwyn. As dit is soos hy skielik dink dit is, het ou Niek en al sy trawante saam met die donkiekar hier aangekom. Vanaand is hier moeilikheid op Rietkuil se werf!
“Jy is die nuwe voorman, nie waar nie?”
“Ja. Ek is.” Sy vermy die blik van die groot man hier voor haar en kyk hulpsoekend van Herman na oom Fasie. “Maar julle het tog geweet ek kom. Oom het my aangestel en …”
“Nie ek nie. O, hemel, nee, gelukkig was dit nie ek nie, want dan sou ek iets vinnigers as ’n donkiekar moes soek om hier weg te kom. Nee, sussie, nee, dis nie ék wat jou aangestel het nie. Dis hierdie man.”
Meteens dawer Rietkuil se werf soos oom Fasie lag, en al lyk die ander man se gesig soos ’n granietblok, kan hy nie ophou nie. “Wynand, en jy kry vir ons so wraggies in die stilligheid ’n voorvrou pleks van ’n voorman!”
“Dis geen grap nie.” Die donker oë blits in die groenes. “Ek het geen vroumens aangestel nie. Ek is nie mal nie.”
Van kleins af het sy geleer dat aanval die beste verweer is. Sy pluk haar skouers agteroor en kry haarself twee sentimeter langer gerek. “Nou ja, ek is ook nie mal nie. Hier in my hempsak staan swart op wit dat ek deur ene W. Hechter as voorman op die plaas Rietkuil aangestel is en dat ek op die eerste met my diens hier moet begin, geteken op die soveelste dag van die dit-se-datse maand van hierdie jaar … de lot. Nou – wie is mal?”
Oom Fasie se mond hang al weer oop en daar is verbysterde bewondering in Herman se oë.
“Ek gee nie om wat daar geskryf of geteken staan nie. Dis belaglik! Ek wil ’n voorman hê … nie ’n voorvróú nie!”
“Die