Ena Murray
Rabbedoe van Rietkuil
Jasmyn
1
“Verdeksels! Dit ook nog!”
Die motordeur word met min ontsag vir sy klaarblyklik hoë ouderdom toegeslaan en ’n paar misnoegde groen oë blits op die pap wiel. Met ’n hoorbare gekners van tande begin sy na die domkrag soek. Eindelik diep sy dit op terwyl die wêreld besaai lê met koffers en kartondose. Nou om die ding staan te maak … en haar nare voorgevoel word bewaarheid. Hoe sy ook al probeer, dit wil na geen kant toe beweeg nie.
Met ’n oliebesmeerde hand vee sy die donker krul ongeduldig van haar beswete voorkop weg. Sy blik verwoed na die moordende Karooson en laat haar kop mismoedig sak.
“Nou toe. Jy wat so dapper en kordaat was – wat nou?” praat sy hardop met haarself. Sy kyk om haar rond. Sy bevind haar in die middel van nêrens. Agter haar lê die lang stofpad en voor haar strek dit tot in die oneindigheid uit. Om haar is die stilte van die Karooveld, sy vaal bossies en ysterklippe wat blinkwit in die gloed van die son vertoon.
Mistroostig gaan sit sy op die trappie van die 1934-Ford-sedan en byt hard op haar tande. Nee toe, wie wil nou grens? gesels sy in haar gedagtes voort. Jy sien dan kans vir so baie dinge en nou laat ’n uit-die-oude-doos-domkrag jou hier op moedverloor se vlakte sit en huil. Jy was gewaarsku. Nic het vir jou gesê jy is mal, stapelgek, ’n geval vir ’n psigiater. Maar toe het jy vir alles ’n antwoord gehad, nè? En nou is jy nog skaars van die huis af weg en hier sit jy, koudgesit deur ’n simpele ou domkrag.
“Aag, bly stil!” snou sy die tartende stemmetjie toe en vee die nat strepe van haar wange met driftige bewegings af. “Ek is g’n skaars van die huis af weg nie! Ek ry al van vanoggend af en ek het nog nooit vandag geëet nie, nie nat of droog oor my lippe gehad nie, omdat ek te bang is ek sal nie my bestemming bereik voor dit donker raak nie. En ek kán ’n ou domkrag hanteer, dit moet net nie steeks wees nie,” hou sy koppig vol.
Maar Nic het jou gesê jy kan dit nie op die pad waag met hierdie ou rammelkas nie, hou die stemmetjie vol.
“ ’n Nuwe motor kan ook ’n pap wiel kry,” baklei sy kliphard terug. “Dis nie te sê omdat ou Tjorries uit die jaar toet dateer, dit haar skuld is dat sy ’n pap wiel gekry het nie.”
Ja, maar ou Tjorries se skoene is lankal gedaan. Jy kan bly wees ’n verkeersbeampte het jou nog nie vandag teëgekom nie, anders sou jy nog in die tronk ook beland het, tart die stemmetjie vermakerig.
Die groen oë lyk nou behoorlik dreigend. “Hoor hier, gaan ledig jou ledigheid op ’n ander plek en los my en Tjorries uit. Ons het tot hier gekom sonder jou hulp of kritiek. Gaan terug plaas toe, na Nic toe. Julle twee pas bymekaar, ewe pessimisties en … en … beduiweld.”
“Ekskuus?”
“Ek sê jy kan in jou malle verstand … O!” Sy staar verbysterd in twee grys oë en haar mond val spontaan oop. Weer word ’n stowwerige hand oor die vuil gesig gevee en die groen oë is baie stip. “Waar de duiwel kom jý vandaan?”
“Wie? Ek?”
“Natuurlik jy!” Die welige donkerbruin bokstert swaai wild en haar stem klink openlik vyandig. “Ek sien niemand anders met wie ek kan praat nie.”
Die man se bekommerde frons verdiep merkbaar. Hy wys met ’n vinger in die rigting van Tjorries se onderwêreld. “Jy bedoel … daar lê nie iemand onder haar … hom … dit nie?”
“Nee, en moenie my motor ’n dit noem nie. Sy is …”
“Jy bedoel jy is alleen … heeltemal alleen?”
“Ja. Wat is so snaaks daaraan?”
Nou is die man se gesig heeltemal ernstig, sy oë speurend, sy mond skepties. “Maar met wie het jy so te kere gegaan toe ek hier stilgehou het? Jy het my nie eers gehoor kom nie. Jy het soos ’n mal ding hier gestaan en babbel en arms geswaai en …”
“Ja, ek weet,” val sy hom vinnig in die rede en kan teen wil en dank nie ’n verleë blos keer nie. “Ek het sommer met die duiwel gepraat.”
“O?”
“Ja. Hy het my domkrag gebreek sodat ek nie die pap wiel kan vervang nie.”
“O!” Sy oë vonkel meteens. Vir hom het dit nie na ’n pratery geklink nie. Vir hom het dit eerlik geklink of sy ou Niek na sy eie warmplek toe aan ’t stuur was! Hy kyk vol belangstelling na haar. “Wat is jou naam?”
“Nic.”
“Wat?” Meteens gooi hy sy kop agteroor en skaterlag en dit lyk nie of die kwaai blik van die groen oë hom enigsins hinder nie. “Maar nou verstaan ek ook. Nic en Niek. Jy het maar net met jou naamgenoot gesels!”
“Snaaks. Baie snaaks. En wanneer jy nou klaar jou simpel grappie geniet het … kan jy my ’n domkrag leen? Een wat werk, bedoel ek.”
Hy bedwing sy lagbui, maar sy oë bly vonkel. Hemel, wat ’n stukkie mens! Hy het hom al van ver af sit en verwonder aan die vreemde spektakel voor hom in die pad en toe hy stilhou, kon hy kwalik sy eie oë glo. Doerie jare se Fordjie, klaarblyklik met ’n gekweste agtervoet, het reg in die middel van die pad gestaan en naas dit – naas haar – ’n vroumens wat beduie asof sy besig is om ’n simfoniekonsert te dirigeer. Tog was die hele prentjie so vreemd dat hy nie aan lag gedink het nie. Hy was bekommerd. Die vroumens het vir hom heeltemal van haar trollie af voorgekom.
Hy draai nou gehoorsaam om en gaan haal sy domkrag, maar toe hy ewe goedgemanierd met die omruil van Tjorries se agterskoen wil begin, word hy sonder meer uit die pad gestoot.
“Ek sal dit self doen. Jy sal jou besmeer,” word hy bondig meegedeel en hy vou sy arms en staan tru, wagtend dat die groen oë die een of ander tyd hulpsoekend sal opkyk. Maar hy wag vergeefs. Selfs toe een van die moere hardnekkig weier om los te gaan. Twee verspotte klein voetjies spring boosaardig op die moerslinger en siedaar, ta is los. ’n Paar minute later kry hy sy domkrag terug en word die vuil hande teen mekaar geklap om die stof af te kry en toe word hulle ongeërg teen die langbroek afgevee om twee oliestrepe agter te laat.
“Ditsem! Nou is ek weer reg.” Die eerste keer sien Herman Marais haar glimlag. “Dankie, oom. Hoop ek kan weer eendag vir oom ’n klip uit die pad rol. Nou toe, ou meisie,” gesels sy met Tjorries, “jy moet jou pote nou fyn neersit, hoor? Ek het nie pets en seloesjin nie. Dus moet jy jou gedra of ons twee slaap vannag op die haaivlakte.”
“En dit sal darem nie by twee sulke waardige dames pas nie, nè?” klink ’n sarkastiese stem by die venster op en toe die groen oë syne ontmoet, vervolg hy verontwaardig: “Wat bedoel jy met óóm? Wie is jou oom? Hoe oud is jy altemit?”
“Dit, oom, vra ’n mens nooit vir ’n dame nie, nè, Tjorries? Dink ’n bietjie dat ’n man so skaamteloos kan vra hoe oud ons twee is!”
Die groen oë vonkel, want ou Niek, haar naamgenoot, is voorlopig veilig in die kattebak toegesluit saam met die stukkende domkrag. Hoop die ou blikskater laat haar nou met rus. Sy buk beslis vooroor en, wonder bo wonder, asof sy skaam is vir haar vorige gedrag, tjoi-tjoi Tjorries heel gewillig. Soos die vreemdeling gesê het: Dit sal darem nie by ’n dame van haar ouderdom en status pas om die nag op die haaivlakte deur te bring nie. “Tot siens, oom. En nogmaals dankie, hoor? En onthou van die klip!”
“Los die klippe. Bly jý net uit my pad in die toekoms!” skreeu hy agterna toe sy met so ’n vaart wegtrek dat Tjorries se agterstewe stuitig wip. Glad nie paslik vir so ’n ou vrou nie, dink hy grimmig.
’n Paar minute later is dit Tjorries en haar passasier wat moet hoes toe hul weldoener in ’n vermakerige stofwolk by hulle verbyjaag.
“Hierdie wêreld se boerklonge is anders as dié wat ons ken, Tjorries. As hy enigsins ’n heer was, sou hy agter my gebly het om byderhand te wees ingeval ons dalk weer moeilikheid kry.” Sy gee ’n harde snork. “Om vir my te kom sê ek is ’n naamgenoot van die duiwel. Almal noem my nou wel Nic, maar dis sommer ’n bynaam. Haai, ek het hom nie eens sy naam gevra nie.” Toe glimlag sy weer. “Die óóm het hom darem glad nie geval nie. Dit sal hom leer om vir my – en vir jou – so