“Nee, toe nou, wat is dit dan vanmôre? Ons praat nie nou oor sulke dinge nie.” Hy klink ongeërg, maar sy oë is skerp. Sy verlang na Kobus, besef hy.
“Jy skram altyd weg wanneer ek daaroor wil praat, Zak,” betig sy hom. “Maar daar gaan ’n dag kom dat ek nie meer hier sal wees nie, Zakkie. Het jy dan nog nie die regte meisie raakgeloop nie?”
“Ou Moedertjie, moenie dat ons nou weer dáároor begin praat nie. Wil Ma my so graag aan ’n ander vroumens afsmeer?” Hy buk af en soen haar vlugtig op die gerimpelde voorkop. “Eendag, een van hierdie mooi dae, verras ek Ma nog. Net nie so haastig wees nie, mevrou Coetzenbergh.”
Sy sien hom wegstap en sug saggies. Hy sê dit elke keer ... een van hierdie mooi dae. Maar dié mooi dag breek net nie aan nie.
Terwyl Zak se ma verlangend wonder wanneer haar oudste seun sy bruid sal huis toe bring, stap daardie selfde seun met lang treë na sy bakkie en voel allermins na ’n potensiële bruidegom. Die onaangename herinneringe aan ’n onbekende vroumens is nog vars in sy geheue en hy voel heel tevrede dat hy nog nie die mal perd opgesaal het deur hom aan een van dáárdie geslag te verbind nie.
Baie ver van die spogplaas Rocklands daar in die hart van die Groot-Karoo, staan Isolde Cilliers nog stomend.
Sy sou nooit kon raai daar bestaan sulke onbeskofte mense nie. En dit nogal die gawe Kobus se broer! Sy sluk. Dan is daardie ongemanierde buffel mos nou ook haar swaer!
Sy gaan sit peinsend op die rusbank terwyl die woede in haar bedaar en kommer al vinniger begin oorneem.
Iets is hier verkeerd, vertel haar verstand haar. Hoe meer sy aan die pas afgelope gesprek dink, hoe sekerder word sy dat Kobus se mense nie weet dat hy al klaar getroud is nie. Maar Kobus het hulle verseker dat hy kontak met sy ma en broer gemaak en hulle van sy voorgenome huwelik vertel het.
Die onrus begin in haar aangroei. Wat weet hulle eintlik van hierdie gawe Kobus af?
Amper niks, besef sy. Net wat hy self te vertelle gehad het en wat Richard beaam het – en teen hierdie tyd behoort sy goed te weet dat sy woord selde geloofwaardig is.
Die gedagte aan haar gewese verloofde laat haar terugleef die verlede in.
Richard Latsky is die bekendste prokureur hier op Skoonspruit, ’n groot dorp nie ver van Johannesburg af nie. Hy het vir homself naam gemaak as ’n man wat selde of nooit ’n saak verloor, en een wat nie huiwer nie om sy eie gewete te verkrag om dit reg te kry.
Toe haar ouers kort ná mekaar oorlede is, keer Isolde terug na Skoonspruit om by haar jonger sussie te wees. Martina is in matriek en sy self ’n gekwalifiseerde maatskaplike werkster, wat deur die goedgesindheid van die departement ’n oorplasing na Skoonspruit kry. Haar ouers se plaas word verkoop en sy en Martina trek dorp toe. Richard Latsky was haar oorlede pa se prokureur, en sy en Martina leer om baie op hom te steun. Hy is nie net hul prokureur nie, maar ook algemene raadgewer. Hy is besonder behulpsaam en vriendelik en mettertyd ontstaan daar ’n sterk vriendskap tussen hom en Isolde wat ’n jaar later op ’n verlowing uitloop.
Maar soos die tyd vorder en Isolde al meer deel van Skoonspruit en sy mense word, bereik allerhande storietjies haar ore. Stories wat haar ongelukkig begin maak. Sy wil aanvanklik nie glo wat sy hoor nie. Teenoor haar en Martina is hy altyd onberispelik en hy het hulle mooi gehelp ná hul ouers se dood. Tog moet sy later aanvaar dat, hoewel miskien ’n bietjie oordrewe, daar tog waarheid in die stories steek wat die ronde oor haar verloofde doen.
So gaan die tyd verby – tot sy op ’n dag finaal moet besluit of sy kans sien om die res van haar lewe met ’n man te slyt wat niks in sy pad na roem en geld laat staan nie. Sy sien egter nie kans om haar toekoms te deel met iemand wat bereid is om sy eie gewete te verkrag ter wille van aansien en tydelike voorspoed nie, en gee sy ring terug.
Hy wil dit nie aanvaar nie. Daar volg lelike rusies, maar op die ou end moet hy maar sy ring terugneem. Hy laat haar nietemin goed verstaan dat hy dit nie as finaal beskou nie. Hy laat haar ook nie met rus nie. Sy is lankal oortuig dat dit nie is omdat hy haar so vreeslik liefhet nie – hy word intussen ’n haan onder Skoonspruit se nooiens – maar net omdat hy nie daaraan gewoond is om nee vir ’n antwoord te kry nie en omdat hul verlowing die eerste mislukking in sy lewe was.
Die verbreking van haar verlowing het Isolde nie noemenswaardig ontstel nie. Sy besef dat sy hom nooit werklik liefgehad het nie, maar net baie afhanklik van hom geword en gewoond geraak het daaraan om op hom te steun. Die feit dat sy nie ten gronde gegaan het sonder hom nie, is natuurlik ’n doring in die egoïstiese heer se vlees.
Isolde weet nou dat sy eintlik ternouernood groot ongelukkigheid ontkom het, en is dankbaar dat haar oë betyds oopgegaan het. Tog is sy ’n bietjie bekommerd oor haarself.
Sy het haar werk waarin sy baie gelukkig is. Sy het ’n groot vriendekring. Aan geselskap en bewondering het sy geen tekort nie. Tog kan sy haarself ná die ervaring met Richard nie so ver kry om weer ernstig oor ’n man te dink nie, en die een bewonderaar na die ander blaas dan maar die aftog en trou met iemand anders.
Martina bekwaam haar as onderwyseres en kom bly weer saam met haar suster in die woonstel op Skoonspruit toe sy so gelukkig is om ’n pos op haar geboortedorp te kry. Martina met haar donker hare en bruin oë is ook ’n baie gewilde meisie, want sy het ’n opregte, sagte geaardheid, en die Cilliers-susters se woonstel is ’n gewilde bymekaarkomplek vir die jongmense van Skoonspruit.
Tog kry Isolde die afgelope tyd die gevoel dat sy stadigaan op die agtergrond begin verdwyn, dat die lewe by haar begin verbygaan en sy nie meer werklik deel daarvan is nie. Dit is al meer Martina se ouderdomsgroep wat die woonstel op horings neem en die ouer suster wat haar dan taktvol in haar slaapkamer terugtrek.
Op ’n dag kom sy tot die ontnugterende ontdekking dat sy vinnig besig is om ’n oujongnooi te word. Sy is ses en twintig. Vriendinne van haar ouderdom is reeds almal getroud en besig om ’n krosie groot te maak. Dit is nog net sy wat los rondloop.
Dit is ook die dag dat sy besef hoe ver sy al op die eensame pad van oujongnooiskap gevorder het. Sy gaan fronsend op haar bed sit en neem haar lewe van die afgelope jaar of so in oënskou en besef dat sy reeds in ’n groef verval het. Sy gaan deesdae selde uit, want daar is eintlik nie meer ongetroude mans van haar ouderdom op die dorp nie. Sy sit ’n onrusbarende aantal aande in die week alleen tuis met ’n boek of die televisie of naaldwerk as geselskap, terwyl Martina saam met die jongklomp uit is. Wat meer sê, sy begin dit verkies om haar aande in haar eie geselskap deur te bring – ’n baie gevaarlike teken.
Daarom dat sy sedert hierdie ontdekking aan Richard se pleidooie toegee om weer saam met hom uit te gaan. Hy is ook nog nie getroud nie, en hoewel sy weet dat dit nie is omdat hy nog aan haar verkleef is nie, is hy nou byna die enigste man op Skoonspruit van haar ouderdomsgroep met wie sy kán uitgaan.
Een aand daag hy nie alleen by die woonstel op nie, maar bring ’n ander man saam – Kobus Coetzenbergh. Hy vertel dat hy ’n skatryk jong boer is, afkomstig van dieselfde plek as Richard. Sy ouers en Richard s’n is al jare lank bure. Kobus is in die stad in verband met besigheid en Richard het hom raakgeloop en oorreed om die naweek saam met hom Skoonspruit toe te kom.
Toevallig is Martina daardie aand tuis en die twee jongmense kom sommer uit die staanspoor goed klaar. Van dié naweek af ry Kobus gereeld Skoonspruit toe. Nie omdat hy Richard se geselskap so besonder aangenaam vind nie, maar om ’n rede wat Isolde eers besef toe die koeël reeds deur die kerk is.
Martina en Kobus ken mekaar maar veertien dae toe sy een aand met sterre in haar oë die woonstel binnestap en by haar suster op die bed kom sit.
“Ek het gedink jy slaap al,” sê Martina. Isolde klap haar boek toe.
“Nee. Ek het so begogel geraak dat ek die boek nie kon neersit nie. Wêreld, maar dis al laat. Ek het nie besef ...” Sy kyk haar sussie fronsend aan. “Martina, ek wil nie prekerig klink nie, maar jy was die afgelope veertien dae elke aand tot bitter laat uit. Jou werk gaan daaronder ly. Jy sal die joligheid so ’n bietjie moet inkort, sussie.”
Martina