Met ’n angstige, vraende blik in haar mooi oë kyk Maria op na die hoof, maar hy glimlag vriendelik en gerusstellend en vra haar om te sit.
Op die puntjie van die stoel gaan sit sy, haar hande in haar skoot gevou en bewegingloos, haar oë vas op hom gerig, en wag vir Johan om te praat.
Die kamer, stil, afgesonder van die gewoel en rumoer van die druk skoollewe daar buite en tog die spil waarom alles draai, het vir haar pynlik onaangename herinneringe, en hoewel vanoggend nooit ’n herhaling van dáárdie oggend kan wees nie, is sy allesbehalwe gelukkig. Maar niks van die ongemak en onrus is op die stil jong gesig te bespeur nie. Uiterlik kalm wag sy geduldig haar hoof se woorde af.
Die buitengewone kalmte en selfvertroue wat Maria aan die dag lê, het Johan van die eerste dag af opgeval. Hy vind so ’n mate van kalmte in so ’n jong kind vreemd en onnatuurlik. En tog sou hy dit miskien ook maar aanvaar het, soos almal skynbaar doen, as dit nie was vir ’n klein, en vir iemand anders moontlik onbeduidende, voorvalletjie in sy klaskamer nie.
Hy het dié dag, glad nie volgens gewoonte nie, met ’n paar vreemde probleme gekom en ’n paar van die kinders gevra om dit op die swartbord te probeer doen. Andries het die eerste een geneem en foutloos gedoen, amper net so gou as wat hy dit self sou gedoen het.
“Mooi, Andries,” het hy hom gekomplimenteer en die tweede opgeskryf. En dis toe hy omdraai om vir Maria te vra om dit te probeer doen dat hy die onverbloemde angs in haar oë gewaar het. Intuïtief het sy aangevoel dat hy haar gaan vra om dit te doen en sy kon nie. Nie onvoorbereid nie. So iets het nog nooit met hulle gebeur nie. Meneer Fouché het hulle altyd genoeg tyd gegee om die probleme voor te berei, en dan het sy hulle op die punte van haar vingers geken. Nou het haar brein botstil gaan staan sodat sy nie eens die warboel van x, y, z’s kon uitmaak nie. Die figuur wat hy so netjies daar op die swartbord geteken het, het haar vyandig aangestaar. Waarom? Omdat sy nie graag so haar onkunde voor die hele klas wil toon terwyl sy as een van die slimmes beskou word nie? Sy weet self nie, maar sy is totaal paniekbevange.
Asof dit nooit sy bedoeling was om haar te vra nie, gaan sy oë by haar verby en hy stuur Freek Nieuwenhuys na die swartbord. Maar sy bly gespanne en selfs toe hy tien minute later daar weg is, het sy nog nie van haar skok herstel nie.
Tog, toe hy ’n paar dae later weer dieselfde probleme nagaan, het sy onmiddellik opgestaan en dieselfde probleem kalm en foutloos gedoen. Maar die angstige oë wat die ferm mondjie so weerspreek het, het sy oë oopgemaak. Dis toe dat hy agtergekom het dat Maria se kalmte nie aangebore is nie. Dit was asof sy, jonk soos sy is, al klaar ’n stryd te stry gehad het, en of daar alleen berusting en kalmte gekom het indien sy oorwin het.
“Maria,” sê hy nou aan haar. “Waarom kom speel jy nie saam met ons tennis en ringtennis nie?”
’n Verligte glimlaggie verhelder haar gesig. Is dit maar al wat Meneer wil weet!
“Ek het nie tyd nie, Meneer.”
Nie tyd nie! Wat ’n tragiese verskoning vir enige jong kind om te maak. Nie tyd om ook te speel nie!
“Speel jy nie graag tennis nie, Maria? Hou jy nie daarvan nie?” probeer hy weer.
Sy aarsel ’n oomblik.
“Nee, Meneer, ek dink ek sal baie daarvan hou. Maar ek het nie tyd nie,” herhaal sy.
“Moet jy jou mammie baie by die huis help?”
“Nee, Meneer, dis my skoolwerk wat my so besig hou.”
“Andries en Francis kry dan tyd om te speel.” Met opset noem hy dié twee name en hy is die wolkie wat oor haar gesig trek heeltemal te wagte.
Lank aarsel sy dié slag en toe sê sy sag, byna onhoorbaar: “Andries en Francis is slim, Meneer. Ek nie.”
Lê die hele geheim van Maria se jong lewe in daardie woorde opgesluit? Asof hy nie verstaan nie, vervolg Johan: “Jou punte het in die verlede dan so uitstekend vergelyk met hulle s’n, Maria.”
“Ja, Meneer, maar ek moes baie hard werk.”
“Hoe hard, Maria? Vertel ’n bietjie vir my. As jy nou vanmiddag uit die skool gaan, wat is jou program?”
“Ek begin dadelik met my skoolwerk as ek klaar geëet het. En dan werk ek maar min of meer die hele tyd tot ek gaan slaap.”
“Hoe laat?”
“So elf- of twaalfuur. Party maal later …”
“Elke dag, Maria?”
“Ja, Meneer.”
“En naweke?”
“Naweke ook. Dan gaan ek gewoonlik weer die hele week se werk oor.”
“En word jy nie moeg nie?”
“Ek is dit al gewoond, Meneer. Party maal word ek so ’n bietjie moeg, maar as ek gerus het, gaan ek maar weer aan.”
Onbegrypend kyk Johan na haar. Waarom moet sy dan so hard werk! Sover hy weet, is haar ouers nie arm nie en sy is hul enigste kind. Is dit maar die verterende vuur van ambisie wat haar so meedoënloos dryf, haar alle wette van die natuur so onverstandiglik laat verontagsaam?
“Wat is jy van plan om volgende jaar te doen, Maria?”
Weer verhelder die bleek gesiggie.
“Ek wil graag kindertuinonderwyseres word, meneer De Kock. Ek is baie lief vir kinders,” vervolg sy skaam.
Kindertuinonderwyseres! Baie lief vir kinders! En om kindertuinonderwyseres te word is sy besig om haarself te breek, haar gesondheid te ruïneer en so haar hele toekoms te verpand, terwyl sy probeer tred hou met ’n seun soos Andries, intellektueel veel ryker bedeeld as sy en vir wie arendsvlerke nie sterk genoeg is om hom te voer na die hoogtes van sy droomwêreld nie.
Hoe sou dié kinkel in haar jong lewe gekom het? Teen al sy vaste voornemens in sal hy moet teruggaan na die verlede. Daar êrens begrawe, miskien so diep dat sy al heeltemal daarvan vergeet het, moet die oorsaak van haar buitengewone gedrag te vinde wees. Dit is nie elke dag dat ’n skoolhoof dit nodig ag om ’n kind te berispe omdat sy te veel tyd aan haar werk bestee nie.
“Was meneer Fouché tevrede met jou werk, Maria?”
“Ja, Meneer, hy was baie tevrede.”
“Het hy geweet jy werk so hard? Of het jy nie altyd so hard gewerk nie?”
“Hy het geweet, Meneer. Ek werk maar … van lankal af so hard.”
“Was hy nooit ontevrede met jou werk nie, Maria? Nie een enkele keer nie?”
’n Pynlik skuldige blos verkleur Maria se wange en versterk Johan se suspisie dat sy vermoede reg was.
Verleë, byna verbouereerd, antwoord sy: “Net een keer, Meneer. En dit was baie lank gelede.”
“Maar dié een keer sal jy nooit vergeet nie.”
Dit is nie ’n vraag nie, maar Maria fluister tog sag: “Ja, Meneer,” haar donker oë diep ongelukkig by die herinnering aan daardie dag. Dit was amper drie jaar gelede, maar dit gee haar nog ’n bitter gevoel net om daaraan te dink. Nog nooit het sy met iemand daaroor gepraat nie, maar die gevoel van skaamte, byna van vernedering, wat sy daardie oggend deurgemaak het, sal seker by haar bly tot die einde van haar dae. En dit het alles so onskuldig begin.
’n Klompie seuns en dogters het saam gaan aandblomme pluk. Verlei deur die lieflike lentemiddag, het hulle verder afgedwaal as wat hulle bedoel het agter die geurige, ontwykende blommetjies aan wat maar net een maal in die jaar, en dan net vir ’n klein rukkie, die wêreld met hul skoonheid verbly het. Daar by die Drielingkoppie het hulle die middag die wonderlikste aandblomme met lang, regop stele gekry, en dit was al sterk donker toe hulle eindelik weer huis se kant toe gestaan het.
Ongelukkig