Płomienie. Stanisław Brzozowski

to osoba żyjąca według zasad nihilizmu. [przypis edytorski]

      73

      Nabuchodonozor – imię królów babilońskich; wg biblijnej Księgi Daniela król tego imienia w ramach kary za bluźnierstwo zaczął jeść trawę jak wół. [przypis edytorski]

      74

      lubo (daw.) – chociaż. [przypis edytorski]

      75

      Karpiński, Franciszek (1741–1825) – polski poeta epoki oświecenia, główny przedstawiciel nurtu sentymentalnego w polskiej liryce; autor m.in. pamiętnika pt. Historia mego wieku i ludzi, z którymi żyłem (1844). [przypis edytorski]

      76

      gorących a świeżych – domyślnie: batów, razów. [przypis edytorski]

      77

      w (…) bursiem się chował – konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: w bursie się chowałem, tj. w internacie. [przypis edytorski]

      78

      łoza – długa gałązka, zwłaszcza wierzbowa, witka. [przypis edytorski]

      79

      kułak – pięść. [przypis edytorski]

      80

      komuna (z łac. communis: wspólny) – grupa ludzi żyjących na zasadach wspólnoty majątkowej i razem pracujących; także: miejsce, w którym żyje taka wspólnota. [przypis edytorski]

      81

      falanstera – popr.: falanster, osiedle zamieszkiwane przez wspólnotę zwaną falangą, forma organizacji zaproponowana przez francuskiego socjalistę utopijnego Charles'a Fouriera (1772–1837) zamiast państwa; na falanster miały się składać obszary rolne, park, zabudowania gospodarcze i obszerny budynek, gdzie żyłoby i wspólnie pracowało półtora tysiąca osób obojga płci i wszystkich potrzebnych wspólnocie profesji. [przypis edytorski]

      82

      Wszystko tak, jak było, tylko się ku starości nieco pochyliło – z wiersza Franciszka Karpińskiego Powrót z Warszawy (1784). [przypis edytorski]

      83

      Michajłow, Aleksandr Dmitriewicz (1855–1884) – rosyjski rewolucjonista, czołowy przedstawiciel organizacji Ziemla i Wola, po rozłamie członek Komitetu Wykonawczego Narodnej Woli; w 1880 aresztowany, zmarł w Twierdzy Pietropawłowskiej. [przypis edytorski]

      84

      skrofuliczny – chory na gruźlicę w

1

kontrachty – dawniej kontraktami nazywano doroczne zjazdy handlowe danej prowincji. [przypis edytorski]

2

jenerał (daw.) – generał. [przypis edytorski]

3

detyna (ukr.) – dziecko. [przypis edytorski]

4

uriadnik (ros.) – niższy stopniem policjant w carskiej Rosji. [przypis edytorski]

5

sołdat (ros.) – żołnierz, zwłaszcza niższy stopniem; w sołdatach służyć: służyć w wojsku. [przypis edytorski]

6

podwoda – obowiązek dostarczenia przez ludność środka transportu (wozu z zaprzęgiem) na rzecz władz lub wojska (daw. także dworu); również: taki wóz wraz z woźnicą. [przypis edytorski]

7

isprawnik (z ros.) – urzędnik stojący czele powiatu (ujezdu) w carskiej Rosji; razem z dwoma asesorami tworzył tzw. niższy sąd ziemski. [przypis edytorski]

8

samoho (ukr.) – samego. [przypis edytorski]

9

imperator – tu: tytuł władców Rosji od czasów Piotra I. [przypis edytorski]

10

koleje z nim rozsadzali (…) i samego wreszcie bombą rozerwali – mowa o serii zamachów na życie cesarza Aleksandra II (1818–1881), dokonanych przez członków organizacji Narodna Wola: w grudniu 1879 dokonano nieudanej próby wysadzenia pociągu carskiego, w lutym 1880 wysadzono w powietrze część Pałacu Zimowego, 13 marca 1881 polski zamachowiec Ignacy Hryniewiecki wrzucił bombę do karety władcy, powodując śmiertelne obrażenia cara. [przypis edytorski]

11

kto jeho znaje, szczo on myśli? (z ukr.) – kto go wie, co on myśli? [przypis edytorski]

12

tiurma (ros.) – więzienie. [przypis edytorski]

13

narodny (z ukr., ros.: narodnyj) – ludowy. [przypis edytorski]

14

lejbjegier – żołnierz gwardyjskiego pułku strzelców wyborowych (jegrów) w armii Imperium Rosyjskiego (Lejb-Gwardyjski Pułk Jegrów Jego Wysokości). [przypis edytorski]

15

dumka (ukr.) – myśl, pomysł; por.: dumać. [przypis edytorski]

16

koły (ukr.) – kiedy. [przypis edytorski]

17

hołowuszka (ukr.) – główeczka, głowa. [przypis edytorski]

18

hosudar (z rus.) – pan; tu: cesarz; tytułem carów Rosji było gosudar impierator: cesarz imperator. [przypis edytorski]

19

eter – wg dawnych koncepcji kosmologicznych niedostrzegalna substancja wypełniająca wszechświat. [przypis edytorski]

20

tytani (mit. gr.) – dzieci Uranosa i Gai, bogowie z pokolenia poprzedzającego bogów olimpijskich; pokonani przez Zeusa i bogów olimpijskich w walce o panowanie nad światem. [przypis edytorski]

21

Jowisz (mit. rzym.) – najwyższe bóstwo rzymskiego panteonu, bóg nieba i burzy, odpowiednik gr. Zeusa. [przypis edytorski]

22

Aleksander III Romanow (1845–1894) – cesarz Rosji, król Polski (od 1881), syn Aleksandra II; wprowadził tzw. kontrreformy, prowadził akcję rusyfikacyjną, wspierał nastroje antysemickie, utworzył tajną policję polityczną (Ochrana); w 1888 był celem zamachu przeprowadzonego przez nieznanego sprawcę: eksplodowała bomba podłożona w pociągu wiozącym cara, jednak Aleksander III wyszedł z zamachu cało. [przypis edytorski]

23

biret – kwadratowa lub okrągła, sztywna czapeczka bez daszka, używana dziś jako część oficjalnego stroju duchownych, przedstawicieli sądownictwa, senatu uniwersyteckiego, profesury. [przypis edytorski]

24

Mayne Reid, Thomas (1818–1883) – pisarz amerykański, autor kilkudziesięciu powieści przygodowych z życia Indian i osadników na Dzikim Zachodzie. [przypis edytorski]

25

Aimard, Gustave (1818–1883) – pisarz francuski, autor licznych książek przygodowych rozgrywających się na amerykańskim Dzikim Zachodzie i w Meksyku. [przypis edytorski]

26

Narodna Wola a. Narodnaja Wola (ros.: Wola Ludu a. Wolność Ludu) – tajna organizacja rewolucjonistów rosyjskich,