terytorium przeciwnika, w celu odwrócenia jego uwagi od działań sił głównych. [przypis redakcyjny]
95
ne mohu (z daw. ukr.) – nie mogę. [przypis redakcyjny]
96
detyna (ukr.) – dziecko. [przypis redakcyjny]
97
Bude sława… Do kińca wika (z ukr.) – Będzie sława sławna Między Kozakami, Między przyjaciółmi, Na długie lata, Do końca wieków. [przypis redakcyjny]
98
sobaczy (z ukr.) – psi. [przypis redakcyjny]
99
język – jeniec, zmuszony do zeznań. [przypis redakcyjny]
100
Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) – jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]
101
sprawić (daw.) – zarżnąć i oprawić; torturować. [przypis redakcyjny]
102
Bar – miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 100 km na płn. wschód od Kamieńca Podolskiego, 60 km na zachód od Winnicy. [przypis redakcyjny]
103
salwować (z łac.) – uratować. [przypis redakcyjny]
104
desperacja (z łac.) – rozpacz. [przypis redakcyjny]
105
maciora (starop.) – matka, kobieta rodząca dzieci. [przypis redakcyjny]
106
zjałowieć – stać się bezpłodnym. [przypis redakcyjny]
107
hadko (z białorus.) – przykro, obrzydliwie. [przypis redakcyjny]
108
zali (starop.) – czy. [przypis redakcyjny]
109
teorban – lutnia basowa, duży strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury. [przypis redakcyjny]
110
abominacja (z łac.) – wstręt, odraza. [przypis redakcyjny]
111
siła (starop.) – dużo, wiele. [przypis redakcyjny]
112
Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618–1656) – książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony. [przypis redakcyjny]
113
mens (z łac.) – umysł, myśli. [przypis redakcyjny]
114
robić jak wino – fermentować, psuć się. [przypis redakcyjny]
115
eksperiencja (z łac.) – doświadczenie. [przypis redakcyjny]
116
popsować (daw.) – popsuć. [przypis redakcyjny]
117
nemine excepto (łac.) – bez wyjątku, niekogo nie wyłączając. [przypis redakcyjny]
118
towarzysz – rycerz, szlachcic, służący w wojsku. [przypis redakcyjny]
119
permisja (z łac.) – pozwolenie. [przypis redakcyjny]
120
podczaszy koronny – Ostroróg, Mikołaj herbu Nałęcz (1593–1651), poseł sejmowy, marszałek sejmu koronacyjnego 1633, podczaszy wielki koronny od 1638, jeden z trzech regimentarzy wojsk koronnych 1648–1649. [przypis redakcyjny]
121
wykować (daw.) – wykuć. [przypis redakcyjny]
122
sekundować (z łac.) – pomagać, towarzyszyć. [przypis redakcyjny]
123
Jarmolińce – miasteczko w zach. części Ukrainy, ok. 100 km na płd. wschód od Zbaraża. [przypis redakcyjny]
124
Bar – miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 100 km na płn. wschód od Kamieńca Podolskiego, 60 km na zachód od Winnicy. [przypis redakcyjny]
125
nemine excepto (łac.) – bez wyjątku, nikogo nie wyłączając. [przypis redakcyjny]
126
ordynans (z łac.) – rozkaz. [przypis redakcyjny]
127
wojewoda kijowski – Tyszkiewicz Łohojski, Janusz herbu Leliwa (1590–1649), magnat, polityk, wojewoda kijowski. [przypis redakcyjny]
128
Łaszcz Tuczapski, Samuel herbu Prawdzic (1588–1649) – strażnik wielki koronny, awanturnik, 236 razy skazany na banicję za najazdy na sąsiadów, ułaskawiony za zasługi wojenne. [przypis redakcyjny]
129
Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) – miasto w środkowo-zachodniej części Ukrainy, założone w XVI w. przez magnatów Ostrogskich, twierdza obronna przeciw najazdom tatarskim. [przypis redakcyjny]
130
modlitew – dziś popr. forma D. lm: modlitw. [przypis redakcyjny]
131
krotofila a. krotochwila (starop.) – żart. [przypis redakcyjny]
132
kondemnata (z łac.) – wyrok skazujący. [przypis redakcyjny]
133
Zbaraż – miasto w zach. części Ukrainy, ok. 20 km na płn. wschód od Tarnopola. [przypis redakcyjny]
134
Bar – miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 100 km na płn. wschód od Kamieńca Podolskiego, 60 km na zachód od Winnicy. [przypis redakcyjny]
135
gamratka (daw.) – panienka lekkich obyczajów. [przypis redakcyjny]
136
moderacja (z łac.) – opanowanie, umiarkowanie. [przypis redakcyjny]
137
de facto (łac.) – faktycznie. [przypis redakcyjny]
138
sprawować – zarządzać. [przypis redakcyjny]
139
Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) – miasto w środkowo-zachodniej części Ukrainy, założone w XVI w. przez magnatów Ostrogskich, twierdza obronna przeciw najazdom tatarskim. [przypis redakcyjny]
140
siła (starop.) – dużo, wiele. [przypis redakcyjny]
141
chorągiew wołoska – oddział lekkiej jazdy, sprawdzającej się dobrze w pościgach i zwiadach; w chorągwiach tych służyli często żołnierze z Wołoszczyzny, ale także Polacy i Ukraińcy; Wołoszczyzna – państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
142
periculosa (łac.) – niebezpieczna. [przypis redakcyjny]
143
cechować – wypalać gorącym żelazem znak rozpoznawczy właściciela na skórze zwierzęcia. [przypis redakcyjny]
