Historia żółtej ciżemki. Domańska Antonina

potem przeszło pod władzę Austrii i Węgier. Z Siedmiogrodu pochodził król Polski Stefan Batory (1533–1586). [przypis edytorski]

      36

      tysiąców – dziś popr. forma D. lm: tysięcy. [przypis edytorski]

      37

      ciura – sługa obozowy, dbający o ekwipunek, konie i jedzenie dla żołnierzy. [przypis edytorski]

      38

      potrzeba (daw.) – bitwa. [przypis edytorski]

      39

      pohaniec (daw., pogard.) – poganin; tu: muzułmanin, Turek a. Tatar. [przypis edytorski]

      40

      kopa – 60. [przypis edytorski]

      41

      z cztery tysiące – dziś popr. forma: z czterema tysiącami. [przypis edytorski]

      42

      wołoski – z Wołoszczyzny, krainy położonej w płd. części dzisiejszej Rumunii. Wołoszczyzna, rządzona przez hospodara, pozostawała zależna politycznie od Węgier i Turcji. [przypis edytorski]

      43

      młodym wtedy był – byłem wtedy młody. [przypis edytorski]

      44

      kędy – dokąd. [przypis edytorski]

      45

      dokazował – dziś popr.: dokazywał. [przypis edytorski]

      46

      z hetmany (daw.) – dziś popr. forma N. lm: z hetmanami. [przypis edytorski]

      47

      przelatował – dziś popr.: przelatywał. [przypis edytorski]

      48

      Warna – miasto i port nad Morzem Czarnym na terenie Bułgarii. [przypis edytorski]

      49

      potrza (gw.) – potrzeba. [przypis edytorski]

      50

      zdolić – zdołać, dać radę. [przypis edytorski]

      51

      podaję hełm… wyślizga mu się z rąk – Ten szczegół i wszystkie następne wzięte z Kroniki Bielskiego. [przypis autorski]

      52

      Olgierd (zm. 1377) – wielki książę litewski, ojciec Władysława Jagiełły. [przypis edytorski]

      53

      coby (gw.) – żeby. [przypis edytorski]

      54

      we wojsku (gw.) – w wojsku. [przypis edytorski]

      55

      doznawa – dziś popr.: doznaje. [przypis edytorski]

      56

      z Turki (daw.) – dziś popr. forma N. lm: z Turkami. [przypis edytorski]

      57

      cale (daw.) – wcale, zupełnie. [przypis edytorski]

      58

      piąci – dziś popr.: pięciu. [przypis edytorski]

      59

      plecyma (daw. forma liczby podwójnej) – plecami. [przypis edytorski]

      60

      mię – dziś popr.: mnie. [przypis edytorski]

      61

      bez (gw.) – przez. [przypis edytorski]

      62

      buńczuk – długie drzewce ozdobione włosiem końskim, symbol władzy wojskowej. [przypis edytorski]

      63

      aga (tur.) – dowódca janczarów, tj. piechoty tureckiej (dziś tur. tytuł grzecznościowy: pan) [przypis edytorski]

1

Wit Stwosz (ok. 1448–1533) – niemiecki rzeźbiarz, grafik i malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku w rzeźbie. Mieszkał i pracował w Krakowie w latach ok. 1477–1496. [przypis edytorski]

2

Michałowski, Piotr (1800–1855) – malarz, organizator życia społecznego i gospodarczego, uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]

3

Kremer, Karol (1812-1860) – architekt krakowski. [przypis edytorski]

4

mię – dziś popr.: mnie. [przypis edytorski]

5

jeszce… juz (gw.) – jeszcze, już; w wielu gwarach polskich występuje zjawisko mazurzenia, tj. wymowy głosek „cz”, „ż”, „sz”, „dż” jako „c”, „z”, „s”, „dz” (mazurzeniu nie podlega „rz”). [przypis edytorski]

6

ady a. dyć (daw.) – przecież, właśnie, ale. [przypis edytorski]

7

kiej (gw.) – kiedy, skoro. [przypis edytorski]

8

jagły – kasza. [przypis edytorski]

9

on, onego (daw.) – ten, tego a. on, jego; tu B. lp r.n. ono: to. [przypis edytorski]

10

postronek – sznur. [przypis edytorski]

11

obiadować (daw.) – jeść obiad. [przypis edytorski]

12

zawdy (daw.) – zawsze. [przypis edytorski]

13

chłoposko (gw.) – chłopisko, chłopaczysko. [przypis edytorski]

14

dziewiąci – dziś popr.: dziewięciu. [przypis edytorski]

15

dawać pozór – zwracać uwagę, pilnować. [przypis edytorski]

16

coby (gw.) – żeby. [przypis edytorski]

17

statki – tu: naczynia. [przypis edytorski]

18

ino (gw.) – tylko. [przypis edytorski]

19

postoły – obuwie z łyka (łapcie) a. ze skóry zwierzęcej (skórznie). [przypis edytorski]

20

juści (gw.: już ci) – oczywiście, rzeczywiście, w istocie. [przypis edytorski]

21

kamionka – gliniane naczynie. [przypis edytorski]

22

wedle