– pobudka, zachęta. [przypis edytorski]
8
d’Alembert, Jean (1717–1783) – fr. pisarz, filozof i matematyk; współtwórca Encyklopedii. [przypis edytorski]
9
iluminować – tu: oświetlić. [przypis edytorski]
10
jurysprudencja – prawoznawstwo, doktryna prawa. [przypis edytorski]
11
Jeanne du Barry (1743–1793) – faworyta Ludwika XV. [przypis edytorski]
12
Maria Antonina (1755–1793) – żona Ludwika XVI. [przypis edytorski]
13
Szelmowskie sztuczki Skapena – aluzja do sztuki Moliera o tym tytule; w pol. tłumaczeniu także: Szelmostwa Skapena. [przypis edytorski]
14
półtrzecia (daw.) – dwa i pół. [przypis edytorski]
15
Trianon – nazwa dwóch pałaców w Wersalu, tu mowa o Petit Trianon (Małym Trianon). [przypis tłumacza]
16
Mirabeau Honoré (1749–1791) – mówca i mąż stanu doby rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]
17
Termidor – jedenasty miesiąc kalendarza republikańskiego; 9 Termidor: 27 lipca 1794 r., dzień kończący okres terroru podczas rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]
18
ancien régime (fr.) – określenie systemu władzy we Francji przed rewolucją 1789 roku. [przypis edytorski]
19
Scribe (…) Sardou, Caillavet i Flers – Eugéne Scribe (1791–1861): autor wielu komedii i librett operowych; Victorien Sardou (1831–1908): dramaturg francuski, autor m.in. Toski; Gaston Caillavet (1869–1915), Robert Flers (1872–1927): autorzy wspólnie pisanych komedii, jak np. wspomniany Król. [przypis tłumacza]
20
à rebours (fr.) – na opak. [przypis edytorski]
21
farces – farsy; utwory komiczne oparte na niewybrednym humorze. [przypis edytorski]
22
imbroglio (wł.) – dosł. zamieszanie, zamęt; tu: zawiła intryga sceniczna. [przypis edytorski]
23
ekspozycja – wstęp, w którym zawiązuje się intryga sztuki. [przypis edytorski]
24
Marivaux, Pierre (1688–1763) – dramaturg francuski, którego komedie odznaczają się subtelną analizą psychologiczną i zdumiewającą lekkością stylu; pisał także powieści realistyczne jak np. Życie Marianny czy Kariera wieśniaka. [przypis tłumacza]
25
Plautus (ur. ok. 254, zm. 184 p.n.e.) – słynny komediopisarz rzymski, którego utwory jak np. Kupiec czy Żołnierz fanfaron wywarły duży wpływ na późniejszych dramaturgów z Molierem na czele. [przypis tłumacza]
26
Danton, George (1759–1794) – mówca i jeden z największych mężów stanu w czasie rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]
27
Sarcey, Francisque (1827–1899) – francuski krytyk teatralny. [przypis tłumacza]
28
tusz – tu: prysznic. [przypis edytorski]
29
Rabelaisowska figura sędziego – postać komiczna z powieści Gargantua i Pantagruel Rabelais’go (1495–1553). [przypis tłumacza]
30
werbalizować – ubierać w słowa; tu: protokołować. [przypis edytorski]
31
ustęp apoteozujący szlachectwo, który sam [Beaumarche] z własnych cytuje w przedmowie – „Nie iżby trzeba było zapominać (powiedział pewien poważny pisarz, i tym chętniej go cytuję, ile że jestem w tym jego zdania), nie iżby trzeba było zapominać, mówi, o tym, co się jest winnym wysokim stanowiskom; słuszna jest, przeciwnie, aby przywilej urodzenia najmniej ze wszystkich podawany był w wątpliwość. To darmo otrzymane dobrodziejstwo dziedzictwa, owoc czynów, cnót i przymiotów przodków, po których bierze się je w spadku, nie może zgoła ranić miłości własnej tych, którym go los odmówił. W monarchii, gdyby się usunęło pośrednie stopnie, byłoby za daleko od monarchy do poddanych; niebawem ujrzałoby się jedynie despotę i niewolników. Utrzymanie stopniowej drabinki, od pracującego na roli aż do potentata, leży w jednakim stopniu w interesie wszystkich stanów i jest może najsilniejszą podporą monarchii”. [przypis tłumacza]
32
saturnalia – tu: publiczna zabawa towarzysząca świętowaniu; w staroż. Rzymie uroczystości ku czci Saturna, obchodzone po zakończeniu prac polowych, połączone z zabawami ludowymi. [przypis edytorski]
33
Grzegorz Dyndała – postać z komedii Moliera pod tym samym tytułem; Dyndała, z pochodzenia chłop, poślubia szlachciankę, która go zdradza i ośmiesza przy każdej okazji. Powiedzenie Dyndały: „Ha, sam chciałeś, sam chciałeś, Grzegorzu!”, stało się we Francji przysłowiowe. [przypis tłumacza]
34
Sainte-Beuve, Charles (1804–1869) – krytyk francuski XIX w. [przypis edytorski]
35
prestidigitatorstwo – sztukmistrzostwo, kuglarstwo. [przypis edytorski]
36
pojawiły się w polskim przekładzie niemal bezpośrednio po ich ogłoszeniu drukiem w języku francuskim – Cyrulik, sewilski, Warszawa 1780; Wesele Figara, Warszawa 1786. [przypis tłumacza]
37
subretka (z fr.) – pokojówka. [przypis edytorski]
38
lewitka (fr. lévite a. robe lévite) – wierzchni strój kobiecy kroju płaszczowego, szyty z lekkich tkanin, popularny w XVIII w.; nazwa pochodzi od nazwy staroż. kapłanów żydowskich, lewitów, którzy zwyczajowo ubierali się w długie, powłóczyste szaty. [przypis edytorski]
39
duenna – ochmistrzyni. [przypis edytorski]
40
rabat – wysoki kołnierz koronkowy lub płócienny, element mody męskiej w 2 poł. XVII w. [przypis edytorski]
41
burgrabia – starosta (zwykle: grodzki), tu: rządca w zamku. [przypis edytorski]
42
fraucymer – damy dworu. [przypis edytorski]
43
nicem ci (…) nie winna – konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: nic ci już nie [jeste]m winna. [przypis edytorski]
44
trzebaż – konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy trzeba. [przypis edytorski]
45
Sybilla – kobieta przepowiadająca przyszłość, szczególnie różne katastrofy i nieszczęścia; imię staroż. wieszczki. [przypis edytorski]
46
imponujący – tu: okazujący swoją wyższość. [przypis edytorski]
