О духе, воодушевлявшем людей круга, к которому принадлежал Фараби, может свидетельствовать предание о Хунайне ибн Исхаке. Последнего гундишапурские врачи, обладавшие монополией на придворную практику, пытались всячески не допускать к халифу. Но когда все-таки он достиг успехов и был представлен ко двору, то ему было предложено пройти одно решительное испытание, прежде чем получить доверие. Ему было приказано изготовить смертоносный яд для уничтожения врага. Он категорически отказался выполнить высочайшую волю, за что был посажен на год в тюрьму. Через год перед ним поставили аналогичную задачу. В ответ Исхак заявил: «Я уже сказал повелителю правоверных, что обладаю искусством только того, что благотворно. Я ничему другому не научился в своих занятиях». На попытки сломить его волю угрозами, он продолжал: «У меня есть владыка, и в его воле вознести или не вознести меня ввысь. Если халиф хочет зла своей душе, пусть выбор остается за ним». Как и принято в преданиях подобного рода, рассказывается, что после этих слов лицо халифа просветлело и Исхак был удостоен того звания, которого он добивался. Притча, которой при желании можно придать сильное современное звучание.
Касымжанов А.Х. Эстетические взгляды Фараби. Душанбе: Ирфон, 1990. – 144 с. Стр 11-44.
СҰЛУЛЫҚ ПЕН ӘУЕН ҚҰДІРЕТІ
Қандай да бір мәселемен айналысса да, әл-Фараби оны көңіл пердесінде жинақтап барып, бүкіл әлем суретіне кіріктіріп қарайды. Ай астынан ая тапқан осынау әлемнің бастау көзінде саналы тірлік тұр деп қанша сенсе, сол әлемнің үйлесімдік, сәйкестік және саналылық заңына бағынатынына да сонша сенген. Ғарыш (космос) негізінде ретсіздік жоқ, тәртіптілік көп. Ал қоғам мен адам ғарыштың кішігірім көрінісі. Әділеттік пен сұлулық әр адамның қоғамдық өмірі мен тұрмысының мәні мен мағынасын түзейді дейді ғалым. Айналасын қоршаған, өзі өмір сүрген қоғам ізгі қаланың әсем үлгісінен әлдеқайда алыс екенін, ол ортада ұят пен ұжданның, адамдық қасиеттің аяққа басылатынын, ол ортада ғылым мен өнердің өркен жаюына ешқандай мүмкіндік жасалмайтынын көре қоймайтындай әл-Фараби шектен шыққан қиялшыл емес еді. Сондықтан да ол адамзаттың мінез-құлқына әсер ететін табиғи ықпалдармен еріксіз санасуға мәжбүр болды. Атақ, абыройға, құштарлық пен еркіндікті аңсау – ізгілікке жеткізер құрал болар деген сенімге қол созды. Ал, екіншіден (әл-Фараби бұған ерекше зор мән берген), тірліктің бәрін шынайылық деп атауға болмайды. Егер өмір сүріп отырған қандай бір қоғам қайырымдылық пен сұлулықты қолдаудан қашқақтаса, мұндай қоғам адамзаттың әлемдегі алатын орнын айғақтайтын мәні мен қоғамның мағынасына сай келмейді деп айыпталуы ләзім дегенді ұсынады.
Әлбетте, ізгілік пен сұлулық адамзат тарапынан болатын зор белсенділікті, ақиқат ізденістері мен іс жүзіндегі әрекеттерге толы танымдық