1991 жылдан бастап Қазақстан тәуелсіздік алған кезде тас ғасырын зерттеудің соңғы төртінші кезеңі басталды. Бұл кезеңнің өзіндік ерекшелігі ретінде зерттеушілердің тас дәуірі тұрақтарына жан-жақты жеке талдаулар жүргізуін, жаңа тұрақтардың көптеп ашылуын, археологтардың зерттеу жұмысында палеонтолог, палинолог, палеопедолог, гидролог тәрізді мамандықтардың жетістіктерін өз зерттеулерінде пайдалануы айқын байқала бастады. Бұл кезеңнің тағы бір үлкен жетістігі – тас дәуірін зерттейтін археология ғылымының республикалық шеңберден шығып халықаралық ауқымда жұмыс жасауы, яғни халықаралық археологиялық экспедициялардың Қазақстан жерінде жұмыс жасай бастауы болып табылады.
Профессор Ж.Қ. Таймағамбетов өзі негізін қалаған әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың палеолит мұражайында
Ж.Қ. Таймағамбетовтың бастамасымен және жетекшілігімен әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-да 2000 жылы ТМД елдерінің арасында тұңғыш палеолит мұражайы ашылды, онда бүкіл Қазақстан аумағынан 600 мыңға жуық артефактілер жинақталған.
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дегі тұңғыш палеолит мұражайының экспонаттары
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дегі тұңғыш палеолит мұражайының экспонаттары
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дегі тұңғыш палеолит мұражайының экспонаттары
Төменде Қазақстан аумағында орналасқан Палеолит дәуірінің негізгі ескерткіштері ұсынылып отыр9.
1. Пещера, 2. Ново-Никольское, 3. Қозыбай, 4. Шүлбі, 5. Маралды, 6. Құдайкөл, 7. Ақсу 5-6, Нұрмамбет, 8. Сілеті-1,9. Павловка-1, 10. Вишневка, 11. Елизаветовка, 12. Үлкен Құндызды, 13. Ақ-Берек, Қызылтас, 14. Буревестник, 15. Баршын 1-3, 16. Жанбөбек 1-5, 17. Бекелі-Бөлек-1, 18. Есенқабыл-бұлақ-1, 19. Батпақ кешендері, 20. Аққошқар, 21. Влогодоновка, 22. Ангрейсор-1-2, 23. Екібастұз кешендері, 24. Қойтас, 25. Мұзбел-1-3, 26. Обалысан 1-2, 27. Азат, 28. Қазбек-1-2, 29. Қосмола, Жарқұм, 30. Ағайдар, 31. Каменка, 32. Мамай, 33. Өгізтау 1-2, 34. Ақтоғай 1-4, 35. Хантау, 36. Бірлік, 37. Саяқ, 38. Семізбұғы 2,4, 10-А, 39. Тоқалы 1-3, 41. Бөріқазған, 42. Тәңірқазған, 43. Ақкөл, 44. Қызылкіндік, 45 Дарбаза, 46. Дәуренбек-1-4, 47. Сүлейменсай-31, 34, 48. Байқадам-1-3, 49. Қызылтау, 50. Ш. Уәлиханов атындағы тұрақ, 51. Ащысай-Тұрлан, 52. Қошқорған-1-2, 53. Шоқтас-1-3, 54. Қазанғап, 55. Арал, 56. Мұғал-жар ескерткіштері, 57. Жалпақ, 58. Өнежек-1-2, 59. Шақшақата, 60. Құмақапе, 61. Шалқар-1, 62. Шалқар-2-3, 63. Соркөл, 64. Родники 1-3, 65. Ешкітау.
Мезолит. Қазақстан аумағындағы мезолит кезеңі аз зерттелген. Мезолитке өту (гр. тілінен «мезос» – орта) климаттың өзгеруімен ерекшеленген. Ең алдымен бұл мұздардың еруіне байланысты байқалды. Қазіргі флора мен фаунаның құрамына жақын флора мен фаунаның қалыптасуы, өмір сүрудің жаңа әдістерін ойлап табу қажеттіліктерін туындатты. Кейбір аудандарда егіншілік пен мал шаруашылығымен айналысудың алғашқы элементтері пайда бола бастайды, ал қалғандарында – балық аулау, терімшілік пен аң аулау шаруашылығы қалыптасады.
Мезолиттің басты жаңалығы – садақ пен жебенің ойлап табылуында. Садақтың прототипі адамға жоғарғы палеолитте-ақ