19 ғ. – да кітап К. – ларының бір бөлігі ірі мемлекеттік кітапханаларға түрленді, басқа бөлігі музейлық жинақтардың маңызды бөлігі болып табылды (Румянцев кітапханасы, Синодальная кітапханасы, Эрмитаж кітапханасы). Қазіргі кезде кітап К. – лары қайталанбас және раритетті баспалармен Музейлік жинақтардың маңызды бөлігі болып табылады. Еуропада 19 ғ. – дың екінші жартысында, ал 20 ғ. – да Ресейде пайда болған: Мәскеудегі Ресей мемлекеттік кітапханасының музейі, Санкт Петербургтегі Рессей ұлттық кітапханасы, «Кітап» баспасының миниатюрлі кітаптар музейі және Мәскеудегі «Балалар әдебиеті» музейі, сондай-ақ жеке кітап К. – лары интенсиві дамып келеді.
Жаратылыстану саласы заттарын ғылыми жинақтау «табиғаттың объектілерін жинақтауды жүйелендіру» болып табылады, ол «ғылыми дәйектердің дәлдігінің, құжаттандырудың куәгері болып табылды». Табиғаттың тірі және өлі табиғатына арнайы өңделген және заңды бейнелері (жануарлардың бейнесі, анотомиялық преапараттар және т.б.) жатады. Ғылыми зерттеулерге, табиғи үдерістерге мониторинг жүргізу қолданылады.
Жаратылыстанулық ғылыми жинақтаудың құрамына мыналар кіреді: ботаникалық (бақтар, оранжереялар, дендрарилер, гербарилер), зоологиялық, антропологиялық, геологиялық, палеонтологиялық, медициналық. Жаратылыстанудың ғылыми жинақтарын құру жаратылыс ғылымдарының дамуымен тығыз байланысты. Антикалық уақытта қалыптасқан К. – лар зерттеулік мақсаттарда қолданылған. Жаратылысты ғылыми жинақтардың көптеген бөлігі «табиғаттың үш хандығы» сирек кездесетін – өсімдіктік, жануарлар, минералды, еуропалық кунсткамерамен 16-18 ғ. – ларда жиналған заттар, кең таралуға тағыда анатомиялық теарлар, ботаникалық бақтар, жануарлар ие болды. Ресейде 16 ғ. – да алғашқы жануарлар жиналды, 17 ғ. – да ботаникалық бақтар, 18 ғ. – да Петербург кунсткамерасы, яғни, әмбебап К. – лар, оған анатомиялық, зоологиялық, ботаникалық К. – лар кірді.
18 ғ. – дың ішінде алғашқы жеке жаратылысты ғылыми К. – лар пайда болды: А.С.Строганова, П.Г. және Н.А. Демидовтардың, Г.А. Демидов, А.К. Разумовсктың жеке ботаникалық бағы. 18 ғ. – да ғылыми К. – лардың музейларда бөлінуі басталды, ал 19 ғ. – да оларды жинақтау басталды (1830 жылы Петербург кунсткамерасының жинақтарынан зоологиялық, ботаникалық, геологиялық және т.б.). Табиғаттың түрлі сан алуандығында жүйелендірілген К. – лар қатары құрылды. Жаратылыстанулық ғылыми жинақтар жергілікті елдің және оқыту мекемелерінің музейларының белгілі бір бөлігі болып табылды.
Феноматериалдардың және фото құжаттардың коллекциялары – түрлі тарихи жағдайларды, ғылыми фактілерді, мәдениетті және өнерді көрсететін әр түрлі дыбыстық процестерді және визуалды бейнелердің айқындалған әдістердің К. – лық жүйелендірілуі болып табылды. Мұндай К. – лар 19 ғ. – дың соңына қарай техникалық қондырғылардың дамуымен қалыптаса бастады. Мысалы, жеке