Біздің қарастыратынымыз – археологиялық ландшафт. Табиғи орта және археологиялық ескерткіштердің бір-бірімен байланысы мен бір-біріне тәуелділігі обьективті сипатта болады және археологиялық мұралар мен табиғи ортаны сақтау, пайдалану мәселелерінің барлығы тек бірге шешілуі мүмкін.
Тарихи-мәдени және табиғи байлық кешенінде ерекше зерттеу, қорғау пәнін археологиялық ландшафт құрайды. Археологиялық ландшафт – адам іс-әрекетінің аймағы болып табылатын географиялық кеңістік. Сондықтан да археологиялық мұраларды қорғау және сақтау жөніндегі бағдарламаларды жасаудағы бақылау мен басқарудың негізгі бірлігі. Археологиялық ландшафтың басты элементі – мәдени қабат болып саналады. Материалдық мәдениет арқылы оның сыртқы бейнесі қалыптасады, онда тұратын адамдар мен территорияның потенциалы анықталады. Мәдени қабатта мәдени мұра қыртыстарының қалыптасу кезеңдері және қазіргі мәдениет ерекшеліктері анықталады. Археологиялық ландшафтың тұтас жүйесіне шаруашылық және тұрмыстық кешендер, киелі орындар, эстетикалық тұрғыдағы нысандар мен табиғи орта жатады. Археологиялық ландшафтың құрамы мен мазмұнын заманауи экологиялық, экономикалық, әлеуметтік және рухани факторлар анықтайды.
Мәдени ортаға кез келген физикалық әсер, тіпті археологиялық ғылыми зерттеулер де оның мағлұматтық тұтастығын жоюға әкеледі. Сонымен қатар археологияның кірісуінсіз қоғамдық дамудың басты үдерісінен және ландшафтың өзінен (қазба кезінде мәдени қабаттың табиғи құрамындағы бөліктерінен де мәлімет алуға тура келеді) керекті мағлұматты алу мүмкін емес.
Республиканың әр өңірінен жиналған ескерткіштердің функционалдық тиістілігін, ғылыми және мәдени құндылығын анықтайтын археологиялық материалдар археологиялық ланшафтарды анықтау, сақтау және қолдану жөніндегі нақты бағдарламаларды жасауға негіз болады. Бұл жұмысты мамандандырылған археологтар мен ландшафт архитекторлары және табиғатты қорғау ұйымдары атқарады.
1. Ескерткіштерді қорғауға байланысты қандай шараларды білесіз?
2. Ескерткіштерді қорғау шаралары қандай түрде жүреді?
3. Археологиялық ескерткіштерге байланысты қорғау келісім жұмыстары қандай болуы мүмкін?
4. Ескерткіштерді археологиялық зерттеу алдындағы құжаттар нені білдіреді?
5. Археологиялық жобалаудың түрлері және оларға археологиялық жұмыстардың жобалауға қатысы.
6. Археологиялық жобалау құжатының ерекшелігі қандай?
7. Сметалық құжаттар неден құралады? Археологиялық зерттеуге сметаны қалай дұрыс құрайды?
8. Археологиялық зерттеулер үшін келісімшарттың қандай негізгі шарттары болуы қажет?
9. «Археологиялық ландшафт» дегеніміз не? Осы сабақты не үшін оқуымыз керек?
10. Қандай археологиялық жұмыстың түрлерін білесіз және тәжірибе кезінде ол қалай жүзеге асады?
3-бөлім. ТАРИХИ ОРТАДАҒЫ ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫНЫҢ ОРЫНЫ. ҒЫЛЫМИ ЕСЕПТІ ДАЙЫНДАУ
Мәдени қабаттың