Қоғамның мәдениетсіз өмір сүре алмайтындығы сияқты, қоғамды дәстүрсіз елестету мүмкін емес. Түрлі қоғамдар бір-бірінен біреулерінің архаикалық, «дәстүрлі», ал екіншілері замануи, «дәстүрлі емес» деген сипаттармен емес, өздерінің дәстүрлерінің мазмұнымен, таралу жылдамдықтарымен, сақталу жолдарымен ерекшеленеді.
«Дәстүр» – бұл міндетті түрде консервативті, ескі және оның шеңберінен шығу керек деген түсініктен айырылу қажет. Мәде-ниеттің кез-келген күйінде және әрбір дәстүрде түрлі кезеңдерде пайда болған элементтер бар және олардың ең ежелгісі өздерінің өзектілігін жойды деп айтуға болмайды. «Дәстүр» болса да, әлі күнге дейін адамға жақсы қызмет көрсетіп келеді.
Екінші жағынан, дәстүрлер тарихи жаңарады, кей жағдайда кейбір салаларда, мәселен, саяси, қоғамдық салаларда терең өзгеріске ұшырайды. Алайда, осы үрдістің нәтижесінде пайда болған жаңашылдық адамзат болмысының немесе әлеуметтік қауымдастықтың өзге салаларындағы дәстүрлермен үнемі келісімді болып келеді.
Кез-келген мәдени дәстүрдің негізінде сол қоғамдық ұжымның тәжірибесі жатыр, қоғамдық ұжым өз кезегінде мәдени дәстүрді оның ғасырлар бойы жинақталуына немесе бірнеше жылдар бойы жинақталуына қарамастан, оның қателер және әрекеттер арқылы қалыптасты ма, жоқ кездейсоқ қалыптасты ма әлде логикалық ой-тұжырымдар, математикалық шешімдер, заманауи ғылыми эксперименттер арқылы қалыптасуына қарамастан қолдап отырды.
Стереотиптер осы тәжірибені қалыптастырып, ұжымдық жадыда тұрақтандырады. Бұл архаикалық немесе заманауи ғылыми эксперименттердің, мифологиялық түсініктердің, қоғамдық нормалар мен заттардың мінез-құлықтық стереотиптері, оларда белгілі бір түсініктер, ғылыми анықтамалар, заңдар мазмұндары, математикалық формулалар, сөйлеу мәнері, фольклорлық текстер көрініс тапқан.
Мәдени дәстүрлер мен қоғамдық-психологиялық стереотиптердің ықпалының негізінде қалыптасқан құндылықтық жүйелер уақыт өте келе қоғамның әлеуметтік-мәдени бағытында маңызды факторына айналып, адамдар іс-әрекетін реттеуде, қалаулы іс-әрекетті белсендендіруде, қоғам қабылдамайтын кез-келген жағдайды болдырмау және алдын алуда үлкен роль атқарады.
Дәстүрлер ақпараттарды жеткізудің ерекше жолы бола отырып, уақыт өте келе іс-әрекет, моральдік баға және эмоция салаларындағы стереотиптерге айналады, сонымен қатар белгілі бір топ, этнос, өркениет аясында қоғамдық-психологиялық қауымдастықты қалыптастырады.
Бақылауға және өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар.
1. Қоғамдағы мәдениеттің қызметтері?
2. Қоғамдағы жады дегеніміз не?
3. Ұжымдық жады түсінігі қандай мағынаны білдіреді?
4. «Ақпарат» түсінігінің көп мағыналы болуының себебі неде?
5. Мәдениеттің функционалды құрылымының кестесі.
6. Мәдениет