Евгений Онегин. Александр Пушкин. Читать онлайн. Newlib. NEWLIB.NET

Автор: Александр Пушкин
Издательство: Kitobxon
Серия:
Жанр произведения:
Год издания: 0
isbn: 978-9943-27-259-0
Скачать книгу
енгил илҳомлар,

      Думбул, сўлғун йиллар ижодини, ҳам

      Юракнинг дардини қабул эт бу дам2.

      БИРИНЧИ БОБ

       Ҳам яшашга ошиқади,

       ҳам ҳис этишга шошади.

К. Вяземский 3

I

             «Тақводор, қоидапараст амаким

      Бўларкан касалга чинакам дучор,

      Ўзин иззатлашни у кўрди лозим,

      Бундан соз тадбирни топмоққа ночор.

      Унинг бу қилиғи бошқага ибрат:

      Лекин, Парвардигор, бу қандай заҳмат,

      Бемор киши билан кундуз ҳам, тун ҳам

      Ўтириш, силжимай ундан бир қадам!

      Нақадар тубанлик, маккорликки бу;

      Ўлимтик кишини сен овунтирсанг,

      Тўшак-ёстиғини тузатиб турсанг,

      Дори-дармон берсанг, гўё серқайғу

      Ва ҳамда хўрсиниб ўйласанг шу он;

      Қачон сенинг жонинг қабз этар шайтон!»

II

                Шундай ўйлар эди ён-ёш шумтака

      Почтавойда чангда ошиб дала, қир.

      Зевснинг илоҳий иродаси-ла4,

      Бутун ақрабога у ворис ҳозир.

      Людмила, Русланнинг5 дўсту ёрони!

      Менинг романимнинг шу қаҳрамони

      Билан ҳозир сизни, муқаддимасиз,

      Таништириш учун рухсат этингиз:

      Танти бир ошинам бўлган Онегин

      Нева бўйларида туғилган эди.

      Сиз ҳам у ерларда, ўқувчим, балки

      Туғилган ё жилва қилгансиз ёрқин!

      У ерларда мен ҳам кезгандим бурун:

      Лекин зарарлидир шимол мен учун6(1)*

III

             Хизматин бажариб аъло ва асл,

      Яшади отаси қарзи-қурз билан.

      Уч дафъа бал7 ташкил этиб у ҳар йил

      Бор-йўғин совурган эди охиран…

      Тақдир Онегинни сақлаган эмиш:

      Аввал уни Madame8 қилди парвариш,

      Monsieur9 олди унинг ўрнини кейин.

      Гўдак шўх, тийракди: суюмли лекин,

      Monsieur эди юпун, ожиз бир фаранг,

      Ҳеч азоб чекмасин дея ёш бола,

      Ҳазил-ҳузул қўшди дарсига анча,

      Ахлоқ, одоб ила қилмади гаранг,

      Шўхлик қилса енгилгина силтарди

      Томоша-чун ёзги боққа элтарди.

IV

          Келгач, Онегиннинг исёнчи, қизғин

      Йигитчалик даври ва тилак-армон

      Нозик дард чекишлар даври, камтарин

      Monsieurни қувдилар бу хонадондан.

      Энди Онегиним озоддир, мана;

      Сочлари қирқилган сўнгги модада;

      Лондоннинг dandycи10(2) каби кийинган;

      Киборлар оламин кўрди охиран.

      Француз тилида у ғоят тузук

      Сўйлар ва ёзарди фикрини равон;

      Мазурка11 рақсига тушарди осон,

      Салом ва таъзимлар эркин ҳам нозик:

      Ортиқ нима керак? Юксак доира

      Тан берди у онгли ва дилбар дея.

V

             Ўқидик оз-оздан ҳаммамиз бир қур,

      Жуда енгил-елпи ва чала-чулпа,

      Тарбия бобинда, тангрига шукр,

      Мақтанишлик


<p>2</p>

Бу муқаддима (кириш) шоир томонидан Плетнёвга бағишланган. Пётр Александрович Плетнёв (1792 – 1865) бир мунча вақт Петербург дорилфунунининг ректори бўлиб турган. Бу киши адиб, шоир, танқидчи бўлиб, Пушкиннинг йигирма йиллик яқин дўстидир. Пушкин сургунда юрган замонларда Плетнёв унинг адабиётга оид топширмаларини ижро қилиб турарди. Пушкин шеърларининг нашрига тегишли ишларни олиб борарди. Пушкин ўз хатларининг бирида Плетнёв менга «ҳам қариндош, ҳам дўст, ҳам ношир, ҳам кассир», дейди ва шунинг учун унга бағишланган «Кириш»да «дўстлик илтифотини» қайд этиб ўтади.

<p>3</p>

Вяземский (1792 – 1878) – шоир, танқидчи; Пушкиннинг дўсти, Пушкиннинг бир кўп шеърлари Вяземский ила алоқадор, «Евгений Онегин»да ҳам у бир қанча мартаба хотирланади.

<p>4</p>

Зевс иродаси билан – Аллоҳнинг иродаси билан демакдир (Зевс – қадимги юнонларнинг эътиқодича, худолар орасида энг қудратлисидир.)

<p>5</p>

Людмила ва Руслан – Пушкиннинг «Руслан ва Людмила» номли поэмаси бор, шу ўқувчининг хотирига солинади. Поэма 1880 йилда босилган.

<p>6</p>

Лекин зарарлидир шимол мен учун – Пушкин сиёсий шеърлари учун Петербургдан жанубга сургун қилинган эди. «Евгений Онегин»нинг биринчи боби 1823 йилда жанубда ёзилган. Бу мисрада шоир ўзининг сургун қилинганлигига ишорат қилади.

<p>1</p>

Бессарабияда ёзилган.

<p>*</p>

Қавссиз рақамлар билан Ойбекнинг, қавс билан эса Пушкиннинг изоҳлари берилади.

<p>7</p>

Бал – эски вақтда юқори табақа орасида жуда расм бўлган ва умумий рақслар мусиқий, зиёфат ила ўтказиладиган ўтириш – базм.

<p>8</p>

Madame (французча) – бу ерда француз хотин, мураббия маъносидадир.

<p>9</p>

Monsiuer (французча) – бу ерда мураббий, муаллим маъносидадир. XVIII асрнинг охири – XIX асрнинг бошларида Русияда дворян оилалари ажнабийларни, шу жумладан, кўпинча французларни ўз болаларига мураббий, муаллим қилиб белгилар эдилар.

<p>10</p>

Dandy (инглизча) – олифта; юксак дворян жамоатига мансуб одамларнинг бутун ахлоқ ва муомала қоидаларига мувофиқ тарбияланган одам.

<p>2</p>

Dandy – олифта.

<p>11</p>

Мазурка – европача рақслардан бири.