Ана шу инсоний ҳис-туйғудан мосуво айрим вилоят ва туман ҳокимларининг қўл остидаги маъмуру фермерларни ҳақоратлаб калтаклаётганларини эшитиб, тепа сочимиз тик бўлмоқда.
Бундай кимсалар эрта бир куни халқ ва Ҳақнинг қаҳрига учраб, учоворага қўшила олмай қоладилар.
Бироқ бу кетишда Азиз Несиннинг ҳақу ноҳақлиги мудом муҳокамаю мунозара этиладиган кўринади. Жюль Верн таъкидлаганидек, интеллект ва дунёқараши билан бошқалардан устун бўлган ҳар қандай киши, ўз истаги ёки эркидан ташқари бошқалар учун ҳам жавоб бериши керак. Зотан, давлат, мамлакат, партия ва жамоат ташкилотлари шунинг учун тузилади.
Интернет асри бутун дунёни ўзгартириб юборди. Фан ва техника оламида тушга кирмаяжак ихтиро ва янгиликлар кашф этилмоқда.
Аммо инсоният кўчиб бориб Марс ёки Юпитерда яшамаса ҳам оқилу жоҳил, доною нодон ёнма-ён эканлигини тан олмасликнинг иложи йўқ экан. Буни Станислав Лев, интернетга кирмасдан бурун мен дунёда шунча аҳмоқлар борлигини билмаган эдим, дея эътироф этади. Ва биз ҳам ҳануз Цицерон цилиндрини узоқ айлантириб, Азиз Несинни суд қилмоқда давом этаверамиз, шекилли.
Лев Толстойнинг икки жилддан иборат “Дневники” битигини биласиз, албатта. Менда ҳам йигирматадан ортиқ дафтар тўла шу тарздаги қайдларим бор. “Ёзувчининг ён дафтари” номида бу қораламаларга тартиб бериш ниятидаман.
Шу дафтарларни варақлар эканман, бундан қирқ йил бурун ёзиб қўйганим, Антон Павлович Чеховнинг фикрига кўзим тушди ва Азиз Несин домла ҳам барчамизнинг устозу аъзамимиз Чеховнинг фикрини такрорлаган эканлар-да, деган хаёлга бордим. Балки Чехов ҳам образи орқали берган бу фикрини бирор-бир файласуфдан эшитгандир. Гап пессимизмда ҳам, оптимизмда ҳам эмас, балки кишиларнинг юздан тўқсон тўққизининг фаҳму фаросати йўқлигида, дея ташхис қўйган экан буюк ёзувчи ва табиб.
Антон Павлович Чехов бу фикрини сўйлаганларига ҳам анча-мунча замонлар кечди. Жаҳон ҳикоячиларининг пири қайд этган фоиз бир неча фоизга камайганидир, балки. Аммо саводсизлигу чаламуллалик ҳамон тизза бўйи, назаримда. Бу чаласаводлар галаю оломонида бирор-бир саводли, тўғри ва ақлли гап айтишга интилмоқ кўп ҳурматли эшак ўғрисига айланмоқ демакдир.
Мана бу битик эса ўзини улғайтириб вояга етказган одамларни оёқ учи билан кўрсатувчи нобакорлар ҳақидадир.
Не қадар пасту баланд,
Тобонинг маълум сенинг.
Оёғинг аранг босган,
Товонинг маълум сенинг.
Астари йўқ, аврасиз,
Чопонинг маълум сенинг.
Шажара-башара, соп,
Сопонинг маълум сенинг.
Сас-садосиз илкисдан,
Қопонинг маълум сенинг.
Қўлу виждон қонини,
Ёпонинг маълум сенинг.
Буғдой, машоқ, ҳам сари
Сомонинг маълум сенинг.
Қуёшни тўсар булут,
Туманинг маълум сенинг.
Ўлан каби кўринмас,
Гумонинг маълум сенинг.
Кўринмиш