– Москвада билиб оласан, – жавоб берди бошлиқ унга қарамай.
Москвага Ютаро Тодани маҳкумларга мўлжалланган алоҳида вагонда олиб кетишди. Вагон симтўр эшикли тор хоначаларга бўлинган бўлиб, унинг умумий йўлагида қуролланган соқчилар милтиқларини шай ҳолда тутганча у ёқдан-бу ёққа юриб турарди.
Тўрт суткада манзилга етиб боришди. Поезд тез-тез тўхтар, қарама-қарши томондан келаётган поездни ўтказиб юбориш учун кичкина бекатларда ҳам узоқ тўхтаб қоларди. Бир марта кечаси отишма овози эшитилиб қолди. Қўшни бўлимларда ҳам маҳкумлар бор эди, лекин уларнинг кимлигини Ютаро Тода билмас, ўзаро гаплашишга рухсат берилмаган, шунингдек, бунинг имкони ҳам йўқ эди. Ейишга нон билан сув ва яримта тузланган селёдка балиғи берилар, бундан сўнг кишини ташналик қийнарди. У қуруқ тахта устида пўстинига бурканганча ухларкан, Савелий Парфёновни кўп бора миннатдорлик билан эслаб қўярди. Вагон совуқ эди, унинг тирқишларидан тешиб юборгудек елвизак эсиб турарди.
Москвага етиб борганларида тун кирганди. Поручикни вагондан соқчилар билан олиб чиқишди-да, айвонда машинани кутиб, узоқ ушлаб туришди. Ёмғир ёғиб, тунука томни бир хил оҳангда тақиллатар, қандайдир кишилар паст овозда гаплашиб, у ёқдан-бу ёққа юриб туришарди.
Ниҳоят, ёпиқ томли, ёнбошига “Нон” деб ёзилган машина келди. Поручикка ишора билан машинага чиқишини буюришди, кейин ортидан симтўрли кичкина деразаси бор эшикни гурсиллатиб ёпишди. Ундан сўнг машинага соқчилар чиққач, асосий эшик ёпилди.
Машина мотори бўғиқ гуриллади, сўнгра чорқирра тош тўшамали кўприк устидан кета бошлади.
“Мана сенга Москва томошаси…” хаёлидан ўтди поручикнинг. У тақдиридаги тўсатдан юз берган бу ўзгариш тўғрисида ўйларкан, асоси бўлмаса-да, бу ишларнинг бари Абрам Гоц билан боғлиқ эканини тусмол қиларди. Лекин уни нега айблашаётгани ва маҳкумга айлантиришганига сира ақли етмасди.
Ютаро Тодани ОГПУнинг ички турмахонасига олиб боришди. Сўнгра уни поли бетон ва деразаси нақ шифтининг тагида жойлашган кичкина хонага олиб киришди. Хона хира лампочка билан ёритилганди. Девор бўйлаб ўриндиқлар қўйилган, ўртада стол турар, унинг ёнида эса чарчаган ва ҳорғин юзли кекса офицер ўтирарди. Ютаро Тода унинг кийими елкасидаги белгиларига қараб билдики, бу одам – капитан. Шу ернинг ўзида оқ халатли шифокор, нимқоронғиликда кимлигини аниқлаш мушкул бўлган иккита назоратчи ва кўк халатли қандайдир аёл турарди.
Соқчилар поручикни стол ёнига олиб келишди. Капитан маҳкумлар қайд этиладиган қайдномани олдига сурди-да, ручкани олди, перони сиёҳга ботиргач, маҳкумга маъносиз нигоҳ билан тикилди.
– Исмингиз, фамилиянгиз? – бўғиқ хонада унинг овози зўрға эшитилди.
Ютаро Тода жавоб берди.
– Ёшингиз?
– Йигирма олтида.
– Миллатингиз?
– Япон.
Хонадагиларнинг барчаси бир-бирига қараб олди, фақат капитаннинг бир туки ўзгармади. Уни чуқур бефарқлик