Гаяз абый кинәт тынып калды. Карашы еракка – Мамадыш тарафына юнәлгән, кай җиредер бик хәтәр авырткан шикелле, йөзе җыерылган, әйтерсең лә сугыш михнәтләре тагын бер тапкыр аның җанын, рухын сыта, хәтерен тетрәтеп, эчке дөньясы аша уза иде.
Мине үз итеп, тиң күреп сөйләшүеме, иңнәремә куйган саллы кулымы, минем арык тәнемә терәлеп утырган тау кадәрле гәүдәсеме, Гаяз абыйны әтием Миннәхмәт итеп тоюга китергәндер.
– Шунысы рәнҗетә, энекәш: башкаларны әйткән дә юк, кайчагында мин сөйләгәннәргә Миннур апаң да ышанмый. Бит үземне герой итеп күрсәтү өчен сөйләмим, бары бушанасы килә. Сигез ел үтте, җандагы сугыш йөгенең сигез граммга да җиңеләйгәне юк әле…
Без, ун чакрымлы Озын Басуны узып, Демьяновкага якынлашабыз икән. Ат җикмәсәм, Гаяз абый белән очрашмаган булыр идем, бригадир Нургали абыйга да рәхмәт инде.
Демьяновкада Фатыйх абый белән Хәнифә апа яшәгән өйгә кердек. Хуҗалар табынга хәзинәдә булганның барысын да тезде. Сүзне Кече Кирмәннең Түбән очыннан башладылар, Югары очтагы Аксак Хәсән абыйның капкасын дөпелдәтеп япкач кына туктадылар. Бик сагынганнар иде шул туган авылларын Фатыйх абый белән Хәнифә апа. Мәҗлес ахырында барыбыз да чиксез иркенәеп, табынга әле генә китереп утыртылган уалма бәрәңге кебек таралып, шул бәрәңгедән ургылып чыккан парга ияреп, күкнең җиденче катына менеп җиткән идек.
Иң якын туганнары шикелле озаттылар Гаяз абыйны. Авыл читендәге имәнгә сөялеп. Кече Кирмәнгә кайтып баручы авылдашларының бәхетеннән көнләшеп, кул болгап калдылар. Күзләрендәге моңсулык Фатыйх абый белән Хәнифә апаны имәннәргә сөялдергәндер.
Арташ чокырын менгәндә, Гаяз абыйның әйткән сүзләре хәтеремә уелды, зираттан шикләнгәнемне сизде, ахры.
– Кәкә, зиратлардан курыкма. Бу сугышта Европа тоташ зиратка әйләнде, исәннәрдән куркыйк, – диде.
Урман почмагында атларны, ял иттереп, печән ашатырга да онытмады Гаяз абый. Хәнифә апа тыгып җибәргән дучмакларга да чират җитте. Чыннан да, әллә ашадым, әллә юк, юньләп хәтерләмим дә. Аракы миемне томалаган булгандыр.
– Энем, син аракы эчмә. Бүген дә мин гөнаһыга батырдым, ахры, сине, – диде Гаяз абый.
Бурсык елгасы яныннан үткәндә, Мамадышны аклар алгач, Кече Кирмәнгә һөҗүм итсәләр сугышасы була дип казылган окопларны күрсәтте бугай.
Урыс Юлы тавында тормозлар куйдык та, атлар арбаларын тартып төште. Инешне чыгып бара идем, әллә салган баштан дилбегәне ялгыш тарттым, әллә атның су эчәсе килде, арбаны кырт борды да куйды. Керәчинле мичкә инешкә «бух» итеп килеп тә төште. Ат, куркудан чыгымчылап, Гаяз абый аты янына чапты.
– Болай итик, энекәш, – ди Гаяз абый. – Минем мичкәне синең арбага күчерик, аннан минем ат белән инешкә төшеп, синең мичкәне саласы булыр. – Шулай эшләдек тә. – Ә суда яткан авыр мичкәне арбага салу өчен әнә теге мунчала кабыгы саклаучы ирләргә дәшеп кил.
«Без постта», – дип, башта ирләр тыңламады. Аннан килеп, мичкәне салыштылар