Абдураҳмон Жомийнинг қуйидаги ҳикояси ҳам диққатга сазовордир. У ўзининг «Нафоҳот ул-унс» китобида ёзишича, икки киши тоғ этагида яшайдиган бир авлиёнинг ҳузурига бориб, сураи “Ихлос” муак-калларини тасхир қилишга рухсат беришини сўрашади. Авлиё уларга чиллага утқизади. Чилла охирига яқинлашган кунларнинг бирида, авлиё хизматкорига қараб: «Жуда чарчаб кетдим, озгина дам олиб чиқай, сен мана бу эшик олдида ҳушёр бўлиб ўтир, йигитларни чиқарма», – дейди. Орадан бироз ўтгач, икки йигит даҳшатли овоз билан эшикдан отилиб чиқиб, тоққа томон қоча бошлайдилар. Хизматкор бирининг оёгига оси-либ ушлаб қолади, иккинчиси тоққа қочиб кетишга улгуради. Қайтарил-гани сураи “Ихлос”нинг уч муаккалини эгаллаб чиқади, кочгани эса умринииг охиригача ақлдан озиб, тоғ ичида дарбадар юради.
Баъзан чилла ўтирувчилар ўз қобилиятсизликлари туфайли ҳеч нарсага эришмасликлари ҳам мумкин. Алишер Навоий «Мажолис-ул-нафоис» китобида бир шоир ҳақида ёзаркан, у тўрт арбаин (чилла) ўтириб, мақсадига етди, дейди. Инқилобгача Бухородаги Мир Араб мадрасасида дарс берган мулла Асвад домлани қирқ марта чилла ўтир-ган ва ҳар бир чиллада биттадан қобилиятни очиб бориб, кучли каро-мат соҳибига айланган, дейишади.
Юқоридаги икки ҳикоядан кўриниб турибдики, чилла ўтирувчи, умуман, дуохонликка интилган киши бу соҳада устозидан фотиҳа ва розилик олиши шарт. Акс ҳолда хатога йўл қуйиши ва ҳалокатга учраши мумкин. Бундан ташқари кўп дуоларнинг калити яширин, деб ҳисобланади.
Ҳорун ар-Рашид даврида араб тилида тўртта катта олим томонидан ёзилган «Шамс-ул-маъориф» (“Билимлар куёши”) номли асар бор. Бу асарда барча соҳага бағишланган дуолар жамланган. Асар муаллифла- ри ўз китобларини тасдиқдан ўтказиш учун Ҳорун ар-Рaшид ҳузури-га олиб келадилар. Халифа Ҳopyн ўз олимлари билан уни кўриб чиқиб. ундан фойдаланишни манъ этади. «Бу китоб одамлар қўлига тушса бир-бировини эшак қилиб минади», – дейди у. Олимлар: «Бу китобдаги дуолар калити яширин, уни фақат устозлар орқалигина билиб олиш мумкин», – дейдилар.
*****
Ҳеч кимга сир эмаски, кейнгги йилларда ошкоралик ва қайта қурши шарофати билан халқ орасида сирли илмларга қизиқиш кучайиб кетди. Кўпгина кишилар одамларни руҳан поклаш, табиатдан унумли фой-даланиш йўлида изланиш олиб бормоқдалар. Шу туфайли араб ва форс тилида ёзилган ва сирли илмларга бағишланган китоблар билан тани-шиш истаги тобора кучайиб бормоқда. Бу сохада улар тил биладиган кишиларга мурожаат қилмоқдалар. Биз ана шу талабларни ҳисобга ол-ган ҳолда мазкур китобчани бунёд қилдик. Аммо