Ғоят узун тушунтиришлардан сўнг Аллоҳнинг мададига ва сиз азизларнинг дуоларингизга умид қилиб, дастлабки ҳикоямни бошлайман.
Биринчи бўлим
АЖДОДЛАР ДУНЁСИ
Дуо қилдилар:
“Бошинг тошдан бўлсин”.
Қалбинг тош бўлмаса бас.
Ўтмиш донолари дедиларки:
– Сиз ўтган умрингизга қараб: “Тўғри яшай олдимми?” – деб ўз-ўзингизга савол берганмисиз? Агар ишонч билан: “Ҳа!” – деб жавоб қайтара олсангиз, буюк ишлар қилибсиз экан. Кишининг оқилона китоблар битиши шарт эмас, аммо ҳаётда ўзини оқилона тута билиши мутлақо зарур! Зеро, Одам боласининг энг улуғ ижоди – оқиллик билан умр кечирмоқликдир. Қолганлари: мансаб йўлида сарсари кезиш, бойлик орттириш, шоҳона қасрлар қуриш каби ишлар ўз кўнглини тўйдиришга уринишдан бошқа нарса эмас. Қани эди, кўнгил қурғур тўя қолса…
Азизлар, баён этилажак сатрларни охиригача сабр билан ўқиб чиққанингиздан сўнг: “Тоҳир Малик тўғри яшай олдими?” – деган саволга биргаликда жавоб топамиз. Албатта, жавобнинг энг тўғриси, адолатлиси сизники бўлади. Агар манманликни, худбинликни, шахсиятпарастлик ва шу каби қатор иллатларни енга олган бўлсам, менинг жавобим ҳам ҳақиқатга яқинроқ туради, инша Аллоҳ!
“Ўзингни ўзинг англаб ет!” – дейишади. Хўш, қандай англамоқ мумкин? Бунинг учун киши ўзига қараши, ўзини ўзи идора этмоғи лозимми? Ўз-ўзини англамоқ учун бу кифоя эмас. Бунинг биринчи шарти: одам атрофидагиларни зийраклик билан кузатмоғи шарт: яъни ўз кучини, зеҳнини, идрокини бошқаларники билан таққосласин, манфаатларини ўзгалар манфаатига солиштирсин-да, уларнинг назарида ўзининг қандай кўринишда эканини тасаввур этсин. “Менда бошқаларни қойил қолдирувчи ҳеч афзаллик йўқ”, демоққа куч топсагина, ўзини англашни бошлайди.
Азизлар, ўқиш жараёнида диққат қилинг-а, мен шундай куч топганмикинман?
Ҳикмат аҳлидан бири: “Кунлар ўқ, инсонлар эса нишондир. Эй инсон, замон, ҳар кун сени ўқлар билан ўқлаётир ва бутун вужудингни ҳар бир ҳужайрасигача илма-тешик қилиб кечаю кундуз илгакли игнаси билан тўрлаётир. Кундузлар ҳам, кечалар ҳам бир зумдай ўтиб кетади. Бу аҳволда сенинг вужудинг қандай қилиб соғ-саломат сақланиб қолсин? Агар кунларнинг сенга етказаётган нуқсонлари кўз ўнгингда кўргазма қилиб ёйиб қўйилган бўлсайди, ҳеч шубҳасиз, келиб кетган у кунлардан ўтаканг ёрилар, сўнг эса югуриб кетардинг. Тез келиб кетган соатларинг нималарга сарфланганини кўриб, жирканардинг. Лекин Аллоҳнинг тадбири тадбирларнинг аълосидир. Дунё ташвишларидан узоқ бўлинганда ҳаёт тотли кўринади, албатта, лекин аслида сен завқ деб ўйлаган нарсалар, кимёгарнинг ханталдан олган аччиғидан ҳам аччиқдир. Ҳавойи нафсга берилиб яшалган дунё ҳаётининг иснодлари шу қадар кўпдирки, буни тушунтирмоқчи бўлганлар гапира-гапира чарчайдилар. Аллоҳим, сен бизни тўғри йўлга сол!”
“Иҳдинас сиротал мустақийм” – “Эй Парвардигоро, бизни тўғри йўлга солгил”, шу муножот билан яшадим. Оқибатини