Доимо олға ундовчи Ж. га,
Ҳимоячим – авлиё Ёқубга,
Новосибирскдаги черковда
кечириш дуоларини айтган
Ҳилолга.
Алифнинг ўзи икки-уч сантиметр бўлса-да,
унда бутун коинот бор табиий салмоғи билан
мужассам эди ва ҳар бир ашё (масалан, кўзгу)
оламнинг барча нуқталаридан аниқ кўрса
бўладиган чексиз ашёлардан иборат эди.
Сенга пинҳон не бор, мен эса сўқир,
Лек зое ўтмади умрим, биламан.
Иймоним комилки, мангуликларда
Бир куни мен Сенга меҳмон бўламан.
ЎЗ ДУНЁСИ СОҲИБИ
О, йўқ, фақат маросимлар эмас!
Наҳотки яна кўринмас кучларни бу дунёда ўзларини намойиш қилиш учун чорлашга тўғри келса? Биз яшаб турган воқеликка бунинг қандай алоқаси бор? Олий маълумот олган ёшлар ўзига мос иш топа олмаса, қариялар эса кейинги нафақагача базўр етиб олишса. Қолганларнинг эса орзу қилишга вақти йўқ. Улар оилаларини боқиш ва болаларига таълим бериш учун эртадан-кечгача ишлашади. Турмуш қийинчиликларини енгишга интилишади.
Дунё ҳеч қачон ҳозиргичалик пароканда бўлмаган: ҳамма ёқда диний урушлар, геноцид, атроф-муҳитга эътиборсизлик, иқтисодий инқироз, қашшоқлик, умидсизлик… Ҳамма ўзининг шахсий муаммолари билан бирга инсониятнинг муаммолари ҳам ўз-ўзидан ҳал бўлишини кутади. Аммо биз олға силжиганимиз сари муаммолар ҳам чуқурлашиб бораверади.
Шундай экан, бугунги кун масалаларидан йироқ бўлган узоқ ўтмишдаги маънавий асосларга қайтишдан бирор маъно чиқармикин?
Ўзимга устоз деб билган (кейинги пайтлар ҳақиқатан ҳам шундайлигига шубҳам ортиб боряпти) Ж. билан бирга муқаддас эман дарахти томон бормоқдамиз. Мана тўрт юз йилдирки, бу эман инсон ҳасратларини бепарво кузатиб келади. Унинг ягона ташвиши – кузда баргларини тўкиб, баҳорда янгиларини чиқариш.
Ж., менинг раҳнамом билан ўртамиздаги муносабатларимиз тўғрисида ёзиш бироз мушкуллик туғдиради. У билан бўлган суҳбатларимизни ёзиб бир неча ўнлаб дафтарларни тўлдирганман. 1982 йилда Амстердамдаги илк учрашувимиздан бери тўғри яшаш ҳақида тушунчага юз марталаб эга бўлдим ва шунча марта ҳафсалам пир бўлди. Ҳар сафар Ж. дан бирор янги нарса ўрганганимда менга чўққига чиқишга сўнгги қадам, китобнинг тугашига ягона ҳарф, симфония янграши учун биргина нота қолгандек туюлади. Аммо бу кўтаринкилик аста-секин сўниб боради. Хотирамда нимадир сақланиб қолса-да, аксар машқлар, амаллар ва янги билимлар худди йўқликка сингиб кетгандай бўлади. Ёки менга шундай туюлади.
Ердан ҳали нам кўтарилмагани боис яқиндагина ҳафсала билан тозалаган оёқ кийимим барибир лойга беланади. Ҳикмат, руҳий ҳаловат излаш ҳамда зоҳирий ва ботиний оламлар воқеликларини англашга ҳаракат аллақачон кундалик юмушимга айланган бўлса-да, натижадан ҳамон дарак йўқ. Мен афсун сирларини йигирма икки ёшимдаёқ англай бошлагандим. Ўшандан буён жарлик остонасидан ўтган қанча йўлларни босиб ўтишга тўғри келди. Бу йўлларда йиқилдим ва яна кўтарилдим, тушкунликка ҳам тушдим. Аммо яна олға интилдим. Тахминимча, эллик тўққизга борганимда будда монахлари табассумида кўрганим жаннат ва мутлақ фароғатга яқинлашишим керак эди. Ҳозир эса муродимдан ҳар қачонгидан-да йироқман. Ҳаловатга эриша олмадим, қалбимни эса баъзан ички зиддиятлар тилка-пора қилади. Бу ҳолат ойлаб давом этиши мумкин. Гоҳида менга ҳақиқатан ҳам илоҳий воқелик аён бўлгандай бўлади. Бироқ бу жуда оз, бир лаҳзагина давом этади, холос. Аслида ўзга бир олам мавжудлигини англаш учун шунинг ўзи етарли.
Мана етиб ҳам келдик.
Маросимдан сўнг бизни жиддий суҳбат кутиб турибди. Ҳозир бўлса биз муқаддас эман танасига кафтларимизни қўямиз.
Ж. сўфийлар дуосини ўқийди: «Тангрим, барглар шитирида, ҳайвон наърасида, сувнинг шилдирашида, қушлар сайроғию момақалдироқ гумбурлашида Сенинг ҳар ерда ҳозирлигинг исботини кўраман, Сенинг қудратингни ҳис этаман.
Тангрим, юборган барча синовларингда Сени танийман. Ўзингга афзал билганингни менга ҳам афзал қилгин. Розилигингни топишни насиб эт…»
Одатда маросимнинг шу ерида бир лаҳзагагина (шу оннинг ўзи етарли бўлади) Қуёш, Ер ва юлдузларни ҳаракатлантирадиган чексиз қудратни ҳис этаман. Бироқ бугун Олам билан мулоқот қилишга кайфиятим йўқ. Бугун ёнимдаги инсондан саволларимга жавоб олиш эҳтиёжи кучли.
У дарахт танасидан қўлини узади. Мен ҳам шундай қиламан. У табассум қилади. Мен ҳам жавобан унга табассум қиламан. Биз шошилмасдан, сукут сақлаган ҳолда уйга қайтамиз ва шу сукунатни бузмай айвонда қаҳва ичамиз.
Боғимнинг ўртасидаги катта дарахтга қарайман. Бир тушимнинг таъсирида унга турли тасмалар ўрагандим. Тушдаги воқеалар француз Пиренеяларидаги Сен-Мартен қишлоғида, мен уни сотиб олганимдан кейинчалик афсусланган уйда содир бўлади. Бу уй мени банди этганди. У доимо мени ўша жойда бўлишимни талаб