Барча инсонларга бахт тилаб яшайдиган орзуҳавасли халқмиз.
Ҳаётга доимо меҳр ва умид кўзи билан қараймиз.
Ҳар бир кундан мўъжизалар кутамиз.
Биз ўзбеклар – азалий илдизлари она заминга чуқур ботган ва тобора яшилланиб бораётган улкан дарахтдекмиз.
Беадад шукр…
УЙДАН КУЛИБ ЧИҚСА ҲАР ОДАМ
Эрталаб кимдир дарвозани оҳиста чертди. Бир неча кундан бери бетобланиб тўшакда ётган Розия ая ёнида ўтирган набирасига “эшикни оч” дегандек ишора қилди.
Остонада қўшни келинчак қўлида идишча билан турарди. Салом бериб беморнинг аҳволини сўради.
– Қайноққина сут олиб чиқдим, ичиб олинг, шамоллашингиз ўтиб кетади, – деди.
Ая келинчакни узоқ дуо қилди. Сўнг астойдил омонлашди:
– Болам, уйингиздагилар яхшими? Куёвим ишига бориб келиб турибдими, қудаларимнинг тан-жонлари соғми? Гўдагингиз билан қийналмаяпсизми?
Келинчак қўлини кўксига қўйиб, жилмайганча “шукр, раҳмат” деб турарди.
У чиқиб кетиши билан набираси кулиб юборди.
– Бувижон, ким келса дарров саволга тутиб уйидагиларни бирма-бир сўраб чиқасиз-а? Ана чет эл киноларини кўринг, бирортаси бир-биридан ҳол-аҳвол сўрамайди, бошқаларнинг оиласи билан ишлари йўқ. Сиз нимага бунақасиз?
Набирасининг ажабтовур гапларини эшитган ая табассум билан деди:
– Битта мен эмас, биз ўзбекларнинг баримиз шунақамиз, қўзичоғим. Хўш, сўраб-суриштирсам нима бўпти? Ҳар инсоннинг оиласи тинч бўлса, ўзиям тинч бўлади. Эрталаб хонадонидан кулиб чиқса, кун бўйи яйраб юради, иши юришади, ёнидагиларгаям яхши гапиради. Агар уйида тинчлик бўлмаса-чи? Кўзига дунё зимистон кўринади. Бундай аҳволда бўлса, таскин берамиз, кўнглини кўтарамиз, тўғри йўлга бошлаймиз. Шунда у хатосини тушуниб, оиласидаги жанжалли ишни ҳал қилади, юзу кўзига яна кулгу югуради. Ишқилиб ким бўлсаям “оилам тинч, бола-чақам омон, ҳаммамиз яхши юрибмиз” деса бас, мен хотиржам бўламан. Айт-чи, шу ишим сенингча тўғрими ё нотўғрими?
Набира “тўғри-тўғри” дегандек бош силкиди.
МИНГ ДОНА МУНЧОҚ
Гулсанам исмли қиз бор эди. Янги рўмолини ёки тақинчоғини кўриб қай биримиз ҳаваслансак, дарров ечиб қўлимизга тутқазар, “Бу энди сеники бўлди”, дерди. Гоҳида эса туни билан ухламай ранг-баранг мунчоқларни ипларга тизар, эртасига синфдаги барча қизларга тақсимлаб берарди.
– Ўзингга биттаям қолмади-ку, – дер эдик биз.
– Сизларга ёқса бас, агар керак бўлса янаям чиройлироқларини тизиб бераман, – дерди.
Шу қизнинг дугоналари, опа-сингилларига туҳфа этган мунчоқлари минг донадан ошгандир…
Ажаб, биз қувонсак ўзиям қувонарди. Очиғи, ўзгаларнинг севинганини кўриш унинг бирдан бир истаги эди.
Ҳайрон бўлардик. “Ўзига атаб олган нарсасини дарров бировга совға қилгани нимаси? Туни билан ухламай бировлар учун мунчоқ тизиши шартмикин? Нега бундай қилади-а?” – деб ўйлардик.
– Гулсанамнинг момоси Чечак кампир ҳар кўкламда етти марта сумалак пишириб эл-юртга тарқатарди. Қаерда етим болани кўрса уйига обкелиб парваришларди. Бир умр одамларнинг ҳожатини чиқариб яшаган, ўзи ҳам жуда саховатли эди, – дерди кексалар.
БЕЛБОҒИДАН ПУЛ СОЧИБ…
Қишлоқнинг полвони Садриддинни кўп эслайман.
У ҳар кураш тушганида рақибини енгар, қариялар “баракалла, сен ўзимизнинг полвонимизсан”, дея уни бир белбоғ пул билан сийлашарди. Садриддин эса тугунни шу даврадаёқ ечиб, пулларни томошага келган ғарибу ғураболарга тарқатарди.
Ёш полвоннинг сахийлигини кўрган кексалар уни алқашса, ёш-яланглар “шунча пулга омонатгина пахса уйини пишиқ ғиштдан қуриб олса бўларди-ку”, дея ажабланишарди.
Кейинчалик эшитсак, Садриддиннинг ота-боболари ҳам полвон ўтган, уларнинг бариси мурувватли бўлишган экан!
Йиллар ўтиб, улғайганим сайин мен Садриддин каби йигитларнинг, унинг бобосидек мард одамларнинг ўзгаларга мурувватини кўриб қувондим. Шундай кезларда “инсонларга яхшилик соғиниб яшаш бизга боболардан, момолардан ўтган улуғ фазилат”, деб ўйлардим.
САБР ТАГИДАГИ “ОЛТИН”
Гулчирой момо бошидан ўтганларини эслаб шундай дерди:
– Мен турмушга чиққан пайтларда замон жуда оғир эди. Ўша йилнинг саратони оловдай ёндирди, қиши ҳам қаҳратон бўлди, “туф” десанг тупугинг қотарди. Сув танқис, ҳосил пишмаган, борини чигирткалар талаб кетганди. Хуллас, бир тишлам нон топиш мушкул. Ўн уч жон битта қозондан овқат ер эдик. Тирикчилик ўтмай шунчалар қийналдикки, айтгулиги йўқ…
Момо жимиб қолади. Суҳбат давомини кутиб сабрим чидамайди.
– Кейин нима бўлди?
–Ўзаро ҳамжиҳатлик билан қийинчиликларга