Бобом, ўз таъбири билан айтганда, Мир Араб мадрасаси тупроғини ўн йил ялаб, илми комил бўлган мўмин эди. Уйимизда қизлар кўплигиданми ёки бобомга дастёр кераклигиданми, хуллас, мен бобомга биркитилган эдим. Мактабдан қайтдим дегунча чой-пойимни апил-тапил ичиб, бобоҳовлига чопқиллардим. Бора-бора ўқишдан нари тўғри ўша ёққа ўтадиган, кейинчалик ҳафталаб ётиб қоладиган бўлдим.
Ёшлигида ўйнаб-қувнаб ўсган тенгдошларимдан фарқли ўлароқ, хонтахтага тирсак санчиб, Аллоҳнинг каломини ва ҳадиси шарифни тинглаб, гоҳи Хожамназар Ҳувайдо ғазалларини ўқиб-ёдлаб, уларнинг сеҳри-жозибаси билан ўсдим.
Бобом мадрасада водиллик бир толиби илм билан ҳужрадош тушган, у Ҳувайдонинг шажара силсиласига мансуб бўлиб, ўша даврда тахаллусига зид равишда элга ноаён бўлган2 сўфий ошиқнинг девонини қўлдан қўймас экан.
“Муҳаббатдан муҳаббат бўлди пайдо” 3, дегандай, йиллар мобайнида бобомизнинг қалбига ҳам бу риндона ғазаллар нақш каби муҳрланиб бораверади. Мен авайлаб варақлайдиган ипакқоғоз китобни ҳам бобом ўз қўли билан кўчириб, муқовалатиб олган экан.
Тўғри, болалик зеҳним билан шеърлар маъносини тўлиқ англаёлмасдим, лекин айни ана шу номаълумлик ортида аллақандай сирли олам, қудратли куч пинҳон бўлиб, тўлқин-тўлқин оҳанглар замирида мўъжизалар яратишга қодир Зот борлигини ҳис қилиб турардим:
Сифотингни на тил бирла баён айлай, Худовандо,
Эрур ожиз сифотинг айғоли бу куллийи ашё. 4
10 август
Сираси, ҳаётимнинг асосий мазмуни мутолаа эди.
Ҳали-ҳануз униққан муқовали, ҳилвироқ китобга кўзим тушса, лойўчоқда вишиллаб кўпик чиқазиб ёнаётган ғўзапоя, бўғотда бўйнини ичига тортиб ғуғулаётган мусича, хонтахтадаги яшил пиёла ичида аксланган тилла тангадек қуёш ҳилпир-ҳилпир жонланиб, арузнинг баҳрлари тўлқинида тебранган салобатли овоз жаранг сочаверади.
Менинг фарҳунда болалигим бошига кутилмаганда бало тоши келиб тушди. Бобом бир фурсат бетоб ётиб қолди ва тез кунда… Тангри раҳматига борди…
Ҳовлига йиғилган хеш-ақрабо имкон қадар овозсиз ҳаракатланар, марҳум руҳига озор етказмаслик учун паст товушда сўзлашар, рўмолини танғиб ўраб олган аёллар пиқ-пиқ йиғлашар, кейин дафн билан боғлиқ икир-чикирларни пичирлашиб муҳокама қилишарди.
Жанозага келган оломон намозга саф тортаркан, мен совуқ маъракадан кўра бобомсиз хонадон ваҳмидан таҳликага тушиб, даҳлиз деворига суянганимча тош қотиб, юрак ютиб турарканман, маросим тезроқ тугасаю, ўзимизнинг уйга чопиб борсам деб орзиқардим. Мулланинг тиловати ҳам қўрқувимни оширарди, ҳолбуки, мени оятлар аллалаб ухлатиб-уйғотган, бобомнинг вазмин қироати қон-қонимга сингиб кетган эди.
Тобутни елкалаб дарвозадан чиқишгач, мен лаш-лушларимни кўтариб акамнинг етовида ҳовлимизга қайтиб келдим. Аммо бу дунёда бобожоним йўқлигини, уни йўқотганимизни тасаввуримга