Nağıllar Diyarına Səyahət. Кнут Гамсун

Bu günə qədər oturduğum ən rahat restorandır. Masadan qalxıb ikonaya yaxınlaşır və digərləri kimi xaç çəkirəm. Nə müştərilər, nə də xidmətçilər arasında buna reaksiya verən var. Bu səbəbdən də, stoluma qayıdanda kiçik bir narahatlıq hissi də olmur. Barəsində xeyli oxuduğum bu böyük ölkədə qəlbimə dolan sevinc mənim üçün yeganə hissə, qarşısını almaq istəmədiyim daxili çılğınlığıma çevrilir. Oxumağa başlayıram, bu təhqir etmək mənası daşımır, sadəcə əylənmək məqsədilə.

      Masamın üzərindəki yağda iki barmaq izi görürəm, kiminsə toxunduğunu anlayıram. Nə olsun deyə fikirləşirəm. Qafqazda daha pis olacaq, yağ – incə məhsuldur. Fürsət düşmüşkən bıçağı yağın içinə salıb onun əvvəlki halından əsər qoymuram. Özümü psixoloji cəhətdən bunun düzgün olmadığına inandırıram, bundan sonra hissiyyatlı olmuram. Bayaqkı alman gəlib məni “qovmasaydı”, hələ burada çox oturacaqdım. Almana bağçada üstübağlı bir yer lazımdır, əgər ehtiyacım olarsa, gələcəkdə köməyini də təklif edir mənə. Bu adama minnətdaram, çox nəzakətlidir. Ancaq o, məni torpağa oxşadaraq alçaldır. O getdiyi zaman bir vaxtlar Finlandiyada öyrəndiyim bir sözü axtarıb tapıram: Faytonçu. Knyaz üçün xidmətçi faytonçu çağırır.

      Faytoçuya vağzala sürməsini deyirəm. Moskvada beş dəmiryol stansiyası olduğuna görlə faytonçu hansı olduğunu soruşur. Özümü xatırlamağa çalışırmış kimi göstərirəm. Bu, uzun müddət davam etdiyi üçün faytonçu siyahını saymağa başlayır. Ryazan vağzalına çatdıqda təsdiqləyirəm. Hər kilsənin və üstündə ikona gözə çarpan hər darvazanın yanından keçərkən xaç çəkə-çəkə məni vağzala çatdırır.

      Yol boyu vağzalın adını düzgün xatırladığım barədə tərəddüdə düşürəm. Amma Ryazan vağzalına çatan kimi haqlı olduğumu anlayıram, çünki mehmanxananı asanlıqla tapıram.

      III Bölüm

      O günü yola düşmək artıq gec idi, bu səbəbdən növbəti gün çıxdıq. Kaş bir də görəydim Moskvanı!

      Necə qəribə görünsə də, yenidən barmağına saysız-hesabsız üzük taxan həmin xanımla stansiyada qarşılaşdıq. Yenə bizim qatarla gedirdi. Bu qəribə görüşün bəzi məqamları Don kazaklarına məxsus bölgələrdə açılacaqdı. Bu qadın gənc qvardiyaçı ilə birlikdə idi, onlar heyranlıqla bir-birinə baxıb söhbət edirdi. Sinəsində Georgi xaçı vardı. Fikrim qızıl portsiqarındakı gerbə və taca gedir. Necə olur ki, bu iki nəfər bir-birindən ayrılmır, hətta heç kəsin girə bilmədiyi kiçik kupeləri belə var; bunu anlaya bilmirəm. Çox güman ər-arvaddırlar, təzə ailə qurublar, Moskvada əyləncə üçün yubanıblar. Ancaq onlar deyəsən Peterburq vağzalında tanış deyildi. Xidmətçiləri də vağzalda bir yerdə deyildi.

      İndi Moskvanın bağ qəsəbəsindən keçirik. Saysız-hesabsız müasir İsveçrə üslubunda tikilmiş darıxdırıcı evlər nəzərə çarpır. Moskvadan çıxdıqdan 3 saat sonra artıq Rusiyanın qaratorpaq zolağına hakim ucu-bucağı görünməyən buğda və çovdar zəmiləri ilə keçirik.

      Artıq payızın tarla işləri başlanıb. Şumlama qatarla düzülərək həyata keçirilir, 2 ya 3 at düzülüb şum edir, arxada isə 1 atla mala çəkilir. Amerikada Qırmızı çay boyunca 10 kotanla günlərlə, həftələrlə sonsuz çölləri şumladığımız yadıma düşür. Kresloda oturduğumuz kimi kotanın üstündə əyləşib oxuyaraq tarla sürürdük, təkərləri olan kotan idi.

      Həm orada, həm də burada bacarığı olan hər kəs düzənlikdə işləyir, kişi və qadınlar əkib-becərmə ilə məşğuldur; qadınlar qırmızı üst köynəyi, kişilər isə ağ və boz rəngdə kobud köynək geyinir, gödəkçələri yoxdur, bəzilərinin əynində kürk də olur. Üstü küləşlə örtülmüş daxmalı kəndlər də yol uzunu nəzərə çarpır.

      Kupedə yol yoldaşlarımız mühəndis ailə hesabına məlum oldu ki, Qafqaza getsək də, dili ikimiz də bilmirik. Mühəndis birinci Dərbəndə, sonra buxar gəmisi ilə Bakıya getməlidir. Biz isə dağları aşaraq Tiflisə yollanacağıq. Bələdçi biletlərimizi kəsən zaman yaxınlıqda zabitlərdən biri Vladiqafqaza getdiyimizi eşidib gedərək bir müddət sonra başqa bir zabitlə qayıdır. Dağlardakı aşırımı keçməkdə məmnuniyyətlə kömək etməyi təklif edərək həmin zabit mənə müraciət edir. Onun da yolu oraya olacaq, ancaq ilk əvvəl kükürd ehtiyatı ilə zəngin olan, kübar cəmiyyəti və çimərlikləri ilə məşhur şəhəri – Beşdağı ziyarət etməlidir. Həmin şəhərdə bir həftə qalmalı olan zabiti biz bu müddətdə Vladiqafqazda gözləməliyik. Zabitə minnətdarlığımı bildirirəm. Yaşlı və dolu bədən quruluşuna sahib bu şəxs həm də kənardan qəribə və lovğa görünür; bir neçə dildə qeyri-səlis olsa da, bərkdən və rahat danışır. Həmçinin, xoş olmayan yəhudi fizionomiyasına sahibdir.