Amma, bəlkə də, xəyalımda canlandırdığım bu dialoq düz deyildi. Heç kim, heç vaxt onun beynindəki fikirləri düzgün oxuduğunu söyləyə bilməz. III Oliver Barrett ayaq tutub yeriyən, nadir hallardasa hətta danışan Raşmor dağıdır16. Əsl Daşsifətdir.
Bəlkə də, bu anda Daşsifət ən çox gördüyü işlə məşğul idi – özü özünü kənardan vurğunluqla seyr edirdi: «Hamınız mənə baxın! Bu axşam İtakaya Harvarddan cəmi beş-on tamaşaçı gələ bilib, mən də onların arasındayam. Mən – III Oliver Barrett, bir neçə bankın sahibi və ümumiyyətlə, işi başından aşan nəhəng biznes adamı! Vaxt eləyib sizin axmaq hokkey oyununuza baxmağa gəlmişəm. Hə, necədir?» (Kimin üçün?)
Birdən-birə tribunalar sanki partladı. Əsl mərəkə qopdu: Kornell komandası növbəti qolunu vurmuş və hesabda önə çıxmışdı. Mənimsə hələ iki dəqiqə cərimə vaxtım qalırdı. Devi Conston lap yaxınlığımdan keçdi; hirsindən sifəti qıpqırmızı qızarmışdı, heç üzümə də baxmadı. Deyəsən, axı onun gözlərində yaş gördüm? Olmaya, ağlayırdı? «Sarmaşıq Liqası»nın çempionu titulu əlimizdən çıxır, ancaq, İlahi, göz yaşları?! Buna görə ağlamaq nəyə lazım? Hərçənd onu başa düşürdüm: Devi, bizim kapitanımız bu günə qədər hokkeydə inanılmaz dərəcədə şərəfli bir yol keçmişdi. Yeddi ildir oynayırdı, heç vaxt da – istər məktəbdə, istər kollecdə – uduzan tərəf olmamışdı. Devi universitetdə, bir növ, canlı əfsanəyə çevrilmişdi. O artıq sonuncu kurs tələbəsi idi. Bu oyun isə onun üçün axırıncı mühüm oyun idi.
Və biz həmin oyunu 3–6 hesabı ilə uduzduq.
Oyundan sonra rentgen müəyyən etdi ki, sınan sümüyüm yoxdur. Kornellin Riçard Selzer adlı həkimi yanağıma on iki tikiş qoydu. Ceki Felt əməliyyat otağında ora-bura vurnuxur, mənim düzgün qidalanmadığımdan həkimə şikayət edir, dönə-dönə təkrarlayırdı ki, vaxtında kifayət qədər dəniz duzu həbi qəbul etsəydim, indi zədələrim belə ağır olmazdı. Selzer isə Cekin sicilləməsini qulaqardına vurur, «göz orbitimin aşağı divarının» (tibbi termindir) möcüzə nəticəsində salamat qaldığını mənə başa salmağa çalışır və qəti tapşırırdı ki, bir həftə məşqlərə getməyim, çünki mənim vəziyyətimdə bu ən müdrik addım olardı. Mən ona təşəkkürümü bildirdim. Həkim otağı tərk etdi, Felt isə düzgün qidalanmağın faydası barədə yeni mülahizələrini bölüşmək məqsədilə onun ardınca çıxdı. Tək qaldığıma sevindim.
Yaralı yanağıma su vurmadan ehtiyatla duş qəbul etdim. Novokainin təsiri yavaş-yavaş keçirdi, amma mən ağrı hiss etməyə başladığıma sevinirdim. «Əcəb olur sənə, Oliver! Məgər bütün işləri sən korlamadın? Çempionluq titulunu komanda sənə görə itirmədi? Bir çox oyunçularımızın (bizim sonuncu kurs tələbələri məğlubedilməz sayılırdılar), o cümlədən Devi Constonun ad-sanına sənə görə xələl gəlmədi?» Ola bilsin, bütün bu uğursuzluqların günahkarı təkcə mən deyildim, amma o zaman məhz belə düşünürdüm.
Soyunub-geyinmə otağında heç kim yox idi. Yəqin, hamı artıq motelə getmişdi. Çətin ki, indi uşaqlardan kimsə məni görmək, kəlmə kəsmək istəyərdi. Dilimdə acılıq hiss etdim – həqiqətən, bu ağır düşüncələrdən ağzım acı daddı. Geyinib, pal-paltarımı yığıb küçəyə çıxdım. Bir neçə Harvard azarkeşi Nyu-Yorkun qış küləyinin soyuğunda büzüşüb durmuşdu.
– Yanağın necədir, Barrett?
– Təşəkkür edirəm, cənab Cenks, pis deyiləm.
– İndi, yəqin, yaxşı bir steyk tikəsi dada yetərdi.
Səs mənə çox tanış gəldi. Əlbəttə, III Oliver Barrett! Gözü vurulub şişirdilən oğluna başqa hansı ata belə «sınanılmış» müalicə üsulu təklif edə bilərdi ki?!
– Çox sağ ol, ata, həkim artıq mümkün olan yardımı göstərib, – deyə üzümün sağ tərəfində tikişlərin üstünü örtən sarğını göstərdim.
– Mən sənin yanağına yox, mədənə çarə təklif edirəm.
Bu bizim ara-sıra təkrarlanan və əsasən dərin sükut içərisində keçən növbəti şam yeməklərimizdən biri idi. Bir qayda olaraq, onlar «Hə, işlərin necədir?» sualı ilə başlayıb «Sənin üçün nə edə bilərəm?» cümləsi ilə başa çatırdı.
– Hə, işlərin necədir, oğul?
– Çox sağ ol, ser, əladır.
– Yanağın ağrımır?
– Yox, ser.
Əslində isə keyləşdiricinin təsiri, demək olar, keçmişdi, cəhənnəm ağrısı hiss edirdim.
– İstərdim ki, bazar ertəsi Cek Uellsin yanına gedəsən, qoy o da baxsın.
– Ehtiyac yoxdur, ata.
– O, yaxşı həkimdir, gözəl mütəxəssisdir.
– Kornellin həkimi də, başa düşdüyüm qədər, veterinar deyil.
Atamın snobizmini – «mütəxəssislər»dən, «ekspertlər»dən, ümumiyyətlə, «yüksək cəmiyyətin nümayəndələri»ndən savayı heç kimin rəyi ilə hesablaşmadığını bildiyim üçün belə cavab verdim və eyni zamanda söhbəti yumşaltmaq istədim.
– Çox pis, – deyə III Oliver Barrett zarafat etməyə cəhd göstərdi, – sənin yaraların əsl heyvan yaralarına oxşayır.
– Elədir, ser. – Maraqlıdır, bu uğursuz zarafatı ilə o məni gülməyə məcbur etmək istəyirdi?
Birdən ağlıma gəldi ki, bəlkə, atamın sözlərində mənim buz üzərində davranışımla əlaqədar üstüörtülü məzəmmət var?
– Yoxsa demək istəyirsən, mən bu axşam özümü heyvan kimi aparırdım?
Sifətinin ifadəsindən aydın sezilirdi ki, atam eşitdiyindən razı qalıb. Ancaq o, dərinə getmədi:
– Veterinar haqda birinci mən söz salmadım.
Bu yerdə mən də dilimi saxlayıb menyunu vərəqləməyə başladım.
Yemək gələnə qədər Qoca Daşsifət mənə öz bəsit moizələrindən birini də oxumaq qərarına gəldi. Xatirimdədir ki (hərçənd yada salmaq belə istəmirəm), bu dəfə o, həyatda qələbələrin və məğlubiyyətlərin rolundan danışdı. Dedi ki, düzdür, biz çempionluq titulunu əldən verdik («heç hənanın yeri idi», ata?), amma idmanda mühüm olan qələbə deyil, iştirakdır. Onun bu mülahizəsi Olimpiya oyunlarının devizinə çox oxşadı və mən hiss etdim ki, atam «Sarmaşıq Liqası»nın çempionu» kimi xırda titulların əhəmiyyətsizliyi barədə növbəti mövzuya keçmək üçün zəmin hazırlayır. Amma mən Olimpiya şüarlarından yeni sitatlar dinləmək həvəsində deyildim, ona görə də əvvəlcədən hazır saxladığım cavabımı («Elədir, ser») verib susdum.
Biz sürətlə ənənəvi mövzularımızı təkrarlayıb başa vurduq və Qoca Daşsifətin sevimli mövzusu – mənim planlarım üzərində dayandıq.
– De görüm, Oliver, Hüquq məktəbindən17 hələ bir səs-səmir çıxmayıb?
– Bilirsən,